Gróður á háhitasvæðum í Krýsuvík, Grændal og á Hveravöllum

Abstract

Vorið 2005 gerðu Orkustofnun og Náttúrufræðistofnun Íslands samning um rannsóknir á jarðhitamyndunum og gróðurfari á háhitasvæðum. Meginmarkmiðið er að fá yfirlit yfir einkenni háhitasvæða ogþróa aðferð til að meta verndargildi þeirra. Verkefnið er unnið samkvæmt samningi um öflun gagna umnáttúrufar vegna 2. áfanga rammaáætlunar um nýtingu vatnsafls og jarðvarma.

Sumarið 2005 voru rannsökuð þrjú háhitasvæði á Hveravöllum á Kili, í Grændal norðan við Hveragerðiog í Krýsuvík á Reykjanesskaga. Gróðurfélög og yfirborðsgerðir voru kortlögð í mælikvarðanum 1:5000og jarðhitagróðurfélögum lýst. Skráðar voru háplöntur mosar og fléttur og mældur hiti í jarðvegi og ílækjum. Auk þess voru skráðar almennar upplýsingar um hverasvæðin. Við úrvinnslu gagna var m.abeitt fjölbreytugreiningu, bæði hnitun og flokkun. Sumarið 2006 og 2007 verða fleiri háhitasvæðirannsökuð.

Niðurstöður bentu til að jarðraki og jarðhiti voru þeir umhverfisþættir sem móta gróður á háhitasvæðum. Skilgreind voru átta ný gróðurfélög við jarðhita sem ýmist báru einkenni þurrlendis- eða votlendisgróðurs. Félögin voru lítil að flatarmáli, höfðu blettótta dreifingu og þrifust eingöngu við afmarkað hitabil í jarðvegi. Ljóst er að efnaeiginleikar jarðvegs og hveravatns hafa einnig mikil áhrif á gróðurskilyrði. Mosar höfðu mest hitaþol og voru ríkjandi í þekju við háan hita. Mosinn laugaslyðra var einkennandi við hveri og laugar. Háplönturnar blóðberg, mýradúnurt og skriðlíngresi þoldu einnig háan hita og voru víða áberandi í þekju. Jarðhitategundirnar naðurtunga og grámygla uxu í þurrum leirflögum eða moslendi en þær vaxa eingöngu við jarðhita hér á landi. Í jarðhitanum uxu með þeim blákolla og smávaxin græðisúra. Laugadepla óx í heitum lækjum sem féllu af hverasvæðum. Við mat á verndargildi einstakra svæða hefur Náttúrufræðistofnun Íslands m.a. stuðst við upplýsingar um vistgerðir. Hér verður þessari aðferð ekki beitt en miðað er við að það verði gert þegar gögn af fleiri háhitasvæðum liggja fyrir. Reiknað er með að þær upplýsingar sem fást með gróðurrannsóknum á háhitasvæðum megi nota til að flokka land í vistgerðir og til að meta verndargildi þeirra