Fuglalíf í Flatey á Skjálfanda

Abstract

Flatey á Skjálfanda (1. og 2. mynd) liggur undan Flateyjardal og er 2,67 km2 að flatarmáli. Þar var búið árið um kring þangað til árið 1967 er síðustu íbúar yfirgáfu eyna. Heilsteypt yfirlit hefur ekki áður verið tekið saman um fuglalíf Flateyjar á Skjálfanda enda hafa fáar skipulegar athuganir farið fram til þessa. Ítarlegasta ritaða yfirlitið sem höfundi er kunnugt um er óbirt skýrsla Trausta Tryggvasonar sem heimsótti eyna árið 1980.

Alls hafa 36 tegundir fugla reynt varp í Flatey og eru flestar þeirra eru reglubundnir varpfuglar. Síðustu áratugi hafa a.m.k. sjö nýjar tegundir hafið varp á eynni, þ.e. grágæs, skúfönd, rjúpa, jaðrakan, silfurmáfur, lundi og skógarþröstur. Þar að auki er hettumáfur líklega tiltölulega nýr varpfugl en rjúpa hefur verið óreglulegur varpfugl í langan tíma. Engin varptegund hefur alfarið hætt að verpa í eynni svo vitað sé, nema ef til vill hrafn sem hefur ekki orpið þar síðan 1978. Kynblendingur æðarfugls og æðarkóngs sást árið 1980 og tvíkynja æðarfugl sást árin 1987 og 1990 (28. mynd).

Nú liggja fyrir nokkuð nákvæmar upplýsingar um ákveðnar tegundir varpfugla í Flatey á Skjálfanda. Hins vegar þarf að kanna fuglalíf eyjarinnar kerfisbundið því þó varptegundirnar séu líklega allar þekktar þá er mat á stofnstærð oft ábótavant.

Árið 2007 var lundavarpið í Flatey á Skjálfanda metið. Lundi byrjaði að verpa í eynni árið 1975 og árið 1980 var áætlað að 160 pör yrpu þar. Árið 2007 hafði varppörum fjölgað í 6.917 og dreifðist varpið um suðurhelming eyjarinnar (19.–21. mynd). Fjölgunin frá árinu 1980 er að meðaltali um 15% á ári sem er firnamikil aukning miðað við tölur úr ýmsum öðrum lundavörpum í landinu (Ævar Petersen o.fl., í undirbúningi). Á hinn bóginn virðist sem teistu hafi fækkað mjög síðan 1980 þegar varpstofninn var um 90 pör (22.–23. mynd) en endurtaka þarf talningar. Margar aðrar varptegundir sem þarf að meta betur, þar á meðal stærð kríuvarpsins sem talið er eitt hið stærsta á Íslandi (17.–18. mynd). Nokkuð góðar upplýsingar liggja fyrir um æðarfugl síðustu öldina þar sem dúntekja hefur verið stunduð í eynni (6. mynd, 1.–2. tafla). Síðasttaldar fjórar tegundir hafa orpið á eynni um langan tíma og eru nefndar öðru hverju í heimildum allt frá 1712.