Hörpudiskur í Breiðafirði. Rannsóknir og ástand stofnsins.

Abstract

Greinargerð þessi var tekin saman til að kynna niðurstöður úr rannsóknum undanfarinna ára á ástandi hörpudisksstofnsins í Breiðafirði. Stofninn er búinn að vera í mikilli lægð undanfarið og veiðar hafa ekki verið leyfðar frá því í byrjun árs 2003. Meirihluti greinargerðarinnar var unnin upp úr Meistaraverkefni undirritaðs sem unnið var við Háskóla Íslands í samstarf við Hafrannsóknastofnunina. Efni ritgerð- arinnar má finna í eftirfarandi ritum: Jonasson, J.P., Thorarinsdóttir, G.G., Eiriksson, H. & Marteinsdottir,G. (2004). Temperature tolerance of Iceland scallop, Chlamys islandica (O.F. Müller) under controlled experimental conditions. Aquaculture Research, 35, 1405-1414. Jonasson, J.P., Thorarinsdottir, G.G., Eiriksson, H., Solmundsson,J. & Marteinsdottir, G. (2005). The efects of environment and shing on the abundance and the condition of Iceland scallop, Chlamys islandica in Breidifjordur. ICES-CM-2005/O:24. Jonasson, J.P., Thorarinsdottir, G.G., Eiriksson, H., Solmundsson, J. & Marteinsdottir, G. (2007). Collapse of the shery for Iceland scallop ( Chlamys islandica) in Breidafjordur, West Iceland. ICES Journal of Marine Science, 64: 298-308. Töluverðar veiðar hafa verið stundaðar á hörpudisknum í Norður Atlantshafi, en þær hafa oftast staðið frekar stutt y r á hverjum stað vegna ofnýtingar (bls : 11). Hörpudiskurinn er hægvaxta, tiltölulega langlíf, arktísk tegund og slíkar tegundir eru oft viðkvæmar fyrir nytjum. Veiðarnar við Ísland hafa hinsvegar verið frekar stöðugar, sérstaklega í Breiða rði þar sem lang umfangsmesta veiðin hefur farið fram (bls: 13). Allsnörp lækkun varð á stofnvísitölunni í Breiða rði undir undir lok 10. áratugs síðustu aldar (bls: 13) og samfara minnkaði aflinn á hverja sóknareiningu (bls: 19). Nokkru síðar hækkaði meðalsumarhiti sjávar (bls: 28) og árið 2003 var hitastig svipað og hæstu gildi á síðustu öld (milli 1930 - 1950). Nýliðun inn í veiðistofninn var svei ukennd og var lág í lok 10. áratugarins (bls: 31). Heildar fiskveiðidauði (beinn og óbeinn vegna veiðarfæra) var metinn frekar hár og æ færri árgangar voru í veiðinni. Mjög hár náttúrulegur dauði sem var nokkuð svæðisbundinn í syðri hluta Breiðafjarðar fylgdi svo í kjölfarið (bls: 27). Náttúrulegi dauðinn stafaði líklegast af sýkingu sem greindist í skelinni en einnig er líklegt að hitastig og fæðuframboð hafi spilað þar inn í. Leiða má að því líkum að hér ha verið um að ræða orsakasamhengi nokkurra þátta sem varð þess valdandi að stofninn féll, það er að segja nýliðunarbrests, veiða og aukningar í náttúrulegum dauða (bls: 34). Undir lok greinargerðarinnar er framtíðar rannsóknaverkefnum líst og þeim forgangsra ðað (bls: 44). Þau verkefni sem brýnast er talið að ráðast í og efla snúa að mælingum á stofnstærð og nýliðun (bls: 35) og verkefni er tengjast umhverfisvöktun á sjúkdómum, fæðu og öðrum umhverfisskilyrðum (bls: 42). Fleiri aðkallandi verkefnum er lýst sem mjög þarft er að framkvæma. Mikilvægi hörpudiskins fyrir samfélögin við Breiðafjörð kallar á að þessum verkefnum sé sinnt vel svo að framt íðarnyt tegundarinnar verði stunduð í sem bestri sátt við umhverfið með það að markmiði að þau verði sjálfbær.