Vistgerðir á miðhálendi Íslands : Skjálfandafljót

Abstract

Í skýrslunni er gerð grein fyrir vistgerðarannsóknum á 1057 km² svæði meðfram Skjálfandafljóti. Um er að ræða hluta rannsókna sem unnar hafa verið á undanförnum árum á sjö öðrum svæðum á miðhálendinu vegna Rammaáætlunar um nýtingu vatnsafls og jarðvarma.

Gróður við Skjálfandafljót ber þess merki að svæðið er þurrt, liggur allhátt yfir sjó, berggrunnur er gropinn og þar hefur mikill uppblástur geisað. Lítið er þar um sjaldgæfar plöntutegundir og engar þeirra eru á válista. Land flokkaðist í fimm vistlendi, auk vatns og annars lands, en við frekari sundurgreiningu í 31 vist- og landgerð. Af vistlendum var eyðilendi langútbreiddast (81%). Af betur grónu landi var nokkurt mólendi (11%) og lítilsháttar moslendi (3%), rýrt votlendi (2%), ríkt votlendi (1%) og ár og vötn (2%). Eitt helsta sérkenni svæðisins er gróskumikið mólendi með víði á norðurhluta þess, með víðikjarrvist og víðimóavist. Víðikjarrvist er ríkust af plöntutegundum allra vistgerða á miðhálendinu. Þéttleiki fugla á rannsóknasvæðinu er fremur hár en hann er mestur í rýru votlendi og mólendi. Stærstu fuglastofnar á svæðinu voru þúfutittlingur, heiðagæs, heiðlóa, snjótittlingur og lóuþræll. Sex fálkasetur eru þekkt með Skjálfandafljóti og þverám þess.

Með Hrafnabjargavirkjun og Fljótshnjúksvirkjun í Skjálfandafljóti yrðu mynduð þrjú lón: Hrafnabjargalón sem yrði 26,8 km², Stóruflæðulón 6,2 km² og Fljótshagalón 11,4 km². Í lónstæðunum er eyðilendi ríkjandi en af einstökum vistgerðum er mest af melavistum og eyravist. Undir lónin færu um 10 km² lands með samfelldum gróðri en af því er mólendi 8 km², rýrt votlendi 1 km² og moslendi 1 km². Uppreiknaður stofn fugla í lónstæðunum er um 950 pör og eru stofnar heiðagæsar, þúfutittlings og heiðlóu stærstir. Af 16 algengustu fuglategundum á rannsóknasvæðinu er hlutfall einstakra stofna í lónstæðunum á bilinu 0–7% af því sem áætlað er á svæðinu öllu. Tvö fálkasetur eru í eða við lónstæðin og myndi a.m.k. annað þeirra fara forgörðum.

Rannsóknasvæðið við Skjálfandafljót er talið hafa miðlungs verndargildi þegar litið er til vistgerða. Verðmætustu vistgerðir á svæðinu eru víðikjarrvist og gilja- og lyngmóavist sem hlutfallslega mikið er af á svæðinu miðað við hálendið allt. Fuglalíf svæðisins er fjölbreytt og það hefur mikilvægt alþjóðlegt gildi fyrir heiðagæs og líklega fálka og straumönd.