Fjármál sveitarfélaga : skýrsla nefndar um fjárhagsstöðu sveitarfélaga til félagsmálaráðherra.

Abstract

Fjárhagsstaða sveitarfélaganna er mjög misjöfn. Minnstu og stærstu sveitarfélögin standa best fjárhagslega, en minni þéttbýlissveitarfélögin verst þ.e. sveitarfélög í 4.-6. flokki skv. flokkun nefndarinnar. Fjárhagsstaða þessara sveitarfélaga hefur yfirleitt farið versnandi undanfarin þrjú ár.

Orsakir versnandi fjárhagsstöðu sveitarfélaganna eru margvíslegar, en einkum skal bent á eftirfarandi:

• Of lágar tekjur einstakra sveitarfélaga miðað við sambærileg sveitarfélög.

• Aukin verkefni og þjónusta sveitarfélaga.

• Of miklar fjárfestingar.

• Mikill fjármagnskostnaður v/skuldasöfnunar síðustu ára.

• Áföll vegna erfiðleika í atvinnurekstri.

• Fyrirhyggjuleysi í fjármálastjórn sumra sveitarfélaga.

• Skerðing á Jöfnunarsjóði sveitarfélaga.

Ný tekjustofnalög, staðgreiðslukerfi og breytt verkaskipting ríkis og sveitarfélaga munu hafa í för með sér verulegan fjárhagslegan ávinning fyrir sveitarfélögin. Í því sambandi er einkum bent á eftirfarandi atriði:

• Auknar tekjur.

• Verðtryggingu útsvaranna.

• Jöfnun á aðstöðu sveitarfélaga.

• Aukið ákvörðunarvald um nýtingu eigin tekjustofna.

• Hagkvæmari röðun framkvæmda.

Upptaka virðisaukaskatts mun leiða af sér kostnaðarauka fyrir sveitarfélögin sem rýrir verulega þann ábata sem verður af nýjum verkaskiptalögum. Það er mat nefndarinnar að þrátt fyrir erfiða fjárhagsstöðu margra sveitarfélaga geti þau langflest komist á réttan kjöl fjárhagslega með eigin aðgerðum og án afskipta ríkisvaldsins. Varðandi úrbætur í fjármálum sveitarfélaga er einkum lögð áhersla á eftirfarandi:

• Tekjur Jöfnunarsjóðs sveitarfélaga verði ekki skertar.

• Rekstrargjöld verði dregin saman þar sem þau eru of há.

• Framkvæmdir sveitarfélaga verði sem mest fjármagnaðar af samtímatekjum.

• Áherslum verði breytt nokkuð í sambandi við útlán Lánasjóðs sveitarfélaga þannig að hann aðstoði sveitarfélög í auknum mæli við skuldbreytingu skammtímalána, en dragi að sama skapi úr lánum til nýframkvæmda.

• Sveitarfélög forðist þátttöku í atvinnurekstri eftir því sem unnt er.

• Settar verði ákveðnar viðmiðanir varðandi ábyrgðir og lántökur sveitarfélaga.

• Aukið samræmi í bókhaldi sveitarfélaga og hertar kröfur varðandi skil á ársreikningum og fjárhagsáætlun sveitarfélaga.

• Hraðari vinnsla og samanburður upplýsinga úr ársreikningum sveitarfélaga.

• Settar verði ákveðnar viðmiðunartölur um nettóskuldir og framlegð sveitarfélaga.

• Aukin áhersla verði lögð á menntun og þjálfun stjórnenda sveitarfélaga.