Var skattkerfið vandamál?

Abstract

Nú um áramótin komu til framkvæmda viðamestu breytingar sem hafa átt sér stað á íslensku skattkerfi um áratugaskeið. Tekinn var upp þrepaskipt skattlagning á launatekjur, eignaskattur var tekinn upp á nýjan leik, auknir skattar hafa verið lagðir á atvinnufyrirtæki í formi stórhækkaðs tryggingargjalds, nýrra orku- og umhverfisskatta og skattur á fjármagnstekjur hefur nánast verið tvöfaldaður. Áhrif þessara breytinga verða veruleg og það er miður að stjórnvöld hafi ekki gefið sér betri tíma í að vinna breytingarnar. Ef gera á grundvallarbreytingar á þeirri hugmyndafræði sem íslenskt skattkerfi byggir á er það ekki ósanngjörn krafa að um þær verði haft víðtækt samráð og veitt verði tækifæri til samfélagslegrar rýni og umræðu um forsendur, framkvæmd og áhrif. Slíkt samráð átti sér ekki stað enda var málinu þrýst í gegnum þingið án nægjanlegrar efnislegrar umfjöllunar. Þegar hefur komið á daginn að breytingarnar voru vanhugsaðar á ýmsum sviðum og enn er óvíst hvort þær skili tilætluðum árangri til að rétta af halla á opinberum fjárhag eða bæta kjör þeirra efnaminni. Viðskiptaráð telur stjórnvöld ekki á réttri leið í skattamálum og hefur bent ítrekað á þær hættur og ókosti sem fyrirliggjandi breytingum fylgja. Þegar allt kemur til alls verður ekki annað séð en það skattkerfi sem var við lýði stæði fyllilega undir hlutverki sínu, enda bæði einfalt og hagkvæmt. Mistök fyrrum stjórnvalda voru því ekki fólgin í uppbyggingu þess skattkerfis, þvert á það sem núverandi stjórnvöld hafa haldið fram, heldur frekar vannýtingu á þeim styrkleikum sem í því fólust. Viðskiptaráð telur ríka ástæðu til að endurskoða margar af þeim breytingum sem komu til framkvæmda nú um áramótin. Á tímum líkt og nú ríkja hefur Ísland tæpast efni á því að hugmyndafræðilegar áherslur í skattamálum hindri skjótan bata hagkerfisins. Þvert á móti hefur aldrei verið mikilvægara að hagsýni, raunsæi og áhersla á heildarhagsmuni ráði för.