ALEXANDRE DUMAS
SKYTTURNAR
(LES TROIS MOUSQUETAIRES)
(DE TRE MUSKETERER)
SAGA Í FJÓRUM HEFTUM
BJÖRN G. BLÖNDAL
ÞÝDDI
SIGLUFIRÐI
BÓKAÚTGÁFAN HEIMDALLUR
1923
PRENTSMIÐJA SIGLUFJARÐAR
Alexandre Dumas (Alexandr Dujma) er fæddur 1803 og
dó 1870. Hann kom til Parísar tvítugur að aldri og fjekk þar
skrifarastöðu hjá hertoganum af Orléans með því að hann skrifaði
frábærlega fallega hönd, en jafnframt beitti hann penna sínum
og hugarflugi á annan hátt. Árið 1826 kom út eftir hann
skáldsagnahefti, en ekki vöktu þær sögur mikla eftirtekt, og ekki
heldur leikrit, er hann gaf út ári seinna. Þar á móti fjekk fjörugt
sögulegt leikrit, er kom út 1829 og nefndist »Hinrik 3. og
hirð hans« góðar viðtökur og fylgdi því nú löng runa af hugmyndaríkum
og ofsafengnum sögulegum leikritum, þar sem hann
gaf tilhneigingum sínum til öfga og óstýrilætis lausan tauminn
og var mörgum þeirra vel tekið bæði í París og erlendis. Dumas
hlaut þó ekki heimsfrægð sína fyrir leikrit þessi, heldur fyrir
skáldsögur sínar. Hann samdi slík feikn af þessum sögum, að
hann varð að taka sjer marga aðstoðarmenn og hafði oft undir
10-12 stóreflis sögur í einu. Eins og að líkindum lætur, var
allur þessi sögufjöldi ekkert framúrskarandi að sannri list eða
djúpsæjum sálarathugunum, en ekki skorti þær ótæmandi hugarflug,
æsandi sögu-efni og hroðalegar lýsingar og því verður ekki
neitað, að þær bera langt af venjulegum reyfarasögum að frábærri
hugsjónagáfu og gallísku fjöri. Frægastar og snildarlegastar
þeirra eru saga sú, sem hjer birtist nú á íslenzku, »Skytturnar«
(Les trois mousquetaires) ásamt framhaldi hennar »Tuttugu
árum síðar« og »Síðustu afreksverk skyttanna«, ennfremur »Greifinn
af Monte Christo«, »Margot drotning« og »Hálsmen drotningar«.
Sögur þessar voru – og eru sumpart enn – uppáhaldssögur
als þorra manna víðs vegar um heim bæði á Frakklandi
og erlendis og hefur verið snúið á flest mál, en á íslenzku hefur
engin þeirra birzt áður.
Sífeld peningaþröng var þess valdandi, að Dumas samdi
þessi ógrynni af sögum og leikritum, en sú peningaþröng stafaði
aftur af hinni ótrúlegu og beinlínis barnalegu eyðslusemi
hans. Í raun og veru vann hann sjer inn ógrynni fjár með skáldsögum
sínum, leikritum, tímaritum, endurminningum o. s. frv.,
en það fje hvarf jafnskjótt eins og dögg fyrir sólu og þessi
heimsfrægi höfundur dó að lyktum í fátækt og vinum horfinn
þegar skáldæð hans var þrotin.
Aths. Þess er að gæta við framburðinn á frönsku nöfnunum
(ísl. framb. í svigum), að áherzlan liggur ávalt á seinustu
samstöfu.
I. SKYTTULIÐ KONUNGS
I.
Gjafir d'Artagnans gamla.
Fyrsta mánudaginn í aprílmánuði 1635 leit helzt
út fyrir alvarlegt uppþot í þorpinu Meung (möng).
Þar var alt á tjá og tundri og líkast því sem Húgenottar
hefðu látið þar sömu látum og í Rochelle (rosjel).
Konur þustu eftir aðalgötu bæjarins og krakkar hrinu
inni í húsunum, svo að allmargir borgarar bæjarins hervæddust,
tóku sjer byssu eða lagspjót í hönd og
þrömmuðu að veitingahúsinu í miklum vígamóði, en
þar hafði safnast múgur og margmenni með ópi og
óhljóðum.
Á þeim dögum voru slík hræðslu-uppþot dagsdaglegir
viðburðir og liðu sjaldan margir dagar svo,
að ekki bólaði á þeim í bæjum og þorpum. Höfðingjarnir
áttu í sífeldum skærum sín á milli, konungurinn
átti í erjum við kardínálann og Spánverjinn við konunginn,
bæði ljóst og leynt, en auk þess voru þjófar og
beiningamenn, Húgenottar, úlfar og þjónustulýður
höfðingja, sem áttu í ófriði við aðra landsmenn alla.
Borgararnir vörðust eftir megni og rjeðust á þjófana,
úlfana og þjónustulýðinn; oft og tíðum á höfðingjana
og Húgenottana, einstaka sinnum á konunginn – en
aldrei á kardínálann eða Spánverjann. En þennan
mánudag í aprílmánuði 1635, sem áður er getið, heyrðist
að vísu hróp og háreysti, en þar sem hvorki sást
gulrauði fáninn nje heldur þjónustubúningar hertogans
af Richelieu (risjljö), kunnu borgararnir ekki annað til
ráða en að þyrpast að veitingahúsinu.
Og þar urðu þeir þess líka brátt áskynja, hvað
þessu uppþoti olli.
Það var ungur maður – en það er annars bezt
að lýsa honum í fáum orðum. Hugsaðu þjer, lesari
góður, Don Quixote (kikkhót) á unga aldri, ekki
klæddan í plötu og panzara, heldur aðeins í bláa ullarpeysu,
sem var orðin svo upplituð, að hún sýndist
helzt einhvern veginn blámórauð. Andlitið var toginleitt,
dökt yfirlitum og kinnbeinahátt, en það er slóttugleikamerki;
kjálkavöðvarnir afar-rammgerir og er það
ótvírætt einkenni Gaskognarans (-konj-), jafnvel þó
hann hafi ekki húfu á höfðinu, en þessi ungi maður
hafði flata húfu baskiska, prýdda fjaðraskúf. Augun
voru greindarleg og hreinskilnisleg og nefið bjúgt, en
vel lagað. Hann var heldur hár til að geta kallast
unglingur, en aftur of smávaxinn til þess að teljast
með fullvöxnum mönnum. Ókunnugir mundu hafa
talið hann son einhvers leiguliða á langferðalagi, hefði
hann ekki borið langt sverð, sem hékk í axlarfetli úr
leðri og dinglaði um kálfana á honum og slóst í síðurnar
á dróginni, sem hann sat á.
Þessi ungi maður var nefnilega ríðandi og hestur
hans svo einkennilegur, að hann hlaut að vekja
athygli manna. Það var lítill hestur frá Bearn, eitthvað
tólf-fjórtán vetra, bleikur að lit með snoðið tagl og
ekki laus við hófsprungur. Hann hengdi hausinn ofan
á hnje, þegar hann var á ferðinni og fór sjer að
engu óðslega, en samt sem áður þrammaði hann
hálf-aðra þingmannaleið á dag. Það versta við klárinn,
og það sem spilti öllum hans kostum, var það,
að hann var rammvíxlaður og mjög undarlegur í gangi
og þetta var aðalástæðan fyrir því, að eigandi hans
vakti svona mikla og leiðinlega eftirtekt á sjer, þegar
hann hélt innreið sína í Meung.
Þessi óvenjulega eftirtekt var þeim mun leiðinlegri
fyrir d'Artagnan (dartanjang) – svo hjet ungi
maðurinn – sem hann gekk þess eigi dulinn, að
hann hlaut að verða að athlægi á þessum reiðskjóta,
enda þótt hann væri í sjálfu sjer reiðmaður góður.
Honum hafði líka fundist fátt um þegar faðir hans
gaf honum hann og það þótt hann vissi, að færleikurinn
var tuttugu fránka virði að minsta kosti, en
skilnaðarræðan, sem faðir hans hjelt við það tækifæri
var ennfremur gulls ígildi og meira en það.
»Sonur minn,« sagði hinn gamli aðalsmaður.
»Þessi hestur er fæddur hjer á heimili föður þíns fyrir
eitthvað þrettán árum og hann hefur verið hjer alta tíð
síðan. Þess vegna vona jeg, að þú kunnir að meta
hann eins og vert er. Fargaðu honum aldrei. Láttu
hann deyja rólegum dauða og heiðarlegum dauða í
elli sinni og ef þú þarft að sitja á honum í ófriði, þá
vertu honum hlífðarsamur eins og þú mundir vilja
vera gömlum þjóni þínum. Hljótirðu nokkurn tíma
þann heiður, að verða tekinn í hirðmanna tölu – en
sá heiður ber þjer með réttu sem góðum og gildum
aðalsmanni – þá skaltu gæta vel aðalstignar þinnar,
bæði sjálfs þín vegna og ættingja þinna, enda hafa
forfeður þínir borið nafn sitt með heiðri og sóma í
rúm fimm hundruð ár. Þoldu aldrei neinum neitt nema
konunginum og kardínálanum. Á vorum dögum er vegur
og velgengni aðalsmannsins eingöngu komin undir
hugprýði hans – gættu þess vel, sonur minn! Sá,
sem hugdeigur reynist, enda þótt ekki sje nema í
svip, getur ef til vill af þeim ástæðum farið á mis við
þá hylli, sem hamingjan annars hefði látið honum
falla í skaut. Þú ert ungur enn. Vertu ávalt röskur
og ófeilinn, því að fyrst og fremst ertu Gaskognari
og í öðru lagi ertu sonur minn. Vertu ekki smeikur
við að grípa tækifærið, þegar það gefst og hliðraðu
þjer ekki hjá gleði og gamansemi. Jeg hefi sjeð um
það, að þú ert vopnfimur vel. Þú ert hraustbygður
og hefir ærna krafta í köglum – þess vegna skalt
þú heyja einvígi, hvar og hve nær, sem þjer finst það
við eiga. Einvígi eru að vísu bönnuð, en þess vegna
þarf nú á dögum miklu meira hugrekki en áður til
að heyja þau. – Sonur minn! Jeg hefi ekki aðrar
gjafir að færa þjer en hest minn, fimtán dali í peningum
og þar að auki heilræði þau, sem jeg hefi nú
verið að ráða þér. Móðir þín mun fá þjer lyfseðil um
smyrsl, sem Tattarakona ein gaf henni einu sinni og
kvað vera ótrúlega vel fallið til að græða sár og benjar,
en þó ekki hjartasár. Reyndu að hafa einhvern
hagnað af öllu, sem fyrir þig kann að koma og lifðu
nú bæði vel og lengi. – Jeg skal nú ekki hafa
mörg fleiri orð um þetta, en þó vil jeg að síðustu
benda þjer á eitt, sem þú skalt hafa þjer til fyrirmyndar
á lífsleiðinni. Jeg ætla ekki að benda þjer á sjálfan
mig – jeg hefi aldrei við hirðina verið og heldur ekki
á vígvellinum nema sem sjálfboðaliði í trúarbragðastyrjöldunum.
Nei, maður sá, sem jeg ætlast til að þú
takir þjer til fyrirmyndar, er herra de Tréville (dutrevil),
sem var nágranni minn í fyrri daga og hlotnaðist sá
heiður á sínum tíma, að vera leikbróðir Hans Hátignar,
Lúðvíks konungs þrettánda, sem guð varðveiti!
Stundum varð leikur sveinanna að reglulegum áflogum
og þá var það ekki ávalt konungurinn, sem betur
hafði. En barsmíð sú, sem Hans Hátign varð þá að
þola, innrætti honum virðingu fyrir herra de Tréville
og vinarhug til hans. Síðan lenti herra de Tréville
fimm sinnum saman við ýmsar persónur á fyrstu
ferð sinni til Parísar. Hann háði sjö einvígi frá því að
hinn hásæli konungur dó og til þess að hinn ungi
konungur varð fullveðja, auk þess sem hann tók þátt
í herferðum og umsátrum, og mjer er nær að halda,
að síðan konungurinn varð fullveðja og þangað til
nú, hafi hann háð hundrað einvígi, eða vel það. –
Jæja, þrátt fyrir lög og tilskipanir og bann er nú þessi
maður samt orðinn höfuðsmaður skyttuliðanna, það
er að segja höfuðsmaður hetjuflokks, sem konungurinn
hefur miklar mætur á og kardínálinn óttast. Þetta
síðasta atriði er mikils um vert, því að það vita bæði
guð og menn, að Hans Hágöfgi er ekki sjerlega
smeikur við neinn eða neitt í þessum heimi. Mundu
það líka, að herra de Tréville hefir tíu þúsund dali á
ári. Já, það er nú maður í lagi! Taktu hann til fyrirmyndar
– hann byrjaði með tvær hendur tómar, eins
og þú. Færðu honum þetta brjef frá mjer og mun þjer
þá vel vegna í veröldinni.«
Að svo mæltu gyrti herra d'Artagnan son sinn
sverði sínu, kysti hann innilega á báðar kinnar og
lagði yfir hann blessun sína.
Þegar hinn ungi maður ljet dyrnar á herbergi
föður síns aftur á eftir sjer, stóð móðir hans fyrir utan
þær og beið hans með hinn dásamlega lyfseðil. Var
all-líklegt, að honum mundi ekki verða vanþörf á
honum, ef hann fylgdi í öllu ráðum föður síns. Skilnaður
þeirra mæðginanna varaði lengur og var talsvert
hjartnæmari en kveðja sú, er faðir hans hafði kvatt
hann með. Frú d'Artagnan grjet hástöfum og – það
veri sagt syni hennar til verðugs hróss! – þó að
hann reyndi að harka af sjer, eins og tilvonandi skyttuliða
hæfði, þá átti hann bágt með að leyna tárum
þeim, sem fyltu augu hans.
Sama daginn fór hann úr foreldra húsum. Gjafir
þær, sem hann flutti með sjer úr föðurgarði voru,
eins og áður er sagt, hesturinn, fimtán dalir í peningum
og brjefið til herra de Tréville og svo ennfremur
heilræði þau og áminningar, sem d'Artagnan
gamli lét í ofanálag af hjartagæzku sinni.
Með þessu vegferðarnesti var hinn ungi maður
bæði að siðferði og lunderni nauðalíkur hetjunni í
sögu Cervantes, (Don Quixote), er vjer líktum honum,
heppilega við, þegar skyldan bauð oss að gera ágrip
af mannlýsingu hans. Don Quixote réðist á vindmylnur
í þeirri trú, að þær væru risar og ætlaði sauðfjárhópa
vera óvíga heri. – d'Artagnan þóttist sjá
móðgun í hverju brosi og einvígisboð í hverju forvitnis
augnatilliti. Af þeirri ástæðu reið hann með
kreptan hnefann alla leið frá Tarbes (tarb) til Meung
og var sí og æ að grípa til sverðsins og þó rakst
krepti hnefinn ekki framan í neitt andlit nje heldur var
sverðið dregið úr slíðrum. Að vísu stökk mörgum,
sem um veginn fóru, bros, þegar þeim varð litið á
Bleik gamla, en með því að afarlangt sverð glamraði
á síðu hans og þar fyrir ofan glórði í tvö tinnuhörð
og grimdarleg augu, þá leizt flestum að sitja á strák
sínum eða að brosa ekki nema með öðru munnvikinu
að minsta kosti. Og á þann hátt gat d'Artagnan
farið leiðar sinnar í friði og rósemi, alt þangað til að
hann kom inn fyrir hliðið á óheillaþorpinu Meung.
Söguhetja vor stje af baki hesti sínum, en ekki
kom nokkur lifandi sál til að taka á móti honum,
hvorki gestgjafinn nje þjónn hans – það var ekki
einu sinni svo vel, að hesthússtrákurinn kæmi til að
taka við klárnum. Sá hann þá inn um hálfopinn
glugga á neðstu hæðinni mann einn fríðan og föngulegan,
er var að tala eitthvað við aðra menn þar inni,
en þeir hlýddu á tal hans með mikilli lotningu. Maður
þessi var all-þóttalegur á svip og háðslegur og var
d'Artagnan ekki lengi að taka það til sín. Í þetta
skifti var það heldur ekki með öllu ástæðulaust, því
að raunar voru mennirnir ekki að hæðast að honum
sjálfum, heldur að hesti hans. Það virtist svo sem
þessi ókunni maður væri að telja upp alla kynjakosti
Bleiks gamla, en áheyrendur hans hlóu dátt að allri
þeirri lýsingu og háðglósunum. En þar sem ekki
þurfti nema lítið bros til að hleypa d'Artagnan upp,
þá er óþarfi að geta þess, hver áhrif þessi köpuryrði
höfðu á hann.
En áður en d'Artagnan hefðist handa, vildi hann
samt kynna sér betur útlit þessa ósvífna náunga.
Hann leit á hann drembilega og sá nú, að þetta var
maður um fertugt eða hálf fimtugt, dökkeygður og
snareygður, bjartur á hörund, nefstór og með vel hirt
yfirskegg. Hann var í fjólubláum kufli og fjólubláum
stuttbuxum með samlitum borðum. Bæði kuflinn og
stuttbuxurnar voru nýlegar, en allar hrukkóttar og
volkaðar eins og ferðaföt verða, sem geymd eru lengi
samanbrotin í ferðakoffortum. D'Artagnan veitti öllu
þessu eftirtekt á einni svipstundu og það var eins og
hann óraði eitthvað fyrir því, að maður þessi mundi
hafa mikilvæg áhrif á framtíð sína.
Í sama bili heyrðust hlátrasköll út um gluggann;
hafði ókunni maðurinn líklega tekið eftir einhverju
nýju sjereinkenni á gamla Bleik. Og nú var ekki lengur
um neitt að villast: Tilgangurinn var auðsjáanlega
sá, að misbjóða d'Artagnan. Hann þrýsti þá húfunni
ofan að augum, setti upp sama svip, sem hann
hafði sjeð á heldri ferðamönnum í Gaskogne (– konj)
og gekk að ókunna manninum með aðra höndina á
sverðshjöltunum, en hinni studdi hann á mjöðm sér.
Því miður óx gremja hans við hvert skref, sem hann
gekk. Hafði hann í fyrstunni ætlað sjer að ávarpa
manninn nokkrum vel völdum orðum, en í þess stað
kom hann nú ekki upp nema fáeinum skammaryrðum
og hristi sig allan og skók:
»Heyrið þjer þarna, maður minn, sem hálffelið yður
bak við gluggahlerann -- -- já, þjer -- -- að
hverjum fjandanum eruð þjer að hlæja?«
Ókunni maðurinn rendi augunum með mestu
hægð frá hestinum til eiganda hans, eins og hann
þyrfti að hugsa sig vandlega um áður en hann fengi
skilið, að þessi orð væru töluð til sín. En þegar hann
var genginn úr öllum efa um það, hleypti hann brúnum,
horfði á unga manninn og svaraði með ósegjanlegri
hæðni og kuldaglotti:
»Jeg var als ekki að tala við yður, herra góður.«
»En jeg var að tala við yður!« grenjaði d'Artagnan,
froðufellandi af gremju og grimd.
Ókunni maðurinn horfði brosandi á hann augnablik,
fór svo frá glugganum, gekk í hægðum sínum
til d'Artagnan og staðnæmdist fáein skref frá hestinum.
Stilling sú og hugarrósemi, sem hvíldi yfir
honum öllum, samfara háðinu og spottinu í svip hans,
ollu nýjum hlátrasköllum áheyrandanna.
D'Artagnan dró sverð sitt úr slíðrum.
»Þessi hestur,« sagði ókunni maðurinn um leið
og hann skoðaði klárinn í krók og kring og sneri
orðum sínum til áheyrandanna við gluggann -- »þessi
hestur líkist, eða hefur rjettara sagt einhvern tíma á
sínum yngri árum líkst brennisóley á litinn. Sá litur
er alþektur í grasafræðinni, en alt að þessu hefur það
þótt afarsjaldgæfur hestalitur.
»Já, þjer hæðist nú að hestinum, en mjer þætti
gaman að sjá framan í þann, sem dirfðist að hlæja
að eiganda hans,« æpti d'Artagnan.
»Jeg hlæ ekki að jafnaði, herra minn,« svaraði
ókunni maðurinn -- »það getið þjer líklega sjeð á mjer,
en jeg ætla að halda fast við rjett minn til að hlæja
þegar mjer þóknast.«
»Og jeg, herra góður,« svaraði d'Artagnan, »þoli
ekki að neinn sje að hlæja, þegar mjer mislíkar það.«
»Nú, einmitt það!« sagði hinn með sömu óþolandi
róseminni. »Það er rjett gert af yður.« Að svo
mæltu sneri hann sjer við og ætlaði að ganga aftur til
gluggans, þar sem hann stóð áður.
En d'Artagnan var nú ekki alveg á því að láta
mann, sem hafði verið svo ósvífinn að draga dár að
honum, sleppa svona úr greipum sjer. Hann brá sverðinu
og hrópaði eftir ókunna manninum:
»Snúið þjer yður við, herra gleiðgosi, eða jeg
skal klóra um hrygginn á yður með korðanum mínum.
»Hvað er nú?« sagði hinn, snerist á hæli og
starði á unga manninn með ótvíræðri undrun og fyrirlitningu.
»Þjer hljótið að vera gengnir af göflunum,
kæri vin!« -- og svo sagði hann við sjálfan sig: »Það
er annars leiðinlegt. Hann væri ekki ófjelegur liðsmaður
í skyttulið Hans Hátignar!«
Um leið og hann slepti orðinu hjó d'Artagnan
til hans með slíkri ofsabræði, að þetta hefðu að líkindum
orðið hans seinustu orð í þessu lífi, hefði
hann ekki stokkið til hliðar í einu vetfangi. Því næst
dró hann einnig sverð sitt úr slíðrum, heilsaði andstæðing
sínum og bjóst til varnar. En í sömu svipan
réðust áheyrendurnir, tveir að tölu, á d'Artagnan
ásamt gestgjafanum og lumbruðu á honum með prikum,
öskuskúffum, eldtöngum og öllu því, sem þeir
annars fengu hönd á fest. Þessi skyndilega árás kom
svo flatt upp á d'Artagnan, að hann átti fult í fangi
með að verjast þeim höggum og pústrum, sem buldu
á honum. Ókunni maðurinn gat þannig komist út úr
þessum sviftingum í ró og makindum, en tautaði þó
um leið:
»Skrattinn hafi þessa Gaskognara! Fleygið þið
stráknum upp á bleika jálkinn og látið hann svo fara
leiðar sinnar!«
»Ekki fyr en jeg er búinn að kodda þér, úrþvættið
þitt!« æpti d'Artagnan, varðist svo rösklega sem
hann gat og hopaði ekki eitt fótmál undan þessum
þremur aðsækjendum, er ljetu höggin dynja á honum
í sífellu.
»Þetta er ekki annað en Gaskognara-gort« sagði
ókunni maðurinn. »Þeir eru alveg ótækir, sem jeg er
lifandi maður. Svona! Lemjið þið strákinn duglega
fyrst hann vill það endilega. Hann segir sjálfsagt til,
þegar honum þykir nóg komið!«
En d'Artagnan var ekki á því að gefast upp.
Sviftingarnar vöruðu enn nokkra stund, þangað til hinn
ungi maður misti sverðið úr hendi sjer, örmagna og
lúbarinn og var sverðið þegar gripið og mölvað
sundur. Í sömu andránni fékk hann högg á ennið,
sem gerði hann því nær meðvitundarlausan, svo að
hann fjell til jarðar og fossaði blóðið úr honum.
Það var einmitt í þessu, sem mannfjöldinn
streymdi að úr öllum áttum. Gestgjafinn varð nú alt
í einu hræddur um, að þetta kynni að draga illan
dilk á eftir sjer og kom hinum særða inn í eldhúsið.
Var honum veitt þar sú aðhjúkrun, sem honum var
full þörf á.
En ókunni maðurinn færði sig aftur að glugganum
og horfði þaðan óþolinmóður á allan mannfjöldann.
Honum gramdist auðsjáanlega þetta uppþot og
gauragangur.
»Já já! Hvernig líður svo þessum vitfirring?«
spurði hann þegar gestgjafinn kom inn til að spyrjast
fyrir um líðun hans sjálfs.
»Það gengur vonandi ekkert að yðar hágöfgi?«
sagði hann auðmýktarlega.
»Nei, það gengur ekkert að mjer, gestgjafi góður,«
svaraði ókunni maðurinn, »en jeg var að spyrja,
hvernig unga manninum liði.«
»Honum líður nú betur,« svaraði gestgjafinn, »en
hann lá í öngviti rjett áðan.«
»Ja, hvað er að tarna,« sagði maðurinn.
»En rjett áður en hann leið út af, virtist hann
taka í sig allan þann kjark, sem hann átti í eigu sinni.
Hann kallaði á yðar hágöfgi og skoraði yður á hólm.«
»Ekki nema það þó! Þessi slöttólfur er verri
viðureignar en paurinn sjálfur« sagði ókunni maðurinn.
»Ja nei nei yðar hágöfgi! Hann er ekki svo hættulegur,«
svaraði gestgjafinn brosandi. »Þegar hann fjell
í ómegin, fórum við að ransaka pjönkur hans og kom
þá í ljós, að allur hans farangur var ekki annað en
ein skyrta og tólf dalir í peningum. En haldið þjer
kannske ekki, að þessi lúsalubbi hafi hrópað hástöfum
það, áður en hann misti meðvitundina, að hefði
þetta komið fyrir hann í París, þá skylduð þér hafa
fengið að finna smjerþefinn af því -- en nú yrði það
því miður að dragast, að hann fengi hefnt sín.«
»Ja, það er svo!« svaraði ókunni maðurinn.
»Kannske þetta sje einhver dularklæddur prins eftir alt
saman, sem við höfum átt í höggi við.«
»Ja, jeg ætlaði nú bara að segja yður eins og er,
náðugi herra, til þess að þjer gætuð tekið yður vara.«
»Hefur hann ekkert nafn nefnt í þessu æðiskasti?«
»Jú, víst hefur hann gert það. Hann klappaði
hvað eftir annað á brjóstvasann og sagði: Hvað skyldi
herra de Tréville segja um þessa smán, sem skjólstæðingur
hans hefur orðið fyrir?«
»Herra de Tréville,« tók ókunni maðurinn upp
aftur og varð hugsi. »Hann klappaði á vasann, segið
þjer, um leið og hann nefndi herra de Tréville. -- --
Heyrið þjer nú, gestgjafi góður! Þjer hafið væntanlega
gægst í vasa unga mannsins meðan hann var meðvitundarlaus.
Hvað funduð þjer þar?«
»Jeg fann brjef, sem skrifað var utan á til herra
de Tréville, höfuðmanns skyttuliðanna?«
»Getur það verið?«
»Það er svo satt sem jeg stend hjerna, yðar hágöfgi!«
Gestgjafinn var ekki sjerlega eftirtektasamur og
sá því als ekki svipbreytinguna, sem skyndilega varð
á andliti ókunna mannsins.
»Ja, hver rækallinn!« sagði þessi höfðingi í hálfum
hljóðum. »Skyldi Tréville hafa sent þennan Gaskognara-slána
á hælana á mjer? Sverðstunga er aldrei
annað en sverðstunga, hvort sá er ungur eða gamall,
sem henni veldur, og menn gruna vanalega síður unglinga
en fullorðna menn. Oft veltir lítil þúfa þungu
hlassi, segir máltækið.«
Hann varð aftur hugsi.
»Jæja, gestgjafi góður,« sagði hann. »Þjer verðið
að losa mig við þennan strákbjálfa. Jeg kann ekki við
að ganga af honum dauðum, en hann skapraunar
mjer afskaplega. Hvað hafið þjer gert af honum?«
»Hann liggur uppi í herbergi konunnar minnar
og það er verið að binda um sár hans.«
»Hafa föt hans og farangur líka verið látin
þangað upp? Færðuð þjer hann ekki úr treyjunni?«
»Það er alt niðri í eldhúsinu. En fyrst að þessi
strákbjáni er yður svona ógeðfeldur -- --«
»Já það er hann og hann hefur gert þann
óskunda í yðar húsum, að heiðarlegt fólk mun kinoka
sjer við að gista hjer. Fáið þjer mjer nú reikninginn
minn og kallið á þjóna mína.«
»Hvað er að tarna? Ætlið þjer, náðugi herra, að
fara hjeðan strax?«
»Það gátuð þjer líklega skilið þegar jeg skipaði
að söðla hestinn minn. Hefur það kannske ekki verið
gert enn þá?«
»Jú, seisei jú! Hesturinn stendur söðlaður við
aðal hliðið, eins og yðar hágöfgi getur sjeð. Það er
alt tilbúið til fararinnar.«
»Það er gott. Gerið þjer svo hitt, sem jeg hefi
skipað fyrir.«
»Skyldi náðugur herrann vera hræddur við strákhvolpinn?«
hugsaði gestgjafinn með sjálfum sjer.
Ókunni maðurinn leit á hann mynduglega, svo
að hann gat ekki grenslast eftir þessu betur, en hneigði
sig djúpt og gekk út úr stofunni.
»Nei. Þessi strákasni má ekki koma auga á »mylady[* Mylady = frú mín.],
(mæleidi)«, sagði ókunni maðurinn við sjálfan
sig. »Hún ætti nú bráðum að fara að koma, en það
lítur út fyrir, að henni ætli að dveljast. Það er víst
bezt, að jeg ríði á móti henni -- bara að jeg gæti
komist eftir því, hvað stendur í þessu brjefi til Tréville.«
Að svo mæltu gekk hann út í eldhúsið og var
alt af að tala við sjálfan sig.
Gestgjafinn var nú ekki í neinum efa um, hvað
það væri, sem ýtti ókunna manninum af stað. Hann
gekk upp til konu sinnar og fann d'Artagnan þar;
var hann nú búinn að ná sjer nokkurn veginn eftir
ryskingarnar. Gestgjafinn sagði honum þá, að lögreglan
mundi kunna því illa, að hann hefði slegist
upp á göfugan mann og gat hann að lokum fengið
d'Artagnan til að lofa því, að hann skyldi reyna að
hypja sig burt þó máttfarinn væri. D'Artagnan fór
þá upp úr rúminu, þó að hann væri hálfringlaður,
treyjulaus og höfuðið reifað og staulaðist ofan stigann
með tilstyrk gestgjafans. Loksins komst hann ofan
í eldhúsið og fyrsti maðurinn, sem hann kom auga
á, var ókunni maðurinn, sem stóð á skörinni á stórum
ferðavagni, er tveimur stærðarhestum var beitt
fyrir, og talaði hljótt við kvennmann nokkurn.
Það grilti í höfuðið á þessum nýja gesti milli
gluggatjaldanna fyrir vagnglugganum og var það ungur
kvennmaður, um tvítugt á að gizka. Vjer höfum
bent á það áður, að d'Artagnan var fljótur að ráða
svip manna og sá þegar í stað, að konan var ung
og fögur. Fanst honum þess meira um fegurð hennar,
sem hún var gerólík öðrum konum í þeim hluta
Frakklands, sem d'Artagnan var kunnugastur. Hún
var björt á hörund og ljóshærð og liðaðist hárið ofan
um herðar henni. Hún var bláeygð og augun stór,
blíðleg og dreymandi, varirnar rósrauðar og hendurnar
fannhvítar. Hún talaði fjörlega við ókunna manninn.
»Hans hágöfgi skipar mjer þá -- --« sagði konan.
»Að snúa aftur til Englands þegar í stað og
senda mjer tafarlaust skeyti um, hvort hertoginn er
farinn frá London eða ekki.«
»Og hverjum fyrirskipunum má jeg búast við öðrum?«
spurði hún.
»Þær eru í þessu skríni og það má als ekki opna,
fyr en þjer eruð komin yfir sundið.«
»Gott og vel. En hvað ætlið þjer nú fyrir yður?«
»Eg sný aftur til Parísar.«
»Án þess að tyfta þetta strákflón?« spurði hún.
Í því að hann ætlaði að svara þessu kom d'Artagnan
skyndilega út í dyrnar og hafði heyrt hvert
einasta orð.
»Þarna er þessi ósvífni ferðalangur, sem kvað
eiga að tyfta annað fólk,« kallaði hann »og í þetta
skifti vona jeg, að hann renni ekki eins og raggeit,
eins og hann gerði áðan.«
»Nú, einmitt það!« sagði ókunni maðurinn og
hnyklaði brýrnar.
»Já, jeg vona að þjer skammist yðar fyrir að
leggja á flótta í návist kvennmanns.«
»Munið umfram alt eftir því, að hin minsta töf
getur haft skaðlegar afleiðingar,« sagði konan þegar
hún sá, að ókunni maðurinn greip til sverðsins.
»Þier hafið rjett að mæla,« svaraði hann. »Leggið
þjer bara af stað -- svo skal jeg fara minnar leiðar.«
Hann kinkaði kolli til konunnar að skilnaði og
fleygði sjer á hest sinn, en vagnstjórinn lamdi sína
hesta með svipunni af alefli. Ókunni maðurinn og
konan þeystu síðan burt, sitt í hvora áttina.
»En reikningurinn!« æpti gestgjafinn og snerist
auðmýkt hans fyrir hinum ókunna ferðamanni, þegar
í dýpstu fyrirlitningu, þegar hann sá hann rjúka burt
án þess að borga fyrir sig.
»Borgaðu, þrællinn þinn!« hrópaði ókunni maðurinn
til þjóns síns, en hann fleygði tveimur eða
þremur silfurpeningum í gestgjafann.
»Fjandans úrþvætti, níðingur, falsgreifi og uppgerðar-aðalsmaður!«
æpti d'Artagnan og hljóp á eftir þjóninum.
En sár hans voru svo mörg og mikil, að hann
var enn of máttfarinn til að þola þá áreynslu. Hann
var varla kominn tíu skref áleiðis þegar hann fjekk
suðu fyrir eyrun, sortnaði fyrir augum og svimaði
svo, að hann datt um koll og stundi enn einu sinni
með veikum burðum:
»Níðingur, níðingur, níðingur!«
»Já, það er sannarlegur níðingur« tautaði gestgjafinn
nú líka. Hann gekk brosandi að d'Artagnan,
auðsjáanlega í þeim tilgangi að smjaðra fyrir honum,
eins og hegrinn fyrir sníglinum í dæmisögunni.
»Hann var níðingur,« sagði d'Artagnan aftur,
»en hún var falleg!«
»Hvaða »hún«?« spurði gestgjafinn.
»Mylady,« svaraði d'Artagnan og leið svo í ómegin
aftur.
»Nújæja« sagði gestgjafinn. »Þau fóru sína leið
en þessum held jeg þó eftir í einn eða tvo daga. Það
það verða þó altjent þeir ellefu eða tólf dalirnir.«
Lesarinn man víst, að það var alt það fje, sem
d'Artagnan hafði handbært.
Gestgjafinn gerði ráð fyrir ellefu daga sjúkdómslegu
og einum dal á dag fyrir hjúkrunina, en hann
varaði sig ekki á gesti sínum. Klukkan fimm morguninn
eftir fór d'Artagnan á fætur, gekk ofan í eldhúsið,
heimtaði vín, olíu, rósmarín og fleiri lyfefni, sem
vjer kunnum ekki nöfn á. Hrærði hann svo smyrsli
úr þessu og rauð á sár sín og batt síðan um höfuðið
á ný. Ekki vildi hann þiggja neina læknishjálp og
hvort sem það var nú smyrslunum að þakka eða því,
að enginn læknir skifti sjer af honum, þá var d'Artagnan
risinn á fætur sama kvöldið og búinn að ná
sjer nokkurn veginn aftur daginn eftir.
Rósmarínið, olían og vínið var alt og sumt, sem
d'Artagnan hafði þegið þar í veitingahúsinu, en gestgjafinn
fullyrti að Bleikur gamli hefði jetið þrefalt meira
en maður skyldi ætla eftir stærð hans. Þegar d'Artagnan
ætlaði að fara að borga þetta, fann hann ekki
annað í vösum sínum en ofangreinda ellefu dali í
slitinni flauelspyngju. Brjefið til herra de Tréville var
alveg horfið.
D'Artagnan vildi leita af sjer allan grun. Hann
sneri við vösunum hvað eftir annað, grannskoðaði
ferðatöskuna og opnaði pyngjuna aftur, en þegar hann
loks var orðinn sannfærður um, að brjefið væri hvergi
að finna, fyltist hann ofsabræði í þriðja sinn. Og það
var ekkert líklegra, en að hann mundi þurfa að halda
á nýjum birgðum af víni og öðrum lyfjum, því þegar
gestgjafinn sá, hve æfur hinn ungi maður varð aftur
og heyrði hótanir hans, að brjóta og bramla alt innan
stokks ef hann fengi ekki brjefið aftur, þá greip
hann sjer í skyndi spjót í hönd, en kona hans gólfsóp
og þjónarnir náðu sjer í prikin, sem þeir höfðu
haft daginn áður.
»Brjefið mitt, brjefið mitt!« æpti d'Artagnan.
»Komið þið með brjefið mitt, eða jeg skal reka ykkur
í gegn, hvert einasta eitt, sem jeg er lifandi maður.«
En það vildi nú svo til, að eitt var því til fyrirstöðu,
að hinn ungi maður gæti framkvæmt hótanir
sínar. Eins og áður er sagt, hafði sverð d'Artagnans
verið mölvað í sundur þegar honum lenti saman við
veitingahúss fólkið, en því hafði hann gleymt í bræði
sinni. Nú kom það í ljós, að það var ekki nema lítill
stúfur eftir af hinu langa lagvopni, tæprar hálfrar alinnar
langur, og honum hafði gestgjafinn stungið í
slíðrin af lævísi sinni. Hinn endann geymdi hann á
afviknum stað og ætlaði að nota hann síðar sem
flesknál.
Þetta óvænta verjuleysi hefði þó tæplega aftrað
d'Artagnan frá að lumbra á fólkinu, en þá datt gestgjafanum
það alt í einu í hug, að krafa hins unga
manns væri fyllilega rjettmæt.
»Hvað í dauðanum getur hafa orðið af brjefinu?,«
sagði hann alt í einu og fleygði spjótinu frá sjer.
»Já, hvað hefir orðið af brjefinu?« spurði d'Artagnan
líka. »En jeg ætla að eins að láta ykkur vita það,
að brjefið er til herra de Tréville og það verður að
finna! Ef þið hafið ekki upp á því, þá er herra de
Tréville treystandi til að komast fyrir, hvar það sje
niður komið.«
Þessi hótun gerði gestgjafann logandi hræddan.
Næst konunginum og kardínálanum var enginn nefndur
jafnoft og með jafnmikilli lotningu sem herra de
Tréville og það jafnt af hermönnum sem öðrum landslýð.
Það skyldi þá vera séra Jósef (Richelieu), en nafn
hans þorðu menn ekki að nefna nema í hljóði – svo
mikill ótti stóð öllum af hans gráu hágöfgi, eins og
kunningjar kardínálans kölluðu hann.
Gestgjafinn grýtti spjótinu út í horn og skipaði
konu sinni og þjónum að gera slíkt hið sama við
gólfsópinn og prikin og fóru þau svo öll að leita að
brjefinu dyrum og dyngjum.
»Var nokkuð verðmætt í brjefinu?« spurði gestgjafinn
þegar hann var árangurslaust búinn að leita
hátt og lágt að þessu óheilla brjefi.
»Mikil ósköp! Það skyldi jeg ætla!« svaraði d'Artagnan.
»Öll mín framtíð er undir því brjefi komin.«
»Voru það ávísanir á Spánverja?« spurði gestgjafinn,
allsmeikur.
»Nei, en það voru ávísanir á einkafjehirzlu konungs,«
svaraði d'Artagnan. Þetta meðmælabrjef átti
að hjálpa honum til að komast í skyttulið konungs
og áleit hann því, að hann skrökvaði ekki neinu í
raun rjettri, þó að hann svaraði þessu.
»Hvert í logandi!« sagði gestgjafinn sáraumur.
»Nújæja!« sagði d'Artagnan með öllu því sjálfstrausti
og yfirlæti, sem öllum ættmennum hans var
gefið. »Peningana er mjer alveg sama um – jeg kæri
mig ekki um annað en brjefið. Jeg vildi ekki hafa
glatað því fyrir þúsund gullpeninga.«
Hann hefði eins vel getað sagt tuttugu þúsund,
en það var einhver unggæðisfeimni, sem aftraði honum
frá því.
Alt í einu datt gestgjafanum nokkuð í hug,
»Brjefið hefur ekki horfið af sjálfu sjer,« sagði
hann.
»Við hvað eigið þjer?« spurði d'Artagnan.
»Því hefur verið stolið.«
»Stolið! Hver ætti að hafa farið að stela því?«
»Ókunni maðurinn, sem hjer var í gær. Hann
skrapp inn í eldhúsið, þar sem treyjan yðar lá og
var þar lengi aleinn. Jeg þori að hengja mig upp á
það, að hann hefur stolið brjefinu.«
»Haldið þjer það?« spurði d'Artagnan hálfefins.
Það vissi enginn nema hann sjálfur, hvað í brjefinu
stóð —- það var einskis virði fyrir alla, nema hann
sjálfan.
»Þjer grunið þá þennan ósvífna ferðalang, sem
var hjer í gær,« sagði d'Artagnan.
»Já, jeg er alveg sannfærður um það,« sagði gestgjafinn.
»Hann varð mjög órór þegar jeg sagði honum,
að yðar hágöfgi væri skjólstæðingur herra de
Tréville og að þjer auk þess hefðuð brjef meðferðis
til þessa volduga höfðingja. Hann spurði mig, hvar
þetta brjef væri og fór strax út í eldhúsið, þar sem
treyjan yðar var geymd.«
»Þá er hann þjófurinn, tvímælalaust,« sagði d'Artagnan.
»Jeg skal kæra hann fyrir herra de Tréville
og Tréville kærir hann svo fyrir konunginum.« Að
svo mæltu tók hann tvo dali upp úr vasa sínum með
rembilæti miklu og fjekk gestgjafanum þá, en hann
fylgdi honum til dyra með hattinn í hendinni og stje
hann svo á bak Bleik gamla. Hann seldi Bleik þegar
hann var kominn að St. Antoine (angtoan) hliðinu í
París án fleiri hindrana og fjekk fyrir hann þrjá dali,
en það mátti heita vel borgað þegar þess var gætt,
að d'Artagnan var nærri búinn að sprengja hann seinasta
kaflann af veginum. En hestaprangarinn, sem
keypti hann, dró heldur enga dul á það, að hann
borgaði hann svona vel eingöngu af því, að hann
væri svona fáranlegur á litinn.
II.
Í forsalnum hjá herra de Tréville.
Herra de Troisville (troavíl), eins og ættingjar
hans í Gaskogne kölluðu sig, eða herra de Tréville,
eins og hann sjálfur skrifaði nafn sitt, hafði byrjað
veru sína í París nákvæmlega á sama hátt og d'Artagnan,
það er að segja, ekki með einn einasta eyri
í vasanum, en með óbilandi kjark, hygni og snarræði,
er fyllilega jafngiltu þeim peningapyngjum, sem aðalsmennirnir
frá Perigon eða Berry gátu státað með.
Fádæma hugrekki og einstök hundahepni á þeim tímum,
sem sverðshögg og stungur voru dagsdaglegt
brauð, hófu hann hröðum skrefum efst upp á þá
tröppu, sem konungshylli er nefnd, enda tók hann
minst fjögur þrep í einu stökki.
Garðurinn við höll hans í Vieux-Colombier (víö-kólongbíe)
götunni líktist einna mest herbúðum. Frá
því klukkan sex á morgnana á sumrin – klukkan
átta á veturna – söfnuðust þar saman 50 - 60 skyttuliðar,
rigsuðu þar fram og aftur alvopnaðir og háværir
mjög og virtust vera til í alt eftir útlitinu að dæma.
Upp og ofan eitt hið breiða rið, sem var svo mikið
um sig, að vel hefði mátt reisa heilt hús á grunni
þess, streymdu heilir hópar alskonar umsækjenda úr
Parísarborg og aðalsmenn utan af landi, sem ekki
óskuðu annars en að verða teknir inn í skyttuliðið
og auk þess mesti fjöldi af prúðbúnum þjónum í
marglitum búningum, sem fluttu boð og brjef til herra
de Tréville. Í forsalnum sátu hinir útvöldu, þ.e.a.s.
þeir sem höfðu fengið boð um að koma. Þarna var
óslitinn ys og þys frá morgni til kvölds, en í einka
herbergi sínu, sem var inn af forsalnum, sat herra de
Tréville, tók við heimsóknum, hlustaði á kærur, gaf
fyrirskipanir og þurfti ekki annað en að ganga út að
glugganum ef hann vildi kanna lið sitt, alveg eins og
konungurinn gerði á veggsvölunum á Louvre (lúvr)
höllinni.
Daginn sem d'Artagnan kom þangað, var þessi
mannsöfnuður óvenju skrautlegur. Einkum hlaut hann
að ganga í augun á sveitapilti, sem nýkominn var frá
kyrlátum átthögum sínum til þessarar stórborgar –
enda þótt það væri í þá daga ekki hlaupið að því að
ofbjóða Gaskognebúum. Þegar komið var inn um
hliðið, afar rammbygt og járnvarið, lenti maður strax
í miðjum hóp hermanna, sem skálmuðu fram og aftur
hlæjandi og masandi og þrættust og þjörkuðu
hver við annan svo hispurslaust og yfirlætislega, eins
og væru þeir einu mennirnir í veröldinni og ljetu eins
og þeir væru heima hjá sjer. Sá, sem ætlaði sjer að
komast gegnum þessa mannþyrpingu, varð að vera
herforingi, tíginn maður eða fögur kona.
D'Artagnan gekk hjá þessum glöðu og háværu
mönnum fremur feiminn og uppburðalítill. Hann
klemdi sverðslíðrin að fótum sjer svo þjett sem hann
gat, lyfti hattinum og brosti vandræðalega eins og
sveitamönnum er tamt, þegar þeir vilja sýnast vera
miklir á lofti. Í hvert skifti, sem hann slapp fram hjá
einhverjum hópnum, var eins og þungu fargi væri ljett
af honum, en hann sá það vel, að þeir snjeru sjer
við og horfðu á eftir honum og fanst honum hann
vera að verða að athlægi í fyrsta skifti á æfinni.
Þó versnaði um allan helming þegar hann ætlaði
að komast upp riðið. Þar stóðu fjórir skyttuliðar og
voru að skylmast að gamni sínu, en tíu eða tólf fjelagar
þeirra stóðu uppi á tröppupallinum og biðu þess,
að röðin kæmi að þeim.
Á efsta þrepinu stóð einn af þessum fjórmenningum
með brugðið sverð og varnaði hinum að ganga
upp. Þeir lögðu blikandi sverðunum að honum og
hjelt d'Artagnan fyrst, að þeir hefðu að eins skylmingasverð
með doppu á oddinum, en hann komst
brátt að því að högg þeirra og lög ollu stórum rispum
og sárum og hlóu bæði áhorfendurnir og skylmingamennirnir
sjálfir dátt að þessum blóðsúthellingum.
Það var merkilegt að sjá, hvernig þessi eini maður
uppi á tröppunni gat varnað hinum aðgöngu.
Safnaðist utan að þeim fjöldi áhorfenda. Skilmálarnir
voru þeir, að jafnskjótt sem einhver fengi lag eða
högg, skyldi hann hætta leiknum og hafði þá mist
sitt pláss í röð umsækjendanna í hendur þess, sem
höggið greiddi. Skyttuliðinn á efsta þrepinu var búinn
að koma sári á hina þrjá eftir fimm mínútur –
hafði hann sært einn á úlnliðnum, annan á hökunni
og hinn þriðja á annað eyrað, en sjálfur var hann
ósnertur. Á þennan hátt hafði hann komist fram fyrir
þrjá í umsækjenda röðinni.
Þó að d'Artagnan þættist eiga allmikið undir sjer,
var samt hægt að ganga fram af honum og þessi
skylmingaleikur fjekk honum mikillar undrunar. Sveitungar
hans þurftu að vísu ekki mikið til að rjúka
hver í annan, en hann hafði samt vanist því, að ýmiskonar
viðbúnaður færi á undan einvígum. En þetta
dæmalausa kæruleysi, sem þessir fjórir skyttuliðar
sýndu í því að bera vopn hver á annan, virtist honum
taka öllu fram, sem hann hafði heyrt getið um –
jafnvel í Gaskogne, þessu fyrirheitna landi allra æfintýramanna
og stórgrobbara. Hann þóttist vera kominn
á land risanna, sem Gúllíver heimsótti seinna
meir og sá þar alskonar undur og býsn. Og þó hafði
hann ekki aflokið því versta enn. Hann átti eftir að
fara um tröppupallinn og komast inní forsalinn.
Á pallinum sjálfum voru engar skylmingar. Þeir
sem þar biðu styttu sjer stundir með kesknisögum
um kvennfólk og í forsalnum mátti heyra margar
sögur um hirðlífið. Fann d'Artagnan bæði til óbeitar
og einhverskonar hræðslu eða hryllingi við þær sögur.
Í heimahögunum hafði hann lent í ýmsum smáæfintýrum
við herbergisþernur og stöku sinnum við
reglulegar »dömur«, en hann hefði aldrei getað ímyndað
sjer, að slík ástaræfintýri, sem hjer voru gerð að
umtalsefni, gætu átt sjer stað – og það var sannarlega
ekki farið í neina launkofa með þau, þó að þau
snertu tignasta fólkið í landinu og þeim var líka lýst
út í hörgul -- sagt frá hverju smá-atviki. En þar sem
siðgæði hans var ofboðið á tröppupallinum, þá þoldi
hann önn fyrir skammirnar um kardínálann þegar inn
í forsalinn kom. Þar heyrði d'Artagnan sjer til mikillar
undrunar hrokafulla palladóma um þá stjórnmálastefnu,
sem öll Norðurálfan óttaðist og engdist undir.
Og sömu ómildu og fífldjörfu dómar voru lagðir á
heimilislíf kardínálans, sem margir háttstandandi menn
höfðu reynt að kynnast til hlítar, en ekki fengið annað
í staðinn en skömm í hattinn eða þá hreina og
beina hegningu. Þessi voldugi maður, sem d'Artagnan
eldri bar djúpa lotningu fyrir, varð hjer, skyttuliðum
Trévilles að aðhlátursefni. Þeir hæddust að því,
hvað hann væri kiðfættur og hryggurinn boginn. Sumir
gerðu gys að fylgikonu hans, frú d'Aiguillon (degujong)
og frænku hans, frú de Combalet (kongbale),
en aðrir lögðu ráð sín saman gegn þjónustusveinum
og lífvörðum kardínálahertogans. Fanst d'Artagnan
alt þetta tal vera í meira lagi ósvífið og frekjulegt.
En jafnskjótt sem nafn konungs barst á góma,
sljákkaði snöggvast í þessum opinmyntu gorturum.
Háðfuglarnir urðu hikandi og skimuðu í kringum sig,
því að verið gat að væri »í holti heyrandi nær.« En
þá barst talið aftur að kardínálanum og rigndi háðglósunum
yfir hinn háa herra og varð enginn til þess
að mæla honum bót fyrir neinn hans verknað.
»En hamingjan góða! Þessir piltungar verða allir
saman hengdir eða hneptir í svartholið«, sagði d'Artagnan
við sjálfan sig. »og jeg fæ líklega sömu útreiðina,
fyrst að jeg hefi setið hjer og hlustað á og
ekki orðið að vegi að andmæla þeim með einu einasta
orði. Hvað skyldi faðir minn segja, ef hann vissi
að jeg sæti á bekk með slíkum heiðingjum – hann
sem lagði ríkt á við mig að bera lotningu fyrir kardínálanum.«
En svo var þess ekki lengi að bíða, að maður
kom og spurði d'Artagnan, hvert erindi hann ætti
þangað. Hinn ungi maður sagði kurteislega til nafns
síns, reyndi að koma því að, að hann væri sveitungi
herra de Tréville og bað um augnabliks áheyrn hjá
hinum volduga herra. Þjónninn lofaði allra náðarsamlegast
að koma honum á framfæri þegar röðin kæmi
að honum.
D'Artagnan var nú farinn að átta sig svolítið
eftir fyrstu undrunina og fór nú að virða fyrir sjer andlitin
og búningana í kringum sig.
Aðalpersónan í háværasta hópnum var hár og
digur skyttuliði, drembilegur á svip og svo fáránlega
búinn, að það vakti eftirtekt allra. Hann var ekki í
einkennisbúningi, sem ekki var heldur fyrirskipað
þeim tímum, þegar almenna frelsið var minna, en persónusjálfræðið
meira en nú gerist. Í þess stað bar
hann himinbláa, en upplitaða og slitna stutt-treyju og
yfir henni gullofinn axlarfetil, sem glitraði eins og
sjávarflötur í sólskini. Langur, lifrauður flauelskufl
hjekk í tígulegum fellingum um herðar hans og bak
og huldi hann allan, svo að ekki sást í annað innan
undir en glóandi axlarfetilinn, en í honum hjekk gríðarlangt
sverð.
Hann var nýkominn af verði, kvaðst vera kvefaður
og hóstaði við og við fremur uppgerðarlega. Þess
vegna sagðist hann hafa fleygt yfir sig rauða kuflinum
og um leið og hann var að segja frá þessu, sneri
hann yfirskeggið yfirlætislega og ljet áheyrendurna
dást að axlarfetlinum glitsaumaða, en enginn ljet jafn
eindregna aðdáun í ljósi og d'Artagnan.
»Ja, hvað skal segja«, sagði skyttuliðinn -- »maður
verður að tolla í tízkunni. Veit jeg vel, að það er
heimskulegt, en tízkan er ráðrík og eftir henni verður
að fara og þess utan verður að brúka peningana til
einhvers.«
»Nei, hættu nú, Porthos!« kallaði einhver í hópnum.
»Þú skalt ekki telja okkur trú um, að þessi fetill
sje keyptur fyrir peninga föður þíns. Jeg er sannfærður
um, að þú hefur fengið hann hjá kvennmanninum
með andlitsblæjuna, sem jeg sá vera á gangi
með þjer við St. Honoréhliðið á sunnudaginn var.«
»Nei, langt í frá. Svo sannarlega sem jeg er aðalsmaður,
þá er það satt, að jeg keypti hann fyrir
mína eigin peninga,« svaraði Porthos.
»Jú seisei, alveg eins og jeg keypti þessa pyngju
fyrir peningana, sem kærastan ljet í gömlu pyngjuna.«
»Nei, það er heilagur sannleikur,« sagði Porthos,
»og jeg borgaði tólf gullpeninga fyrir fetilinn.«
Aðdáunin varð nú enn meiri, en efagirnin sama.
»Er það ekki satt, Aramis?« spurði Porthos og
vjek sjer að öðrum skyttuliða.
Aramis var alveg gagnhverfur Porthos. Það var
ungur maður, liðlega tvítugur, blíður og drengilegur
á svip, dökkeygður og rjóður í kinnum. Yfirskegg
hans var lítið en fallegt og stóð eins og svart strik á
vörinni. Það var eins og hann þyrði ekki að láta
hendurnar lafa af því að hann væri hræddur um, að
kær kynnu þá að þrútna, og stundum kleip hann í
eyrnasnepilinn til þess að eyrað hjeldi sínum rjetta
litblæ. Hann var fremur fámáll, talaði hægt, kastaði
oft kveðju á menn, hló lágt og skein þá í mjallahvítar
og tandurhreinar tennurnar, enda var hann þrifaköttur
hinn mesti.
Hann svaraði ekki öðru en að kinka kolli við
spurningu vinar síns.
En þetta svar virtist taka af allan efa um uppruna
fetilsins. Aðdáunin var jafnmikil en samtalið snerist
nú ekki lengur um hann og fóru menn að spjalla um
eitthvað annað.
»Hvað segið þjer um frjettirnar, sem skjaldsveinn
Chalais (sjale) hefir flutt til bæjarins?« spurði annar
skyttuliði þá sem í kring stóðu.
»Hvaða frjettir eru það?« spurði Porthos drembilega.
»Hann segist hafa hitt Rochefort (rosjfor), hinn
»vonda anda« kardínálans, í Bryssel, dulklæddan
múnkabúningi og enn fremur hafði þessi skálkur leikið
á kjánann hann de Laigues (lek) vegna dularbúningsins.«
»Já, de Laigues er beinasni — það er engum
blöðum um það að fletta,« sagði Porthos. »En ætli
þetta sje nú satt?«
»Jeg hefi það eftir Aramis,« svaraði skyttuliðinn.
»Nú, einmitt það!«
»Það veiztu sjálfur, Porthos,« sagði Aramis. »Jeg
sagði þjer það í gær, en við skulum ekki tala meira
um það.«
»Nei, við skulum ekki tala meira um það — það
er nú þín meining,« svaraði Porthos. »Ekki tala meira
um það — og þar með slá botninn í söguna! Kardínálinn
lætur njósnara vera á hælunum á aðalsmanni,
lætur svikara stela brjefum hans, ræningja og hrekkjalóm
— lætur fyrir tilverkað þessa njósnara og þessara
brjefa höggva höfuðið af Chalais undir því yfirskini,
að hann hafði ætlað að myrða konunginn og láta
prinsinn giftast drotningunni! Þetta hefir enginn lifandi
maður heyrt nefnt á nafn. Þú sagðir okkur það
í gær, okkur til mikillar uppbyggingar og nú kemur
þú hingað í dag, þar sem við stöndum allir sem
steini lostnir yfir þessum ósköpum, og segir bara:
Við skulum ekki tala meira um það!«
»Jájá, vertu nú rólegur — við skulum þá tala um
það í hamingjunnar nafni,« svaraði Aramis hæglátlega.
»Svo framarlega sem jeg væri skjaldsveinn þessa
vesalings Chalais, þá skyldi herra Rochefort fá að
kenna á mjer.«
»Og þú fá enn þá betur að kenna á rauða hertoganum.«
»Rauða hertoganum! Ágætt, ágætt!« kallaði Porthos,
skelti saman lófunum og kinkaði kolli. »Jeg skal
sjá um að það nafn komist í hámæli — það máttu
reiða þig á. Þú ert neyðarlega fyndinn, Aramis — það
máttu eiga og það var illa farið, að þú skyldir ekki
geta gengt köllun þinni og gerst ábóti, kæri vin!«
»Jeg verð það einhver tíma,« svaraði Aramis.
»Þú veizt það víst líka, Porthos,« að jeg stunda
stöðugt guðfræðina.«
»Já, víst veit eg það,« svaraði Porthos, »og einn
góðan veðurdag, áður en langt um líður, verður
Aramis vígður til prests.«
»Það skal ekki standa á löngu,« sagði Aramis.
»Hann er bara að bíða eftir einu, áður en hann
fastræður að fara í »pokann,« sem hangir ofan við
einkennisbúninginn hans, « sagði einn skyttuliðinn í
háði.
»Og eftir hverju er hann að bíða?« spurði annar.
»Hann er að bíða eftir því, að drotningin eignist
erfingja að frönsku krúnunni.«
»Við skulum ekki vera að gera gys að því herrar
góðir,« sagði Porthos. Svo er fyrir að þakka, að
drotningin er enn á þeim aldri, að hún getur alið
börn.«
»Já, og Buckingham er einmitt staddur á Frakklandi
núna, ef mjer ekki skjátlast,« svaraði Aramis og
hló við illkvitnislega.
»Nú fer þú ekki rjett með, kæri Aramis,« sagði
Porthos, »og þú mundir komast að því fullkeyptu, ef
herra de Tréville hefði heyrt þetta til þín.«
»Ætlar þú kannske að fara að siða mig, Porthos?«
sagði Aramis allþóttalega og leiftruðu augu
hans.
»Vertu annaðhvort skyttuliði eða prestur, kæri
vin,« svaraði Porthos. »Ráddu við þig, hvort heldur
þú ætlar að vera, en reyndu ekki að vera hvorttveggja
í einu. Mundu hvað Athos sagði við þig á dögunum
— hann sagði að þú ætir úr öllum jötum. Svona,
svona! Farðu ekki að stökkva upp á nef þjer — þú
ætlar þó víst ekki að gleyma því, sem við Athos og
þú höfðum komið okkur saman um. Þú heimsækir frú
d'Aiguellon og gerir þjer dátt við hana. Þú ert heimagangur
hjá frú de Bois-Tracy (boatrasí), frænku frú
de Chevreuse (Sjevrös) og fólk er að stinga saman
nefjum um, að þú sjert mjög inn undir hjá þeirri
konu. — Nei nei, þú þarft ekki að segja okkur,
hvernig lukkan leikur við þig — við ætlum okkur
ekki að rýna eftir þínum leyndarmálum og vitum vel,
hvað þú ert þagmáll! En því í fjáranum heldur þú ekki
fast við þá dygð, þegar um drotninguna er að ræða?
Látum menn tala um konunginn og kardínálann, en
persóna drotningarinnar er heilög — um hana má
ekkert annað en gott segja.«
»Þú ert enn hjegómlegri en Narcissus, Porthos
minn,« svaraði Aramis. »Þú veizt, að jeg hata allar
siðvendnisáminningar og þoli þær engum öðrum en
Athos. En auk þess getur skyttuliði með jafnskrautlegan
axlarfetil tæplega látið sjer farast að vanda um
við aðra. Jeg verð ábóti ef mjer bíður svo við að
horfa, en fyrst um sinn er jeg nú skyttuliði. Sem
slíkur segi jeg, hvað sem mjer dettur í hug og nú
sem stendur er það meining mín, að þú sjert óþolandi.«
»Aramis!«
»Porthos!«
»Svona. herrar góðir. Verið þið nú rólegir!« hvað
við úr hópnum.
»Herra de Tréville vill fá að finna herra d'Artagnan,«
sagði þjónninn nú og opnaði dyrnar að innri
dyrunum.
Meðan þjónninn var að segja þetta, stóðu dyrnar
opnar og sló þá öllu í þögn frammi í forsalnum.
Hinn ungi maður reis úr sæti sínu og gekk inn til
hins volduga herra. Varð hann feginn að komast hjá
að hlusta á enda þrætunnar.
III.
Áheyrslan.
Herra de Tréville var í illu skapi þessa stundina,
en tók hinum unga manni kurteislega þrátt fyrir það
og fór að brosa, þegar hann heyrði inngangsorð
d'Artagnans, því að þau mintu hann í senn á æsku
hans og heimahaga — og það tvent kemur hverjum
manni til að brosa, hversu roskjnn og ráðinn sem
hann er orðinn. En jafnskjótt sem d'Artagnan var
kominn inn í herbergið, gekk Tréville fram að dyrunum
og hrópaði út um þær með síhækkandi rödd:
»Athos, Porthos, Aramis!«
Báðir skyttuliðarnir, sem vjer höfum minst á,
yfirgáfu tafarlaust hópinn, sem kringum þá stóð og
gengu inn í innra herbergið, sem undir eins var látið
aftur á eftir þeim. Þó að þeir væru ekki sem allraöruggastir,
dáðist d'Artagnan samt að manndómi
þeirra samfara fyrirmensku og tilheyrandi lotningu.
Virtust hinum unga manni þeir vera eins og einhverjir
hálfguðir, en höfðingi þeirra slíkur sem hann sæi Seif
á Ólympi, er slöngvaði eldingum úr hendi sjer.
Þegar hurðinni var lokað á hæla skyttuliðunum,
gekk herra de Tréville þegjandi fram og aftur um
gólfið og hleypti brúnum. Hann gekk tvívegis fram
hjá þeim Porthos og Aramis, er báðir stóðu teinrjettir
eins og við liðskönnun. Svo staðnæmdist hann alt í
einu frammi fyrir þeim, hvesti á þá augun og sagði:
»Vitið þið, hvað konungurinn sagði í gærkvöldi
- vitið þið það, herrar góðir?«
»Nei,« svöruðu báðir skyttuliðanir eftir stundarþögn.
»En jeg vona, að þjer sýnið okkur þann heiður
að segja okkur það,« svaraði Aramis mjög svo
ísmeygilega.
»Hann sagði, að hjeðan af ætlaði hann að velja
skyttuliða sína úr lífverði kardínálans.«
»Úr lífverði kardínálans! Og af hvaða ástæðu?«
spurði Porthos forviða.
»Af því að hann sjer, að dreggjarnar þurfa bóta
og endurnýjungar.«
Báðir skyttuliðarnir stokkroðnuðu uppí hársrætur.
D'Artagnan leizt ekki á blikuna og óskaði sjer tíu
álnir ofan í jörðina.
»Já,« hjelt herra de Tréviile áfram fokvondur.
»Það er eins og jeg segi og Hans Hátign hafði rjett
fyrir sjer: Skyttuliðarnir eru sannarlega ekki til prýði
við hirðina. Kardínálinn sat að skáktafli í gær og
sagði þá með einhverri uppgerðar meðaumkvun, sem
mjer gramdist afskaplega, að einhverjir af þessum árans
skyttuliðum, einhverjir af þessum miklu görpum
— hann sagði þessi orð svo háðslega, að mjer
gramdist enn meir — að þessir veraldargortarar hefðu
setið í veitingahúsi í gærkvöldi og að flokkur úr lifverði
sínum — hann var kominn að því að hlæja
uppí opið geðið á mjer — hefði neyðst til að taka
þá fasta fyrir óspektir á götunum. Herra trúr! —
Þetta hljótið þið að vita eitthvað um! Taka skyttuliða
fasta! Og að þarna voruð þið með, þið þrír — það
er ekki til neins fyrir ykkur að neita því. Þið þektust
og kardínálinn vissi nöfn ykkar. En þetta er auðvitað
alt saman mjer að kenna, því að jeg hefi sjálfur valið
mjer þessa menn. Til dæmis þjer, Aramis! Því í
skrattanum fóruð þjer að fara í hermannabúning úr
því að prestshempan fór yður svo vel. Og þjer, Porthos!
Þjer ættuð að hengja loddarabjöllu í þennan dýrindis
axlarfetil yðar. En Athos! Hvað er þetta — jeg
sje Athos hvergi. Hvar er hann?«
»Hann er veikur, herra höfuðsmaður,« svaraði
Aramis mæðulega. — »Mjög veikur.«
»Mjög veikur, segið þjer. Hvaða veiki er það?«
»Menn eru hræddir um, að það sje bóluveiki, sem
að honum gengur, herra höfuðsmaður,« svaraði Porthos,
sem fanst nú, að hann þyrfti líka að leggja orð
í belg. »Og það er ákaflega illa farið, því það
eyðileggur andlitið á honum.«
»Bóluveikin! Það er svo! Jeg er nú ekki farinn
að trúa því strax, Porthos góður. Bóluveikin á hans
aldri! Nei, sleppum nú því. — En hann er náttúrlega
særður — eða fallinn — bara að jeg vissi það fyrir
víst. Herra trúr, skyttuliðar góðir! Jeg skil ekkert í
því, að þið skuluð vera að fara á knæpur, lenda í
áflogum og bregða vopnum á strætum og gatnamótum.
Og jeg vona, að þið gerið ykkur ekki að athlægi
í augum lífvarða kardínálans, því að þeir eru ágætismenn,
stiltir og skikkanlegir. Jeg er viss um, að þeir
vinna aldrei til þess að verða teknir fastir og láta
heldur ekki taka sig fasta. Þeir mundu fyr falla í
sömu sporum en hopa eitt skref á hæl. En skyttuliðar
konungsins eru leiknir í þeirri list að leggja á flótta
og hlaupa undan eins og hjerar.«
Porthos og Aramis nötruðu af bræði. Þeir höfðu
helzt viljað hengja de Tréville í greip sjer og þó vissu
þeir með sjálfum sjer, að það var eingöngu umhyggjan
fyrir skyttuliðunum og velvildin til þeirra, sem kom
honum til að tala svona. Þeir tifuðu fótunum, gripu
fast um meðalkaflann á sverðum sínum, bitu á jaxlinn
og bölvuðu í hljóði. Það hafði heyrst greinilega út í
forsalinn, að herra de Tréville var öskuvondur, því
að ekki var annað en þunt þil og veggfóðurshurð á
milli. Tíu eða tólf forvitnir skyttuliðar lögðu hlustirnar
fast að hurðinni, náfölir af reiði. Þeir heyrðu hvert
orð og hvísluðu að hinum móðganir og atyrði höfuðsmannsins
og innan fárra mínútna var höllin öll
komin í uppnám.
»Skyttuliðar konungs láta lífverði kardínálans taka
sig fasta!« — Herra de Tréville varð altaf æstari og
orð hans sviðu áheyrendunum eins og svipuhögg.
»Sex lífverðir kardínálans taka sex skyttuliða konungs
fasta! Herra trúr! Jeg veit svo sem vel, hvað mjer
ber að gera! Jeg fer beint til Louvrehallarinnar, segi
af mjer stöðunni sem höfuðsmaður skyttuliðs konungs
og sæki um að verða foringi lífvarðar kardínálans
— og neiti kardínálinn mjer um það, þá verð jeg
ábóti, sem jeg er lifandi maður.«
Kurrinn í forsalnum varð að fullkominni háreysti
þegar þessi orð heyrðust þangað og alstaðar kvað
við bölv og formælingar. D'Artagnan fór að svipast
eftir einhverju skoti, þar sem hann gæti hlaupið í felur
og sárlangaði til að skríða undir borðið.
»Lofið mjer nú að segja fáein orð,« sagði Porthos.
»Það er satt, að við vorum jafnmargir að tölu
— sex á móti sex, en það var svikist að okkur, tveir
okkar voru þegar fallnir áður en við gátum brugðið
sverðum og Athos því nær óvígur af sárum og mæði.
Þjer kannist við hann, herra höfuðsmaður! Hann
reyndi tvisvar að rísa á fætur, en fjell jafnharðan.
Þrátt fyrir þetta gáfumst við ekki upp, ja neinei! —
Þeir tóku okkur með valdi og ofbeldi og á leiðinni
hlupum við svo frá þeim. Athos ljetu þeir liggja afskiftalausan
— hafa líklega haldið, að hann mundi
engum mein gera framar. Svona er nú málavöxtum
rjett lýst, herra höfuðsmaður og þjer hljótið líka að
vita, að ekki sigra menn í öllum bardögum. Pompejus
beið ósigur við Farsalos og Franz konungur I. við
Pavía og held jeg þó, að hann hafi ekki verið lakari
herforingi en aðrir.«
»Og mjer er ánægja að segja yður, að jeg klauf
einn af þessum kumpánum í herðar niður með hans
eigin sverði,« sagði Aramis. »Sverðið mitt brotnaði í
fyrstu atlögunni.«
»Þetta hefi eg ekki heyrt fyrri,« sagði herra de
Tréville sýnu mildari. »Kardínálinn hefir líklega gert
fullmikið úr þessu.«
»En með yðar leyfi, herra höfuðsmaður,« sagði
Aramis heldur hugrakkari þegar hann sá, að farið var
að sljákka í de Tréville — »þá vil jeg biðja yður að geta
ekki um það, að Athos sje særður. Honum mundi
falla það fjarska illa og þar sem sárið er afar hættulegt
— það nær alla leið frá öxlinni og ofan á brjóst
— þá er ástæða til að óttast — — —«
Í sömu svipan opnaðist hurðin og sást í dyrunum
frítt og göfuglegt, en náfölt andlit.
»Athos!« hrópuðu báðir skyttuliðarnir.
»Athos!« kallaði herra de Tréville.
»Já, þjer höfðuð verið að kalla á mig, herra höfuðsmaður,«
sagði Athos veikróma en skýrt og skilmerkilega
-- »eða svo var mjer sagt af einum fjelaga
mínum og flýtti jeg mjer því hingað. Hvað þóknast
yður, herra höfuðsmaður?«
Og Athos gekk föstum skrefum inn í herbergið,
beinn og keikur að vanda. Herra de Tréville varð
mikið um að sjá slíkt hugrekki og karlmensku og
gekk á móti honum.
»Jeg var einmitt að segja þessum herrum,« sagði
hann »að jeg harðbanna skyttuliðum mínum að stofna
lífi sínu í voða, nema full ástæða sje til, því að konungurinn
hefur miklar mætur á hraustum mönnum og
Hans Hátign veit betur en nokkur annar, að enginn
tekur skyttuliðunum fram að hreysti og harðfengi.
Rjettið mjer hönd yðar, herra Athos.«
Og án þess að bíða svars, greip Tréville hönd
Athos og hristi hana innilega, en tók ekkert eftir því,
að Athos kiptist við af sársauka þó að hann reyndi
að harka af sjer og varð sýnu fölari en áður.
Hurðin stóð í hálfa gátt, því að nú vissu allir,
að Athos var kominn þar til að skýra frá málavöxtum.
Ljetu menn gleði sína í ljósi yfir seinustu orðum
höfuðsmannsins og ætlaði hann einmitt að fara að
þagga niður í áheyrendunum, sem tróðust inn í dyrnar,
þegar hann tók eftir krampadráttum í hönd Athos
og sá þá, um leið og hann leit framan í hann, að
hann var í þann veginn að falla í öngvit og á sama
augabragði hnje hinn hrausti skyttuliði ofan á gólfið
og lá þar, sem dauður væri.
»Sáralækni — fljótt!« hrópaði de Tréville. »Annaðhvort
minn eigin lækni eða konungsins — sækið þann
bezta, sem hægi er að ná í! Komið undir eins með
sáralækni því að annars er úti um hinn hrausta Athos,
sem jeg, er lifandi maður!«
Við þessi köll ruddust allir inn í herbergið án
manngreinarálits, en öll sú hjálpfýsi hefði lítið
gagnað hinum særða manni hefði ekki staðið svo á,
að hinn umræddi læknir var einmitt staddur í sjálfri
höllinni. Hann tróðst nú gegnum mannfjöldann, gekk
að Athos og skipaði þegar að flytja hann í annað
herbergi þar sem allir þessir menn voru fyrir honum.
Porthos og Aramis hófu fjelaga sinn upp og báru
hann, en Tréville vísaði þeim leið. Læknirinn fylgdi
þeim eftir og var svo dyrunum lokað.
Einkaherbergi herra de Tréville, sem annars var
»heilagur staður« öllum óviðkomandi, var við þetta
tækifæri eins og partur af forsalnum. Það var troðfult
af mönnum, sem allir töluðu í einu, hrópuðu og kölluðu,
bölvuðu og bölsótuðust og óskuðu kardínálanum
og öllum hans lífverði norður og niður fyrir allar
hellur.
Litlu síðar komu þeir Porthos og Aramis aftur,
en læknirinn og de Tréville voru yfir sjúklingnum.
Loksins kom de Tréville líka. Hafði sjúklingurinn
þá fengið meðvitund aftur og hjelt læknirinn að þetta
áfall mundi engin eftirköst hafa. Öngvitið orsakaðist
af hinum mikla blóðmissi, sem Athos hafði orðið fyrir.
Að svo búnu bandaði de Tréville hendinni og
fóru þá allir út úr herberginu að d'Artagnan undanteknum;
hann gleymdi því ekki, að hann átti að fá
áheyrslu og með þolgæði Gaskognarans hafði hann
staðið kyr í sömu sporum allan þann tíma, sem á
þessu stóð.
Herra de Tréville sneri sjer við þegar allir voru
farnir og stóð þá beint frammi fyrir hinum unga manni,
er hafði fallið honum algerlega úr minni í öllu þessu
uppþoti. D'Artagnan nefndi nú aftur nafn sitt og áttaði
de Tréville sig þá strax.
»Fyrirgefið, kæri sveitungi,« sagði hann brosandi.
»Jeg var alveg búinn að gleyma yður. En hvað skal
segja! Höfuðsmaðurinn er vanalega eins konar húsfaðir
og hefur oft og tíðum þyngri ábyrgð að bera
en fjölskyldumaðurinn. Dátarnir eru nokkurs konar
börn, þótt vaxnir sjeu úr grasinu, en jeg held því
fast fram, að skipunum konungsins, og einkum kardínálans,
sje hlýtt í smáu sem stóru — — «
D'Artagnan gat ekki varist því að brosa. Herra
de Tréville tók eftir því og rjeði það svo, að þessi
ungi maður væri enginn algengur sveitaglópur. Hann
vjek þá talinu að öðru og snjeri sjer beint að málefni
þeirra.
»Mjer þótti mjög vænt um föður yðar,« sagði
hann. »Hvað get jeg nú gert fyrir son hans?« Þjer
verðið að svara því fljótt og greiðlega, því að jeg á
ekki tíma minn sjálfur.«
»Herra höfuðsmaður,« sagði d'Artagnan. »Það
var ætlun mín, þegar jeg fór frá Tarbes, að biðja
yður inngöngu í skyttuliðið — sökum vináttu yðar
við föður minn. En það sem jeg hefi verið sjónar- og
heyrnar vottur að nú í tvo tíma, hefir fært mjer heim
sanninn um það, hver fádæma velgerð það væri og
nú er jeg orðinn hræddur um, að jeg verðskuldi hana
ekki.«
»Já, það er raunar til mikils mælt, ungi maður,«
sagði herra de Tréville, en þó er það kann ske ekki
eins ófáanlegt eða torfengið eins og þjer haldið eða
virðist halda. En Hans Hátign hefur sjeð fyrir slíka
aðstöðu sem yðar og ákveðið — því miður fyrir
yður — að enginn geti orðið skyttuliði, nema hann
sje reyndur að dugnaði og karlmensku, annaðhvort
með því að hafa verið í herferð eða sýnt af sjer einhver
hreystiverk, eða loks með því að vera tvö ár til
undirbúnings í herfylki, sem ekki er metið jafnmikils
og herfylki okkar.«
D'Artagnan hneigði sig þegjandi og varð nú enn
hugleiknara að gerast skyttuliði þegar hann heyrði,
hve miklum erfiðleikum það var bundið.
»En« sagði Tréville og hvesti augun á sveitunga
sinn, eins og hann ætlaði komast eftir hans leyndustu
hugsunum — »en jeg skal samt gera eitt fyrir
yður sem merki vináttu minnar við föður yðar. Hinir
ungu menn frá Béarn eru sjaldnast mjög loðnir um
lófana — og jeg hugsa að litlar breytingar hafi orðið á
því, síðan jeg fór þaðan. Þjer hafið líklega ekki meðferðis
nein ósköp af peningum að heiman.«
D'Artagnan teygði úr sjer mjög drembilega eins
og til að gefa í skyn, að hann ætlaði ekki að biðjast
neinnar ölmusu.
»Það er svo, ungi maður — rjett er nú það,«
sagði höfuðsmaðurinn — jeg kannast við! Sjálfur kom
jeg til Parísar með fjóra dali í vasanum og skyldi
hafa ráðist á hvern þann, sem hefði dirfst að segja,
að jeg hefði ekki nóga peninga til þess að kaupa alla
Louvrehöllina!«
D'Artagnan teigði úr sjer aftur. Svo var gamla
Bleik fyrir að þakka, að hann hafði byrjað veru sína í
París með fjórum dölum meira en herra de Tréville.
»Auðvitað verðið þjer að gæta þeirra peninga vel,
sem þjer hafið handbæra, hvort sem þeir eru nú litlir
eða miklir. En jafnframt því verðið þjer að iðka
þær íþróttir, sem hverjum aðalsmanni ber að temja
sjer og ná fullkomnun í. Jeg skal þegar í dag skrifa
forstöðumanni hins konunglega íþróttaskóla og getið
þjer þá fengið ókeypis kenslu í honum frá morgundeginum
að telja. Þjer skuluð ekki afþakka þennan
litla greiða. Göfugustu og auðugustu aðalsmenn vorir
sækja stundum um inntöku í þennan skóla án þess
að fá hana. Yður verður kent þar að sitja á hesti,
skylmast og stíga dans. Þjer fáið þar góðan fjelagsskap
og getið svo heimsótt mig við og við og sagt
mjer, hvað yður líður og hvort jeg get gert eitthvað
fyrir yður.«
Þó að d'Artagnan væri als ókunnugur hirðsiðum
öllum, gat hann samt skilið, að þetta voru fremur
fálegar viðtökur.
»Já, herra höfuðsmaður,« sagði hann. »Nú sje
jeg, hver þörf mjer væri á meðmælingarbrjefi því, sem
faðir minn fjekk mjer og sagði mjer að fá yður.«
»Þjer hafið rjett að mæla,« svaraði de Tréville,
»og jeg hefi verið að furða mig á því, að þjer gátuð
komist þessa löngu leið án þess að hafa eitthvað slíkt
millum handa — oft og tíðum eina verðmætið, sem
við Béarnarar höfum meðferðis.«
»Jeg hafði líka slíkt brjef, herra höfuðsmaður,
og það var að öllu leyti vel úr garði gert, hamingjunni
sje lof,« sagði d'Artagnan, »en því var stolið
af mjer á leiðinni.«
Sagði hann síðan frá öllu því, sem fyrir hann
hafði komið í Meung, lýsti ókunna manninum nákvæmlega
og var slíkur sanninda- og hreinskilnisblær
á allri frásögn hans, að de Tréville gazt mjög vel
að því.
»Það var undarlegt,« sagði höfuðsmaðurinn. »Þjer
hafið sjálfsagt nefnt mig á nafn.«
»Já, herra höfuðsmaður, auðvitað gerði jeg mig
sekan í þeirri óvarkárni, en nafn yðar átti að vera
mjer sverð og skjöldur á leiðinni hvort sem var og
getið þjer því eflaust skilið, að jeg notaði mjer það oft.«
Gullhamrar voru mikils metnir á þeim dögum og
höfuðsmaðurinn hafði engu minna dálæti á þeim en
konungurinn og kardínálinn. Hann brosti ánægjulega
að þessum orðum, en það bros hvarf fljótt og vjek
hann aftur að viðureigninni í Meung.
»Segið þjer mjer eitt. Hafði þessi ókunni maður
ekki lítið ör á annari kinninni?«
»Jú, það var svo að sjá, sem byssukúla hefði
snert hann einhvern tíma.«
»Var það ekki fríðleikamaður?«
»Jú.«
»Og hár vexti?«
»Jú.«
»Fölur í andliti og dökkhærður?«
»Já það er sami maðurinn. En hvernig stendur
á því, herra höfuðsmaöur, að þjer skulið þekkja hann?
Nú — en ef jeg á eftir að hitta hann — og jeg sver
þess dýran eið, að jeg skal hitta hann, þó ekki verði
fyr en í Víti — — «
»Var hann að bíða eftir kvennmanni?« hjelt de
Tréville áfram.
»Að minsta kosti fór hann jafnskjótt sem hann
hafði talað við þann kvennmann.«
»Vitið þjer, um hvað þau voru að tala?«
»Hann fjekk henni öskju, sagði að í þeirri öskju
væru fyrirskipanir hennar og skipaði henni að opna
hana ekki fyr en hún kæmi til Lundúna.«
»Var þessi kvennmaður enskur?«
»Hann kallaði hana Mylady.»
»Það er hann,« tautaði de Tréville, »og enginn
annar en hann! Og jeg sem hjelt, að hann væri í
Bryssel enn þá!«
»Æ, herra höfuðsmaður. Ef þjer vitið hver þessi
maður er, þá segið mjer það og sömuleiðis, hvar jeg
geti hitt hann,« sagði d'Artagnan. »Þá krefst jeg
einskis meira af yður — og þá leysi eg yður frá loforði
yðar um að taka mig í skyttuliðið. Því hefnd vil
jeg fá fyrst og fremst.«
»Gætið yðar vel fyrir þeim manni, ungi maður,«
svaraði höfuðsmaðurinn. »Og ef þjer rekist á hann
einhvern tíma, þá er yður bezt að skjóta yður sem
fyrst undan. Þjer skuluð ekki renna höfðinu á jafnharðan
stein — þjer munduð sprengja það í þúsund
stykki eins og það væri úr gleri.«
»En það skal nú samt ekki aftra mjer frá að
hefna mín þegar — —«
»Jeg ræð yður til þess að vera ekki að leita að
honum,« sagði de Tréville.
Hann þagnaði skyndilega, því að nú grunaði
hann nokkuð alt í einu. — Það skyldi nú ekki leynast
eitthvert skelmisbragð undir þessu ofsahatri, sem
ungi maðurinn bar til þessa ókunna manns, sem stolið
hafði brjefi hans þó undarlegt væri. Skyldi þessi
sveitadurgur kann ske vera útsendari kardínálans? Og
var hann kominn í þeim erindum að leggja einhverja
gildru fyrir hann? Það var ekkert líklegra en að þessi
svo nefndi d'Artagnan, sem smeygt hafði verið inn
til hans, ætti nú að ná tiltrú hans og steypa honum
síðan í glötunina. Hann hvesti augun aftur á d'Artagnan
og varð nokkru rólegri þegar hann leit á
þetta andlit, sem bar ljósan vott um slægð og uppgerðar
auðmýkt.
»Nújæja, hann er Gaskognari — um það er ekki
neinum blöðum að fletta, en alt fyrir það getur hann
eins vel tilheyrt flokki kardínálans eins og mínum,«
hugsaði hann með sjálfum sjer, »en nú er bezt að
reyna piltinn. Kæri vin,« sagði hann hæglátlega. »Jeg
býst við, að sagan sem þjer sögðuð mjer um brjefið
sje sönn og til þess að bæta yður eitthvað þessar
fálega viðtökur, sem þjer hafið fengið hjerna, þá ætla
jeg nú að gefa yður ofurlítið sýnishorn af pólitíkinni
hjerna. Konungurinn og kardínálinn eru trygðavinir
og þó að þeir eigi í erjum stöku sinnum, þá er það
alt græskulaust. Jeg vil ekki að sveitungi minn, fríður
maður og gjörvilegur og líklegur til að hafa sig áfram,
verði fyrir neinum blekkingum eða gangi í einhverja
gildruna, eins og svo margir einfeldningar hafa áður
gert. Munið það, að jeg er báðum þessum voldugu
herrum trúr og hollur og að alt, sem jeg tekst á
hendur, er gert í þeim tilgangi einum að rækja gagn
konungsins og kardínálans, enda er hinn síðarnefndi
einn hinn mesti spekingur, sem nokkurn tíma hefur
uppi verið á Frakklandi. Hagið þjer yður eftir þessu,
ungi maður, og ef þjer, annaðhvort sökum ætternis
eða persónulegra tilfinninga, eruð andvígur kardínálanum,
þá skuluð þjer kannast við það hreinskilnislega.
Okkar leiðir skilja þá undir eins. Jeg skal þó að
vísu vera yður innan handar á ýmsan hátt, en án
þess að taka yður sjerstaklega að mjer eða hleypa
yður inn á heimili mitt. Að minsta kosti vona jeg,
að þjer virðið hreinskilni mína og þjer eruð eini ungi
maðurinn, sem jeg hefi talað svona skýlaust við.«
En með sjálfum sjer hugsaði de Tréville:
»Ef svo skyldi vera, að kardínálinn hafi sent
þennan unga bragðaref á mig, þá hefur sá hinn sami
herra, sem veit vel hversu jeg hata hann, heldur ekki
gleymt að segja flugumanni þessum, hvernig haganlegast
er að slá mjer gullhamra. Og þá mun þessi
kumpán eflaust segja, að hann hafi mestu andstygð
á hans hágöfgi.«
En þetta fór nú samt á alt annan veg en de Tréville
hafði búist við. D'Artagnan svaraði hiklaust og
framúrskarandi sakleysislega:
»Jeg fór að heiman með sömu hugsun og sama
ásetningi, herra höfuðsmaður. Faðir minn hefur ráðið
mjer til þess að þola engum neitt nema konunginum,
kardínálanum og herra de Tréville, sem hann telur
þrjá ágætustu mennina á Frakklandi.«
Eins og sjá má, tók d'Artagnan það upp hjá
sjálfum sjer að nefna höfuðsmann skyttuliðanna meðal
landsins ágætustu manna — hjelt, að það mundi
ekki spilla til.
»Já, jeg ber dýpstu lotningu fyrir kardínálanum,«
sagði hann enn fremur, »og dáist að verkum hans.
Ef þjer talið við mig í hreinskilni, eins og þjer segist
gera, herra höfuðsmaður, þá hefi jeg fulla ástæðu
til að fagna því, því að þá sýnið þjer mjer þann
heiður að kannast við samræmið í skoðunum okkar
og tilfinningum. En ef þjer hins vegar — sem ekki
væri nema eðlilegt — hafið talað þannig vegna þess,
að þjer grunið mig um græsku, þá skil jeg það vel,
að jeg vinn sjálfum mjer mein með því að segja sannleikann.
En þó svo væri, munduð þjer ekki geta
hliðrað yður hjá að unna mjer virðingar yðar, og
hana met jeg mest af öllu í þessum heimi.«
De Tréville undraðist mjög. Slík hyggindi og slík
fádæma hreinskilni var sannarlega góðra gjalda verð,
en þó var efasemi hans ekki fyllilega niðurbæld. Þess
fremri sem þessi ungi maður var öðrum ungum
mönnum, þess meiri ástæða var til að gæta allrar
varúðar ef hjer væru brögð í tafli. Engu að síður tók
hann í hönd d'Artagnan og sagði:
»Þjer eruð dáða drengur, en nú sem stendur get
jeg ekki annað fyrir yður gert, en það sem jeg var að
bjóða yður áðan. Þjer eruð alt af velkominn á heimili
mitt og þegar fram í sækir, tekst yður sennilega að
ná því marki, sem þjer stefnið að. Þjer getið snúið
yður til mín, hve nær sem vera skal og að sjálfsögðu
gripið hvert það tækifæri, sem yður kann að gefast.«
»Það er með öðrum orðum,« svaraði d'Artagnan
»að þjer ætlið að biða þangað til að jeg hefi gert
mig verðugan þeirrar stöðu, sem jeg ætla að reyna
að komast í. Gott og vel, hjelt hann áfram með því
hispursleysi, sem Gaskognaranum er meðfætt. Þjer
megið eiga það víst, að þjer skuluð ekki þurfa lengi
að bíða!«
Að svo mæltu hneigði hann sig djúpt og ætlaði
að fara sína leið.
»Nei, bíðið þjer svolítið!« sagði de Tréville. »Jeg
lofaði yður að skrifa forstöðumanni íþróttaskólans.
En kannske þjer sjeuð of drembinn til að þiggja það,
ungi herra?«
»Nei, engan veginn, herra höfuðsmaður,« svaraði d'Artagnan,
»og jeg skal sjá um, að það fari
ekki eins fyrir þessu brjefi og hinu. Jeg skal geyma
það vel og það skal komast til skila, hvað sem fyrir
kann að koma. Vei þeim, segi jeg, sem vill reyna að
ræna því frá mjer!«
D'TréVille gat ekki annað en brosað að þessum
ákafa. Hann skildi sveitunga sinn eftir í veggskotinu,
þar sem þeir höfðu talast þetta við, settist við borð
sitt og fór að skrifa meðmælabrjefið. D'Artagnan
hamraði hergöngulag á gluggarúðurnar og horfði á
skyttuliðana, sem voru nú að tínast í burtu hver af
ögrum.
Þegar de Tréville hafði skrifað brjefið, innsiglaði
hann það og gekk til d'Artagnans til að fá honum
það. En í sömu andránni kiptist hinn ungi maður við,
honum til mikillar undrunar, sótroðnaði af reiði og
hentist út úr herberginu um leið og hann hrópaði:
»Hananú! Í þetta skifti skal hann ekki sleppa!«
»Hver þá?« spurði de Tréville.
»Sá sem stal brjefinu?« svaraði d'Artagnan. »Sá
óþokki!«
Og svo var hann allur á burt.
»Skárri er það skrattans gláninn,« tautaði de
Tréville. »Nema að þetta sje yfirvegað undanhald og
af ásettu ráði gert, fyrst að hann fjekk nú ekki það
sem hann ætlaði sjer.«
IV.
Öxlin á Athos, Axlarfetill Porthos og
vasaklútur Aramis.
D'Artagnan þeyttist í bræði sinni gegnum forsalinn
og út á tröppurnar, sem hann ætlaði að hlaupa
í þremur eða fjórum stökkum, en rakst þá óþyrmilega
á skyttuliða einn, sem kom þar út úr hliðardyrum.
Áreksturinn var alltilfinnanlegur því að maðurinn
hljóðaði hástöfum.
»Fyrirgefið þjer,« sagði d'Artagnan og reyndi
komast áfram. »Mjer liggur voða mikið á.«
En hann var ekki fyr kominn ofan í efstu þrepin
en að grypið var heljartaki í axlarfetil hans og
honum haldið aftur.
»Einmitt það -- yður liggur fjarska mikið á!«
sagði skyttuliðinn, sem var náfölur í framan, »Og svo
hlaupið þjer mig næstum um koll og ætlið síðan að
skjótast undan, eftir að hafa gert lítilfjörlega afsökun.
Nei, ungi maður — það dugar nú ekki! Þjer haldið
kannske að þjer getið sparkað í mig eins og hund,
af því að þjer heyrðuð herra de Tréville tala heldur
hvatskeytlega til okkar. En yður skjátlast, kunningi, ef
þjer haldið það. Þjer eruð ekki herra de Tréville,
höfuðsmaður skyttuliðanna.«
»Jeg gerði það sannarlega ekki viljandi,« svaraði
d'Artagnan, sem kannaðist nú við manninn. Það
var Athos. Læknirinn var búinn að binda um sár hans
og hann var á heimleið þegar d'Artagnan dembdist á
hann, »Og auk þess,« hjelt d'Artagnan áfram, »bað
jeg yður undir eins afsökunar og það hjelt jeg að
mundi nægja. Samt skal jeg nú taka það upp aftur og
legg þar við drengskap minn — þó að það sje
kannske skakt af mjer — að mjer liggur afarmikið á.
Gerið því svo vel að sleppa mjer, svo að jeg komist
í tæka tíð þangað sem jeg ætla mjer.«
»Þjer eruð ekki sjerlega kurteis, herra góður,«
sagði Athos og slepti honum. »Það er auðheyrt, að
þjer eruð langt að kominn.«
D'Artagnan var kominn nokkur skref burtu, en
staðnæmdist þegar Athos sagði þetta.
Hvað er þetta, herra minn? Þó að jeg sje langt
að kominn, þá skal jeg segja yður í eitt skifti fyrir
öll, að það eruð sannarlega ekki þjer, sem jeg ætlast
til að kenni mjer manna siði.«
»Einmitt það,« sagði Athos.
»Ó, bara að mjer lægi ekki svona mikið á!« sagði
d'Artagnan.
»Heyrið þjer nú, æðikollur minn,« svaraði Athos.
»Þjer getið altaf náð í mig þegar yður sýnist.«
»Og hvar þá, með leyfi að spyrja?«
»Við Karmelítaklaustrið Deschaux.« (dessjó)
»Hve nær?«
»Rjett fyrir klukkan tólf í nótt.«
»Jæja — jeg skal koma þangað.«
»Látið þjer mig ekki þurfa að bíða. Ef þjer komið
ekki fyr en klukkan er farin að ganga eitt, þá
sníð jeg af yður bæði eyrun.«
»Jaseisei« — sagði d'Artagnan. »Jeg skal vera
kominn þegar klukkuna vantar tíu mínútur í tólf.«
Að svo mæltu hljóp hann burt eins og fætur
toguðu. Hann vonaðist eftir að ná ókunna manninum,
því hann virtist ganga í hægðum sínum.
En niðri í hliðinu stóð Porthos og var að skrafa
við varðmanninn. Stóðu þeir svo þjett samann, að
það var rjett með naumindum, að einn maður gat
smeigt sjer á milli þeirra. Að minsta kosti ætlaði
d'Artagnan sjer þetta, en í sama bili kom vindhviða,
sem þandi út hina löngu og víðu yfirhöfn Porthos
eins og segl og flæktist d'Artagnan í henni. Porthos
kipti yfirhöfninni að sjer bölvandi og ragnandi, en
d'Artagnan vafðist innan í hana um leið og gat sig
hvergi hreyft. Hann var hræddastur um að skemma
axlarfetilinn dýrmæta og þegar hann loksins gat rekið
höfuðið út undan yfirhöfninni, þá sá hann, að hann
var einmitt að nudda sjer upp við fetilinn.
En því var líkt varið með þennan fetil eins og
flesta aðra hluti hjer í þessum heimi: hann var ekki
það sem hann sýndist vera nema að nokkru leyti.
Hann var gullofinn og glitrandi að framan, en að
aftan var hann ekki annað en nautsihúðar-reim. Með
öllu sínu yfirlæti hafði Porthos ekki efni á að láta gera
hann allan jafnskrautlegan og nú skilst lesaranum,
hvers vegna Porthos þóttist vera kvefaður og þurfa
að dúða sig í þessari stóru og miklu yfirhöfn.
»Hver fjandinn er þetta, sem á gengur?«, æpti
Porthos og reyndi að losa sig Við d'Artagnan. »Eruð
þjer vitlaus, maður, að ráðast svona á saklaust og
friðsamt fólk?«
»Fyrirgefið þjer,« sagði d'Artagnan og gat nú
loksins skriðið undan kápunni, »en mjer liggur svo
afskaplega mikið á og er að elta mann.«
»Nújá! Þjer eruð að elta mann, en gleymið alveg
að líta í kringum yður,« sagði Porthos.
»Ónei,« svaraði d'Artagnan þóttalega. »Einmitt
af því jeg lít í kringum mig, þá sje jeg það, sem
aðrir ekki sjá.«
Vjer skulum ekkert um það segja, hvort Porthos
skildi sneiðina eða ekki, en nokkuð er það, að hann
varð öskuvondur.
»Jeg skal láta yður vita það, herra góður,« sagði
hann, »að ef þjer framvegis nuddið yður svona upp
við skyttuliða, eins og þjer nú hafið gert, þá verðið
þjer lúbarinn.«
»Þetta kalla jeg nú stóryrði í frekara lagi,« sagði
d'Artagnan.
»Já, en þau hæfa manni, sem er vanur að horfast
í augu við fjandmenn sína,« svaraði Porthos.
»Jú, því skal jeg trúa og nú skil jeg líka ofur
vel, hvers vegna þjer snúið aldrei baki að neinum!«
Að svo mæltu gekk d'Artagnan leiðar sinnar,
skellihlæjandi að sinni eigin fyndni.
Porthos nötraði af bræði og stökk áfram eins og
hann ætlaði að ráðast á d'Artagnan.
»Seinna, seinna!« æpti d'Artagnan, »þegar þjer
eruð yfirhafnarlaus!«
»Jæja, við skulum þá segja klukkan eitt, bak við
Luxembourg (lujxangbúr) höllina.«
»Gott og vel!« svaraði d'Artagnan og snjeri fyrir
götuhornið.
En nú var ókunna manninn hvergi að sjá framar,
enda var nú dregið mjög sundur með þeim og líka
gat verið, að hann hefði farið inn í eitthvert hús.
D'Artagnan spurði alla um hann, sem hann mætti,
en enginn þóttist hafa sjeð hann. Hann hafði það þó
upp úr hlaupunum, að hann varð löðursveittur og
við það rann af honum mesta reiðin.
Hann fór nú að hugsa um það, sem fyrir hann
hafði komið seinustu klukkutímana. Það var nú ekki
svo fátt, en flest af því fremur leiðinlegt. Klukkan var
ekki enn orðinn ellefu, en samt var hann búinn að
baka sjer óvild herra de Tréville. Höfuðsmanninum
hlaut að þykja framkoma hans og brotthlaup í meira
lagi ósvífnislegt.
Þar næst hafði hann flækst inn í tvö einvígi og
það við tvo skyttuliða; með öðrum orðum við menn,
sem voru honum fullkomlega tvígildir hvor um sig.
Að minsta kosti mat hann þá svo mikils sjálfur, að
hann áleit þá fremri öllum öðrum mönnum.
Það var ekki glæsilegt útlit, en þar sem hann
var viss um að falla fyrir sverði Athos, þá kærði
hann sig auðvitað kollóttan um Porthos. En með
því að vonin er það seinasta, sem víkur úr brjósti
manns, þá komst hann brátt að þeirri niðurstöðu, að
ekki væri með öllu óhugsanlegt, að hann kynni að
vinna bæði einvígin, en vitanlega alþakinn sárum og
í þeirri von sagði hann við sjálfan sig:
»Jeg er annars skárri skýjaglópurinn! Þarna hleyp
jeg eins og bandóður maður á vesalings Athos
og lenti náttúrlega á særðu öxlinni! Jeg er bara mest
hissa á því, að hann skyldi ekki reka mig í gegn
þegar í stað. Það hefði verið mjer maklegt, því jeg
hlýt að hafa valdið honum hræðilegum sársauka. En
þessi árekstur á Porthos -- það er nú raunar ekki til
annars en að hlæja að því!«
Og þar með rak hinn ungi maður upp skellihlátur,
en leit samt alt í kringum sig, ef vera kynni einhver í
nánd, sem tæki það illa upp, að hann væri að
hlæja svona aleinn á götunni.
»Já, það er nú ekki til annars en að hlæja að
þessum árekstri á Porthos, en jeg er nú dæmalaus
glanni samt sem áður! Þarna hleyp jeg beint á fólk
án þess að gera því aðvart -- og fer svo að gægjast
undir yfirhafnir manna! En samt hefði hann líklega
ekki tekið mjer þetta neitt illa upp, hefði jeg ekki
farið að minnast á fetilskömmina -- jæja, það var nú
annars hálf-tvírætt, sem jeg sagði. Já, jeg er nátttúrlega
forhertur Gaskognari -- það er enginn efi á því --
og gæti sjálfsagt ekki að mjer gert, að snara ekki út
einhverri háðglósunni þó að jeg væri kominn í opinn
dauðann! Jæja-nú, lagsmaður! Ef þú kemst lifandi út
úr þessu -- sem er mjög svo ósennilegt -— þá skaltu
gæta þess framvegis að vera manna kurteisastur við
alla. Hjeðan af verð jeg að láta dást að mjer og
gerast fyrirmynd annara manna. Það er enginn bleyðiskapur
að vera kurteis og alúðlegur. Til dæmis eins
og Aramis -- hann er ekkert annað en blíðan og
ljúfmenskan og hver svo sem skyldi dirfast að leggja
honum bleyðiorð á bak? Nei, víst ekki, það vara sig
líklega flestir á því —- og nú ætla jeg framvegis að
taka mjer Aramis til eftirbreytni. En skoðum til --
þarna er hann þá sjálfur!«
Meðan d'Artagnan var að rausa þetta við sjálfan
sig, hafði hann komist alla leið að d'Aiguillon-höllinni
og þar kom hann alt í einu auga á Aramis, er
stóð þar fyrir utan hliðið og var að skrafa við þrjá
aðalsmenn í einkennisbúningi hins konunglega lífvarðar.
Aramis tók líka eftir d'Artagnan, en mintist
þess um leið, að sá maður hafði verið heyrnarvottur
að ávítunarræðu þeirri, sem herra de Tréville hjelt
yfir skyttuliðunum um morguninn og ljet þá sem
hann sæi hann ekki. En d'Artagnan var nú einmitt
staðráðinn í þvi að sýna hverjum manni kurteisi og
umburðarlyndi og vjek sjer því að þessum fjórum
ungu mönnum, hneigði sig djúpt fyrir þeim og brosti
mjög alúðlega. Aramis hneigði sig lítið eitt a móti,
en brosti ekki og allir hættu þeir samtalinu þegar í
stað.
D'Artagnan var nú ekki svo einfaldur, að hann
sæi ekki undir eins, að honum var ofaukið þarna, en
hann var ekki enn þá orðinn svo innlifaður háttum
og siðvenjum heldri manna, að hann kynni að bjarga
sjer út úr þess háttar klípum svo að sem minst bæri
á, en þarna var hann kominn í hóp manna, sem hann
þekti als ekki neitt og ekki voru að tala um neitt það,
sem honum gat komið við. Hann var nú að brjóta
heilann um, hvernig hann ætti að bjargast út úr þessu
en tók þá alt í einu eftir því, að Aramis hafði mist
vasaklútinn sinn ofan á götuna og að hann – sjálfsagt
óafvitandi – stóð á honum með annan fótinn.
D'Artagnan hjelt nú, að þarna gæfist sjer gott tækifæri
til að sýna kurteisi sína og greiðvikni, laut niður
og kipti vasaklútnum til sín, þó að Aramis stæði
æði fast á honum og rjetti honum hann svo mælandi:
»Jeg býst við, að þjer vilduð síður týna þessum
vasaklút, herra minn.«
Þetta var líka prýðis fallegur klútur, allur útsaumaður
og skreyttur kórónu í einu horninu. Aramis sótroðnaði
og þreif klútinn bálvondur úr hendi Gaskognarans.
»Hæhæ, þú dularfulli Aramis!« sagði einn lífvarðarliðinn.
»Ætlarðu enn að staðhæfa, að þú sjert ósáttur
við frú de Bois-Tracy? Hún hefir þó lánað þjer
vasaklút að minsta kosti!«
Aramis leit þeim augum á d'Artagnan, að hann
þurfti ekki að vera í neinum vafa um, að þar hefði
hann eignast magnaðan hatursmann. Síðan sagði hann
jafn blíðlega og hann var vanur:
»Ykkur skjátlast, herrar góðir -- mjer kemur
þessi vasaklútur ekkert við og jeg skil ekki, hvers
vegna þessi maður er að fá mjer hann í staðinn fyrir
einhverjum ykkar. En ef þið trúið mjer ekki, þá getið
þið sjálfir sjeð hjerna, að jeg er með minn eigin klút
í vasanum.«
Og um leið tók hann upp sinn eigin vasaklút,
sem einnig var mjög vandaður, en samt ekki allur
útsaumaður og heldur ekki með kórónu í horninu –
að eins með upphafsstöfum eigandans.
D'Artagnan sagði ekki eitt einasta orð og sá,
að sjer hafði orðið á hraparleg skyssa. En kunningjar
Aramis vildu ekki láta sannfærast og einn þeirra tók
nú til máls og sagði mjög hátíðlega:
»Ef að þetta er svona, eins og þú segir, Aramis
góður, þá neyðist eg til að biðja þig að fá mjer
vasaklútinn. Þú veizt eflaust, að Bois-Tracy er einn
bezti vinur minn og jeg læt það ekki viðgangast, að
nokkur maður haldi hjá sjer hlut, sem kona hans á,
eins og einhvers konar sigurmerki.«
»Jeg get ekki orðið við þeirri bón þinni,« svaraði
Aramis, »enda þótt jeg viðurkenni, að hún sje ekki
ósanngjörn í raun rjettri, en þú berð hana fram á
þann hátt, að jeg verð að neita henni.«
»Já,« dirfðist d'Artagnan að segja. »Jeg skal játa,
að jeg sá ekki vasaklútinn detta upp úr vasa Aramis
– jeg sá að eins, að hann stje ofan á hann og það
eitt kom mjer til að halda, að hann ætti hann.
»En það var misskilningur, kæri herra,« svaraði
Aramis þóttalega. Hann var ekkert sjerlega þakklátur
d'Artagnan fyrir að vera að reyna að breiða yfir
klaufaskap sinn.
Því næst vjek hann sjer að manni þeim, sem sagt
hafði að Bois-Tracy væri vinur sinn og sagði:
»Jeg held nú annars, að Bois-Tracy sje eins mikill
vinur minn og þinn og vasaklúturinn hefði alveg
eins getað dottið upp úr þínum vasa og mínum.«
»Nei, sem jeg er lifandi maður!« hrópaði lífvarðarliðinn.
»Já, þú segir nú þetta og jeg segi hitt – þar af
leiðandi segir annar hvor okkar ósatt, en nú sting jeg
upp á einu, Montaran (mongtarang) við skulum taka
sinn helminginn hvor.«
»Af vasaklútnum?«
»Já!«
»Það er ágætis uppástunga,« sögðu lífvarðarliðarnir
og reglulegur Salómons dómur. – Þú ert mikill
spekingur Aramis!«
Ungu mennirnir fóru allir að hlæja og þar með
var þessari þrætu lokið. Tókust þeir síðan í hendur
og skildust lífvarðarliðarnir og skyttuliðinn.
»Nú verð jeg að reyna að sættast við Aramis,«
hugsaði d'Artagnan með sjer og gekk til hans.
»Jeg vona, að þjer þykkist ekki af þessu, herra
góður,« sagði hann.
»Jæja, en jeg verð nú samt að benda yður á, að
þjer hafið ekki komið fram við þetta tækifæri eins og
prúðmenni sómir.«
»Hvað er nú?« sagði d'Artagnan. »Haldið þjer
að --«
»Jeg geri ekki ráð fyrir, að þjer sjeuð neinn skynskiftingur,
herra minn og býst heldur ekki við –
jafnvel þótt þjer sjeuð frá Gaskogne, að yður sje
ókunnugt um, að menn stíga ekki ofan á vasaklúta
að ástæðulausu. Jeg veit nefnilega ekki til þess, að
götur Parísar sjeu alþaktar vasaklútum!«
»Það er ekki rjett af yður, herra góður, að reyna
að gera svona lítið úr mjer,« svaraði d'Artagnan og
fór nú að fjúka í hann þrátt fyrir öll hans góðu áform.
»Að vísu er jeg frá Gaskogne og þarf þá tæplega að
segja yður, að Gaskognarar þola mönnum yfirleitt illa
að misbjóða sjer. Þegar þeir hafa einu sinni gert afsökun
sína, ef þeim hefur eitthvað yfirsjezt, þá eru
þeir fyllilega sannfærðir um, að þeir hafi gert rjettum
helmingi meira en skyldan býður.«
»Það er als ekki meining mín, að slást upp á
yður, herra minn,« svaraði Aramis. »Jeg er enginn
áflogakragi, hamingjunni sje lof og þar sem jeg er
skyttuliði að eins um stundarsakir, þá er jeg ekki
vanur að berjast, nema jeg sje neyddur til þess og þó
alt af sárnauðugur. En í þetta skifti er um alvarlegt
mál að ræða, þar eð þjer hafið gert tíginni konu
hneisu,«
»Þjer eigið víst við, að við höfum báðir gert
henni hneisu,« hrópaði d'Artagnan.
»Hvernig gat yður dottið sú heimska í hug, að
rjetta mjer vasaklútinn?«
»Hvers vegna voruð þjer sá klaufi að missa
hann?«
»Jeg er búinn að margsegja það og segi það
einu sinni enn, að klúturinn hrökk ekki upp úr mínum
vasa.«
»Nú, þá hafið þjer líka marglogið, herra minn,
því að jeg sá þegar hann datt.«
»Ef þjer ætlið að tala í þessum tón, Gaskognari
góður, þá skal jeg fljótlega kenna yður mannasiði.«
»Og jeg skal sjá svo um, að þjer fáið brátt
messu að hlýða, herra ábóti! Upp með sverðið –
undir eins!«
»Nei, kæri vin – ekki hjerna að minsta kosti.
Sjáið þjer ekki, að við stöndum fyrir utan d'Aiguillon-höllina
og þar er alt af fult af þýjum kardínálans.
Og hver er kominn til að segja, að Hans Hágöfgi
hafi ekki einmitt falið yður á hendur að færa sjer
hausinn af mjer? En jeg met nú hausinn á mjer
hlægilega mikils og finst hann sitja ágætlega á herðum
mjer. Jeg skal vissulega reka yður í gegn – þjer
megið vera óhræddur um það – en jeg ætla mjer
að gera það í kyrþey og á einhverjum afviknum stað,
svo að þjer verðið ekki alt of grobbinn af dauða
yðar.«
»Jeg sje ekkert á móti því, en verið þjer nú ekki
alt of öruggur og takið þjer vasaklútinn með yður,
hvort sem þjer eigið hann nú eða ekki. Það er ekki
að vita nema að þjer þurfið ef til vill á honum að
halda.«
»Eruð þjer ekki Gaskognari, herra minn?«
»Jú, jeg er það,« svaraði d'Artagnan, »en verið
þjer nú heldur ekki svo var um yður, að koma als
ekki til einvígisins.«
»Varkárni er nokkurn veginn óþarfur kostur á
skyttuliðum, en ómissandi fyrir kirkjunnar þjóna og
þar sem jeg er nú skyttuliði að eins til bráðabirgða,
þá ber mjer að vera varkár. Klukkan tvö skal jeg
bíða fyrir utan höll herra de Tréville og skal þá enn
fremur velja hæfilegan stað til þess að gera út um
þetta mál okkar.«
Hinir tveir ungu menn hneigðu sig hvor fyrir
öðrum að skilnaði og gengu svo sinn í hvora áttina.
Aramis gekk áleiðis til Luxembourg-hallarinnar, en
d'Artagnan hjelt í áttina til Karmelítaklaustursins. Á
leiðinni þangað tautaði hann í sífellu við sjálfan sig:
»Auðvitað slepp jeg ekki lifandi út úr þessu, en
ef jeg fell, há fell jeg að minsta kosti fyrir skyttuliða.«
V. Skyttuliðar konungs og lífvarðarliðar kardínálans.
D'Artagnan var öllum ókunnugur í París. Hann
hjelt því til fundar við Athos án þess að hafa nokkurn
einvígisvott og ætlaði að láta sjer þá nægja, sem
andstæðingur sinn veldi. Hafði hann ásett sjer að
gera Athos allar þær afsakanir, sem hægt væri að
heimta með sanngirni, án þess að þær yrðu talinn
hugleysis vottur, en að öðru leyti var hann hræddur
um, að þetta einvígi yrði sjer ekki til mikils frama,
eins og vant er að vera þegar ungur maður og hraustur
á að berjast við særðan mann og máttfarinn. Ef
hann biði lægra hlut, þá yrði það tvöföld frægð fyrir
mótstöðumann hans og ef hann færi sigrandi af
hólmi, þá yrði sjer brígslað um ódrengskap.
Annars má oss hafa tekist hraparlega að lýsa
lundarfari hins unga manns ef lesarinn er ekki þegar
orðinn sjer þess meðvitandi, að d'Artagnan var als
enginn miðlungsmaður. Þó að hann væri að tauta
þetta við sjálfan sig, að hann ætti sjer dauðann vísan,
þá var það engan veginn ásetningur hans að selja
líf sitt litlu verði, eins og margur hugdeigari og óstiltari
æskumaður kynni að hafa gert í hans sporum.
Hann fór að hugsa betur um lundareinkenni andstæðinga
sinna og fór þá aðstaða hans sjálfs að skýrast
betur fyrir honum. Hann vonaðist eftir að ná vináttu
Athos með því að færa honum afsakanir sínar í einlægni
og alvöru, því að honum geðjaðist einstaklega
vel að þessum göfuglega og alvörugefna manni. Hann
hjelt sig geta hrætt Porthos með því að hóta honum
að segja söguna um axlarfetilinn, því ef hann fjelli
ekki undir eins, þá gæti hann sagt söguna, hverjum
sem heyra vildi, og væri hún meinlega sögð, þá
mundi Porthos engan stundlegan frið fá fyrir aðhlátri
annara. Aramis óttaðist hann ekki svo mjög, þótt
slóttugur væri og ef honum annars entist aldur til að
eiga við hann, þá hjelt hann að sjer mundi takast
að vinna á honum eða særa hann á andliti að minsta
kosti og spilla þannig andlitsfegurð þeirri, sem hann
einkum taldi sjer til gildis.
Loksins veitti það heilræði föður hans, að þola
engum neitt nema konunginum, kardínálanum og
herra de Tréville, honum ósegjanlegt þrek og djörfung.
Hann gekk hratt til Karmelítaklaustursins, er
var gluggalaus bygging, umkringd eyðilegum grasbölum.
Voru menn vanir, þeir er ekki höfðu af miklum
tíma að sjá, að mæla sjer þar mót til að gera út
um málefni sín.
Þegar d'Artagnan var kominn svo langt, að hann
sá auða svæðið fyrir framan klaustrið, hafði Athos
að eins beðið hans í fáar mínútur og sló klukkan þá
tólf. Kom d'Artagnan því svo stundvíslega, að ekki
var hægt með neinni sanngirni út á það að setja.
Athos hafði alt af gífurlegar þrautir í öxlinni.
Hann sat þar á steini og beið mótstöðumannsins
með þessari hátignarlegu ró og þolinmæði, sem honum
var eiginleg. Hann stóð upp þegar hann kom
auga á d'Artagnan og gekk kurteislega á móti honum,
en d'Artagnan tók ofan og gekk til hans með
hattinn í hendinni.
»Herra góður,« sagði Athos. »Jeg hefi beðið tvo
vini mína að vera einvígisvotta, en þeir eru ókomnir
enn. Jeg er hissa á því, hvað seint þeir koma — þeir
eru ekki vanir því.«
»Jeg hefi enga einvígisvotta, herra minn,« sagði
d'Artagnan. »Jeg kom fyrst til Parísar í gær og þekki
hjer ekki aðra menn enn sem komið er en herra de
Tréville, er jeg hafði meðmæli til frá föður mínum,
en hann nýtur þess heiðurs að vera gamall vinur
hans.«
Athos hugsaði sig um stundarkorn.
»Þekkið þjer ekki aðra hjer en herra de Tréville?«
spurði hann.
»Nei, jeg þekki að eins hann.«
»Einmitt það,« sagði Athos hálfpartinn við sjálfan
sig og hálfpartinn við d'Artagnan. »Ef jeg ber nú
banaorð af yður, þá lítur það út eins og jeg væri
hreinasti barnsmorðingi.«
»Nei, engan veginn,« svaraði d'Artagnan og
hneigði sig allfyrirmannlega, »því að þá sýnið þjer
mjer þann sóma að bregða sverði gegn mjer þó að
þjer sjeuð sjálfur særður því sári, sem hlýtur að valda
yður miklum óþægindum.«
»Já, miklum óþægindum — það er aldrei nema
satt. Þjer gerðuð mjer árans glennu, skal jeg segja
yður, en jeg get brugðið fyrir mig vinstri hendinni
og er vanur því, þegar líkt stendur á. Þjer þurfið
ekki að vera hræddur um, að jeg geri yður það til
hægðarauka, því að jeg er jafnvígur á báðar hendur.
Það er öllu fremur yður í óhag, því að það er ekki
vandalaust að skylmast við örfhenda menn fyrir þá,
sem því eru óvanir, en mjer þykir leitt, að jeg hefi
ekki bent yður á þetta fyrri.«
»Þjer eruð svo kurteis og hugulsamur, herra
minn, að jeg get ekki þakkað yður nógsamlega,«
sagði d'Artagnan.
»Og þjer gerið nú alt of mikið úr því,« svaraði
Athos prúðmannlega. »Við skulum heldur tala um
eitthvað annað, ef yður er sama. Æ, hvert í logandi
— hvað þetta er sárt! Það er eins og væri verið að
brenna á mjer öxlina með glóandi járni.«
»Með yðar leyfi — — « sagði d'Artagnan hikandi.
»Hvað þá?«
»Jeg hefi alveg ágæt sárasmyrsl. Jeg fjekk þau
hjá móður minni og hefi reynt þau sjálfur.«
»Núnú?«
»Jeg þori að fullyrða, að þessi smyrsl græða sár
yðar á þremur dögum og þegar þjer eruð orðinn albata,
þá teldi jeg mjer það mikinn sóma að hitta yður
aftur þegar yður þóknast.«
D'Artagnan sagði þetta svo blátt áfram, að það
bar ótvíræðan vott um kurteisi hans og greiðvikni án
þess að varpa nokkrum skugga á hugrekki hans.
»Mjer hugnar þetta tilboð yðar mæta vel,« sagði
Athos, »Það er gert eins og aðalsmanni sómir, en jeg
get ekki tekið því. Svona töluðu og breyttu hinir
hugrökku riddarar Karls mikla, sem jeg tel ávalt fyrirmynd
allra ágætra riddara. En því er nú ver, að við
lifum ekki á dögum hins mikla keisara, heldur á dögum
kardínálans og hversu dult, senn við reyndum að
fara með þetta, þá mundi það komast í hámæli innan
þriggja daga, að við ætluðum að heyja einvígi og
svo yrði komið í veg fyrir þar. En hvað er orðið af
þessum slæpingum — því koma þeir ekki?«
»Ef þjer eigið annríkt,« sagði d'Artagnan jafn
hispurslaust og hann hafði boðist til að fresta einvíginu
um þrjá daga, »og ef þjer viljið heldur gera út um
þetta strax, þá skuluð þjer ekki vera að víla það fyrir
yður.«
»Þetta líkar mjer ekki síður að heyra,« sagði
Athos vingjarnlega. »Mjer geðjast vel að svona mönnum
og ef annarhvor okkar gengur ekki af hinum
dauðum, þá er jeg sannfærður um, að við verðum
hvor öðrum geðþekkur þegar fram í sækir. En við
skulum bíða eftir einvígisvottunum; mjer liggur ekkert
á og það er langrjettast. Þarna held jeg að annar
þeirra komi«
Hann hafði komið auga á Porthos langt niðri í
Vaugirard (vósjírar) götunni.
»Hvað er að tarna?« hrópaði d'Artagnan. »Er
herra Porthos annar einvígisvotturinn?«
»Já — eruð þjer því mótfallinn að einhverju leyti?«
»Nei, engan veginn!«
»Og þarna kemur hinn!«
D'Artagnan sneri sjer við, leit þangað sem Athos
benti til og kom auga á Aramis.
»Hvað er nú!« hrópaði hann með enn meiri undrun.
»Er herra Aramis hinn einvígisvotturinn?«
»Já — vitið þjer ekki, að það sjezt aldrei einn
okkar án þess að hinir sjeu til staðar líka og að
skyttuliðar, lífvarðarliðar, hirðin og borgin öll kallar
okkur þrjá hina óaðskiljanlegu? En fyrst að þjer eruð
nýkominn frá Dax eða Pau (pó) — —«
»Frá Tarbes,« sagði d'Artagnan.
»Þá leyfist yður auðvitað að vera þessu ókunnugur,«
sagði Athos.
Porthos var nú kominn til þeirra og tók í höndina
á Athos. Síðan snjeri hann sjer við og varð litið
á d'Artagnan og stóð þar agndofa.
Þess skal getið hjer um leið, að Porthos bar nú
annan axlarfetil og var yfirhafnarlaus.
»En — — hvað á þetta að þýða?« spurði hann.
»Það er maðurinn, sem jeg ætla að berjast við,«
sagði Athos og benti á d'Artagnan.
»Jú, og jeg ætla líka að berjast við hann,« sagði
Porthos.
»Já, en ekki fyr en eftir klukkutíma,« svaraði
d'Artagnan.
»Þar að auki ætla jeg líka að berjast við þennan
sama mann,« sagði Aramis, sem nú var kominn.
»Ekki fyr en eftir tvo tíma,« sagði d'Artagnan
jafnrólega.
»En hvers vegna ætlar þú að berjast, Athos?«
spurði Aramis.
»Já, það veit jeg nú raunar ekki vel, en hann
meiddi mig í öxlinni — nú, en þú Porthos?«
»Jeg ætla að berjast af því að jeg vil berjast,«
sagði Porthos og roðnaði við.
Athos gætti vel að öllu og tók eftir því, að Gaskognarinn
brosti lítið eitt.
»Við urðum ósáttir út af klæðaburði.« sagði hinn
ungi maður.
»Og þú Aramis?« spurði Athos.
»Jeg? Jeg ætla að berjast af því að okkur kom
ekki saman um guðfræðiskenningu,« svaraði Aramis
og benti d'Artagnan að geta ekki um ástæðuna til
einvígisins.
Athos varð þess aftur var, að d'Artagnan brosti
við.
»Nei — er þetta satt?« spurði Athos.
»Já, það var ein setning hjá Ágústínusi kirkjuföður,
sem við vorum ekki sammála um,« sagði
d'Artagnan.
»Þetta er sjálfsagt skýrleiks- og fræðimaður,«
sagði Athos við sjálfan sig.
»En fyrst að við erum nú allir saman komnir,
herrar góðir,« sagði d'Artagnan, »þá skal jeg leyfa
mjer að bera fram afsakanir mínar.«
Um leið og hann nefndi orðið afsakanir, seig
brúnin á Athos, Porthos glotti og Aramis hristi höfuðið.
»Þið misskiljið mig algerlega, herrar góðir,« sagði
d'Artagnan og hóf upp höfuð sitt, en á það stafaði
í sama bili sólargeisla, svo að bjarma sló á hina göfuglegu
og djarfmannlegu andlitsdrætti hans. »Jeg bið
afsökunar ef svo skyldi fara, að jeg geti ekki afplánað
það við ykkur alla, sem þið teljið mig hafa misgert
við ykkur. Herra Athos hefur forgangsrjettinn til
þess að veita mjer banasár, en það rýrir æði mikið
kröfur yðar á hendur mjer, herra Porthos, og gerir
kröfur yðar því nær að engu, herra Aramis. Og nú,
herrar góðir, endurtek jeg þessa afsökun mína, en
eingöngu að þessu leyti og komið þið nú!«
Að svo mæltu brá d'Artagnan sverði sínu að
fullkomnum snyrtimanna sið.
Honum var orðið talsvert skapfátt og hefði hann
á því augnabliki ekki vílað það fyrir sjer að bregða
sverði gegn öllum skyttuliðum landsins jafnhiklaust
og hann gerði það nú gegn Athos, Porthos og
Aramis.
Klukkan var liðugt tólf. Sól stóð hæst á lofti og
varpaði geislaflóði sínu einmitt á sama blettinn, sem
þeir höfðu kosið sjer til vopnaviðskiftanna.
»Þetta er meiri hitinn,« sagði Athos og brá einnig
sverði sínu, en jeg þori samt ekki að fara úr
treyjunni, því að jeg fann rjett núna, að sárið er farið
að blæða aftur og jeg er hræddur um, herra minn,
að yður falli miður að sjá blóð, sem þjer hafið ekki
úthelt sjálfur.«
»Þjer hafið rjett að mæla,« sagði d'Artagnan,
»og jeg fullvissa yður um, að mjer mun ávalt falla
illa að sjá blóð annars eins ágætismanns og þjer eruð,
hafi jeg ekki sært hann sjálfur. Jeg ætla því að
berjast í treyjunni eins og þjer.«
»Svona, hættið þið nú við þessa gullhamra,«
sagði Porthos. »Munið eftir því, að við Aramis bíðum
þess, að röðin komi að okkur.«
»Þjer talið eingöngu í yðar nafni, Porthos, þegar
þjer komið með svona fjarstæður,« sagði Aramis.
»Hvað mig snertir, þá fanst mjer það, sem þessir
herrar voru að segja, bæði vel sagt og samboðið aðalsmönnum.«
»Jæja — eins og yður sýnist,« sagði Athos og
bjóst til varnar.
»Jeg bíð eftir því, að þjer byrjið,« sagði d'Artagnan
og þverbeindi sverði sínu á sverð Athos.
En jafnskjótt sem sverðkliðurinn heyrðist kom
flokkur lífvarðarliða kardínálans í ljósmál við hornið
á klausturmúrnum.
»Lífvarðarliðar kardínálans!« hrópuðu þeir Porthos
og Aramis einum rómi. »Slíðrið sverðin, herrar góðir,
slíðrið sverðin!«
En það var um seinan. Báðir hólmgöngumennirnir
höfðu sjezt í þeim stellingum, að enginn vafi
ljek á því, hvað þeir höfðu ætlað sjer.
»Halló!« hrópaði Jussac (sjujssakk) foringi lífvarðarliðanna,
gekk að þeim og benti mönnum sínum að
slá hring um þá. »Halló, skyttuliðar! Eruð þið að
berjast hjer? Og kærið ykkur kollótta um lögin!«
»Þið eruð dæmalaust velviljaðir, lífvarðarliðar góðir,«
sagði Athos nötrandi af reiði, því að Jussac var
einn af þeim, sem rjeðist á þá kvöldið áður. »Ef við
sæjum ykkur vera að berjast, þá fullvissa jeg ykkur
um, að við skyldum ekki aftra ykkur frá því. Látið
þið okkur nú afskiftalausa og þá getið þið skemt
ykkur við að horfa á án þess að ykkur verði nokkurt
mein gert.«
»Herrar mínir,« sagði Jussac. »Því miður verð jeg
að lýsa því yfir, að það er ómögulegt. Við rækjum
skyldur okkar umfram alt. Slíðrið sverðin og fylgið
okkur eftir.«
»Herrar mínir,« sagði Aramis og hermdi eftir
Jussac. Okkur væri sjerleg ánægja að þiggja ykkar
ástúðlega boð, en það er ekki á okkar valdi og því
miður ómögulegt. Herra de Tréville hefir bannað okkur
það. Farið nú ykkar leið — það er það heppilegasta
sem þið getið gert.«
Þetta hæðnissvar gerði Jussac bálvondan.
»Við veitum ykkur atgöngu ef þið hlýðið ekki,«
sagði hann.
»Þeir eru fimm,« sagði Athos lágt og við erum
þrír. Við verðum sigraðir einu sinni enn og látum þá
lífið hjer, því að jeg segi fyrir mitt leyti, að jeg ætla
mjer ekki að ganga yfirunninn fram fyrir höfuðsmann
minn einu sinni enn.«
Athos, Porthos og Aramis skipuðu sjer þjett saman
meðan Jussac var að raða liði sínu.
Þessi svipstund nægði d'Artagnan til að taka sjer
afstöðu. Þetta var slíkur atburður, sem ræður sköpum
manns — nú varð hann að kjósa um konunginn eða
kardínálann og var neyddur til að halda fast við það
kjör þegar það var afráðið. Að bregða sverði og
berjast var sama sem að brjóta landslögin, stofna lífi
sínu í hættu og gera sjer að fjandmanni þann ráðherra,
sem voldugri var sjálfum konunginum. Alt þetta leiddi
hinn ungi maður sjer fyrir sjónir í einni svipan og
það veri sagt honum til heiðurs, að hann hikaði ekki
eitt augnablik. Hann vjek sjer að Athos og vinum
hans og mælti:
»Með ykkar leyfi, herrar góðir, verð jeg að fá
að leiðrjetta sumt af því, sem þið sögðuð áðan. Þið
sögðust vera að eins þrír, en jeg sje ekki betur en
að við sjeum fjórir.«
»En þjer tilheyrið ekki okkar flokki,« sagði
Porthos.
Satt er það,« svaraði d'Artagnan. »Jeg ber ekki
sama búning en hugurinn er sami. Jeg finn að hann
er í samræmi við skyttuliðana og það ýtir undir mig.«
»Yður er bezt að hafa yður á burt, ungi maður,«
kallaði Jussac, því að hann grunaði eflaust, hver væri
fyrirætlun d'Artagnans bæði af tilburðum hans og
svipbrigðum. »Þjer getið enn komist undan hindrunarlaust
— forðið yður því, en flýtið yður að því!«
D'Artagnan hreyfði sig ekki úr sporunum.
»Þjer eruð dáðadrengur,« sagði Athos og tók í
hönd hinum unga manni.
»Flýtið yður nú að ráða þetta við yður,« endurtók
Jussac.
»Þjer verðið að afráða eitthvað,« sögðu Porthos
og Aramis.
»Þjer eruð eðallyndur maður,« sagði Athos.
En allir voru þeir að hugsa um, hvað d'Artagnan
væri ungur og óreyndur.
»Við verðum bara þrír, þar af einn særður og
unglingur að auk,« sagði Athos, »og það verður
náttúrlega sagt, að við höfum verið fjórir.«
»Já, en við getum hætt við altsaman,« sagði
Porthos.
»Það er nú ekki svo auðgert,« svaraði Athos.
D'Artagnan skildi vel, hvers vegna þeir voru
svona hikandi.
»Þið getið altjent reynt mig, herrar góðir,« sagði
hann, »og jeg legg þar við drengskap minn, að jeg
skal ekki víkja hjeðan ef við verðum sigraðir.«
»Hvað heitið þjer, vaski vinur?« spurði Athos.
»D'Artagnan!«
»Nú jæja! Athos, Porthos, Aramis og d'Artagnan
— áfram!« kallaði Athos.
»Hananú, herrar mínir!« hrópaði Jussac enn einu
sinni. »Eruð þið búnir að ráða þetta við ykkur?«
»Já,« svaraði Athos.
»Og hvað hafið þið afráðið?« spurði Jussac.
»Við höfum komið okkur saman um að leggja
til atlögu við ykkur,« svaraði Aramis, veifaði hattinum
með annari hendi og brá sverðinu með hinni.
»Þið ætlið þá ekki að gefast upp!« hrópaði Jussac.
»Hvað er að tarna! Eruð þið nokkuð hissa á því?«
Og nú hlupu þessir níu garpar saman af bræði
mikilli, en þó eftir vissum reglum.
Athos snerist á móti Cahussac (ka-ujssakk) nokkrum,
er var einn af vildarmönnum kardínálans, Porthos
rjeðist á Bicarat (bíkara) og Aramis tveimur að
mæta.
En d'Artagnan stóð andspænis Jussac.
Hjarta hins unga manns barðist ákaflega í brjósti
honum, en ekki af hræðslu. Nei, svo var fyrir að
þakka, að þeirrar tilfinningar varð hann als ekki var.
En hann skalf af vígamóði, barðist eins og óarga dýr,
hljóp alt í kringum mótstöðumann sinn og færði sig
margsinnis stað úr stað. Jussac var vígreifur mjög,
eins og þá var kallað, og alvanur einvígum. Samt átti
hann fult í fangi með að verjast slíkum mótstöðumanni,
sem ekki barðist eftir neinum reglum og veifaði
sverðinu í allar áttir en gætti þess þó vel samt
sem áður, að ekki yrði komið á sig lagi.
Loksins misti Jussac þolinmæðina. Honum gramdist
að geta ekki komið höggi á þennan mann, sem
hann áleit vera strákglanna einn og hvorki annað nje
meira. Hann varð óður og uppvægur og fór að gera
glappaskot. D'Artagnan skorti raunar æfingu, en
hann var vígfimur vel og lagði sig allan fram. Jussac
ætlaði nú að láta skríða til skara og gerði snarpa
atlögu að mótstöðumanni sínum, en hann brá sverðinu
fyrir og áður en Jussac gat rjett sig við aftur,
smaug d'Artagnan undir sverð hans eins og höggormur
og rak sverð sitt þvert í gegnum hann. Fjell
Jussac þá til jarðar og bærði ekki á sjer.
D'Artagnan litaðist nú um á vígvellinum.
Aramis hafði þegar felt annan mótstöðumann
sinn, en hinn sótti hart að honum, Að öðru leyti
stóð Aramis vel að vígi og gat enn varist nokkra
stund.
Bicarat og Porthos höfðu komið sári hvor á annan.
Porthos var særður á handlegg en Bicarat á læri.
Sár þeirra voru þó lítilvæg og börðust þeir eftir sem
áður án þess að sinna þeim.
Samkvæmt einvígislögum þeirra tíma bar d'Artagnan
rjettur til að veita einhverjum fjelaga sínum
aðstoð. Þegar hann var að skygnast eftir, hver þeirra
væri helzt hjálparþurfi, varð honum litið á Athos og
sá undir eins, hvers kyns var. Athos hefði fyr dottið
dauður niður en að kalla á hjálp, en hann gat litið
til annara og beðið aðstoðar með augnaráði sínu.
D'Artagnan skildi hann, stökk fram hart og títt og
kom Cahussac í opna skjöldu og hrópaði:
»Hingað, herra lífvarðarliði, og verjið líf yðar.«
Cahussac sneri sjer við og það mátti ekki seinna
vera, því að Athos hafði orðið að hafa sig allan við
til að halda fótfestu, en kiknaði nú í knjáliðum.
»Fyrir alla muni!« kallaði hann til d'Artagnans.
»Drepið þjer hann ekki, ungi maður. Jeg á honum
grátt að gjalda þegar jeg verð frískur aftur og get
valdið sverði. Reynið að afvopna hann — sláið sverðið
úr hendi honum! já, svona! Það var ágætt!«
Í sömu svipan þeyttist sverð Cahussac kippkorn
í burtu. D'Artagnan og hann hlupu báðir eftir því
og varð d'Artagnan fljótari og stje fæti sínum á það.
Cahussac hljóp þá þangað, sem lífvarðarliðinn
lá, er Aramis hafði vegið, greip sverð hans og sneri
á móti d'Artagnan, en á leiðinni mætti hann Athos,
er var búinn að ná sjer aftur og sótti nú fram á ný
þareð hann óttaðist, að d'Artagnan mundi vega óvin
sinn.
D'Artagnan skildist, að Athos mundi kunna því
illa, að hann skifti sjer nú meira af viðureign þeirra.
Stóð ekki heldur á löngu að Cahussac fjell óvígur af
sverðshöggi á hálsinn.
Í sömu andránni lagði Aramis sverði sínu fyrir
brjóst mótstöðumanni sínum, þeim er eftir var. Fjell
hann þá til jarðar og baðst griða.
Porthos og Bicarat áttust við enn. Porthos bar
sig mjög yfirlætislega og var símasandi við mótstöðumann
sinn, spurði hann hvað klukkan væri, kvaðst
samfagna honum með stöðu þá, sem bróðir hans
hefði fengið við herfylki í Navarra o.s. frv., en Bicarat
ljet það ekkert á sig fá. Hann var altaf jafnkaldur
og rólegur og varðist ótrauðlega.
En einhvern enda varð að binda á þessa viðureign,
því að þeir gátu búist við, að lífvörðurinn kæmi
þá og þegar og tæki þá alla fasta, bæði særða og
ósærða, skyttuliða og lífvarðarliða. Athos, Aramis og
d'Artagnan slógu því hring um Bicarat og skoruðu
á hann að gefast upp, en enda þótt hann væri einn
á móti þeim öllum og væri orðinn sár á læri, tók hann
því fjarri og vildi ólmur halda áfram. Reis Jussac þá
upp á olboga og kallaði til hans að gefast upp. Bicarat
var Gaskognari eins og d'Artagnan. Hann ljet
sem hann heyrði þetta ekki og hló við harkalega og
alt í einu sá hann sjer færi á að rista hring í kringum
sig í jörðina með sverðsoddinum.
»Hjer mun Bicarat falla að velli einn og yfirgefinn
af fjelögum sínum,« sagði hann.
»Þú ert einn á móti fjórum. Hættu nú — jeg
skipa þjer það!« kallaði Jussac.
»Fyrst að þú skipar það, þá er öðru máli að
gegna,« sagði Bicarat. »Þú ert foringi minn og þjer
verð jeg að hlýða.«
Síðan stökk hann eitt skref aftur á bak og braut
sverð sitt í sundur um hnje sjer til þess að þurfa
ekki að skila því í hendur mótstöðumönnunum. Brotunum
kastaði hann yfir klausturmúrinn, krosslagði
hendurnar og fór að blístra lag, sem þá var mjög algengt
meðal manna kardínálans.
Hreystimenskan er ávalt mikils metin, jafnt af
vinum sem óvinum. Skyttuliðarnir hyltu Bicarat með
sverðum sínum og slíðruðu þau síðan og sama gerði
d'Artagnan. Hann og Bicarat báru nú Jussac,
Cahussac og þann mótstöðumann Aramis, sem særður
var, að klausturhliðinu, lögðu þá þar og hringdu
bjöllunni, sem var uppi yfir hliðinu. Lögðu þeir svo
af stað til hallar herra de Tréville, sigri hrósandi og
glaðir mjög.
Þeir leiddust allir, og á leiðinni slógust allir
skyttuliðar, sem urðu á vegi þeirra, í för með þeim,
svo að það var orðinn stærðarhópur á endanum.
D'Artagnan gekk á milli Alhos og Porthos og ljek
við hvern sinn fingur.
Um leið og þeir gengu inn um hallarhliðið sagði
hann við þessa nýju vini sína:
»Raunar er jeg ekki enn orðinn skyttuliði, en að
minsta kosti er jeg þó orðinn lærisveinn þeirra —
eða má jeg ekki telja mig það?«
VI. Hans Hátign Lúðvík konungur þrettándi.
Þessi atburður vakti geysimikla eftirtekt. Herra de
Tréville ávítaði að sönnu skyttuliða sína til málamynda,
en með sjálfum sjer var hann mjög ánægður
með þá og flýtti hann sjer nú til Louvrehallarinnar,
þar sem nú reið á að komast á fund konungs áður
en aðrir gætu tekið hann tali. En kom nú heldur seint,
samt sem áður. Konungur var seztur á eintal við kardínálann
og herra de Tréville varð að sætta sig við
þau erindislok, að konungur væri í önnum og gæti
ekki veitt honum áheyrn að svo stöddu. Hann kom
aftur um kvöldið og var konungur þá seztur að spilum.
Hann vann í spilunum og lá því vel á honum.
Hann kom auga á de Tréville og mælti til hans:
»Komið þjer hingað, herra höfuðsmaður — jeg
þarf að taka í lurginn á yður. Vitið þjer það, að hans
hágöfgi kom til mín og var að kvarta undan skyttuliðunum
yðar og hann hefur tekið sjer atferli þeirra
svo nærri að hann er sárlasinn? Það eru aumu ofstoparnir,
þessir skyttuliðar — þeir láta eins og einhverjir
vargar.«
»Nei, yðar Hátign,« svaraði de Tréville og vissi
undir eins, hvað í vændum var. »Janeinei! Þetta eru
hæglætismenn og sauðmeinlausir. Jeg þori að fullyrða,
að þeirra innilegasta ósk er sú — og eingöngu sú,
að þurfa aldrei að bregða sverði nema í þeim tilgangi
að gæta hagsmuna yðar Hátignar. En þegar lífvarðarliðar
kardínálans slást upp á þá að ósekju, þá neyðast
þessir ungu menn beinlínis til þess að verja sjálfa
sig og halda uppi heiðri flokks síns.«
»Einmitt það, herra de Tréville!« sagði konungur.
»Einmitt það! Það er rjett eins og þjer væruð að
tala um einhvern guðelskandi trúmálaflokk. Mjer væri
annars skapi næst, kæri höfuðsmaður, að víkja yður
úr stöðu yðar og fá hana ungfrú de Chemerault
(sjemró) í hendur, en raunar var jeg búinn að lofa
henni klausturforstöðu. En þjer skuluð ekki halda, að
jeg láti sannfærast af svona orðum. Menn kalla mig
Lúðvík hinn rjettláta og jeg skal brátt færa yður heim
sanninn um það, að jeg ber það nafn með rjettu.«
»Jeg bið úrskurðar yðar Hátignar með góðri samvizku
og þolinmæði einmitt vegna þess, að jeg reiði
mig fastlega á þetta rjettlæti.«
Nú snerist hamingjuhjólið. Konungur fór að tapa
því aftur, sem hann hafði unnið og varð feginn að
hafa einhverja átyllu til þess að hætta spilamenskunni.
Hann reis upp frá borðinu og stakk þeim peningum
í vasann, sem lágu fyrir framan hann.
»Þjer getið sezt í mitt sæti, La Vicuville (vjövíl),
sagði hann. »Jeg verð að tala við herra de Tréville
um þetta mikilvæga málefni. Jeg átti áttatíu gullpeninga
á borðinu. Leggið þjer nú annað eins fram svo
að þeir, sem tapað hafa, hafi ekki um neitt að kvarta
— rjettlætið umfram alt!«
Að svo mæltu vjek hann sjer að de Tréville og
gekk með honum út í gluggaskot eitt.
»Þjer segið þá, að lífvarðarliðar kardínálans hafi
slegist upp á skyttuliðana?«
»Já, yðar Hátign, nú sem endranær.«
»Og hvernig vjek því við? Þjer vitið, kæri höfuðsmaður,
að hlýða ber á báða málsparta til þess að
dómur verði upp kveðinn.«
»Hvaða ósköp — það var ofur einfalt! Þrjár
bestu skytturnar mínar, sem þjer þekkið persónulega,
sem hvað eftir annað hafa sýnt hollustu sína við yður
og eru framúrskarandi skylduræknir — þeir Athos,
Porthos og Aramis voru á gangi með ungum Gaskognara,
sem jeg hafði nýlega beðið þá að taka að
sjer. Jeg held að þeir hafi ætlað til Saint Germain
(seing sjermeing) og voru búnir að mæla sjer mót
við Karmelítaklaustrið. Þar urðu þeir fyrir óskunda af
Jussac, Cahussac og Bicarat og tveimur lífvarðarliðum
í viðbót og hefðu þeir fráleitt verið svo margir
saman, hefðu þeir ekki ætlað sjer að brjóta í bág við
lögin«.
»Bíðum nú við,« sagði konungur. »Þeir hafa eflaust
ætlað að berjast.«
»Ekki ætla jeg mjer að fara að ákæra þá, en yðar
Hátign getið hugsað yður það sjálfur, hvaða erindi
fimm menn alvopnaðir muni hafa átt á jafn afvikinn
stað og þarna er hjá Karmelítaklaustrinu.«
»Þjer hafið rjett að mæla, herra de Tréville — alveg
rjett.«
»Þá komu þeir auga á skyttuliðana og breyttu
nú áformi sínu — gleymdu sínum eigin erjum fyrir
flokkahatrinu. Þjer verðið sem sje að minnast þess,
yðar Hátign, að skyttuliðarnir, sem eru konungsins
menn og einskis annars, eru í eðli sínu svarnir fjandmenn
lífvarðarliðanna, sem fylla flokk kardínálans og
draga hans taum.«
»Já, Tréville,« sagði konungurinn dapurlega. »Það
er sorglegt, að Frakkar skuli skiftast í tvo flokka —
tveir konungar í einu ríki, en það tekur einhvern tíma
enda. Þjer segið þá, að lífvarðarliðarnir hafi slegist
upp á skyttuliðana?«
»Jeg segi að það sje líklegt, að byrjunin hafi
verið sú, en ekki þori jeg að leggja eið út á það.
Það er ætíð vandaverk að komast fyrir sannleikann,
nema maður sje gæddur þeirri dásamlegu gáfu, sem
hefur gefið Lúðvík þrettánda viðurnefnið: hinn rjettláti.«
»Alveg satt, Tréville. En þeir voru ekki einir síns
liðs, þessir skyttuliðar yðar, Var ekki maður með
þeim — ungur maður?«
»Jú, yðar Hátign — og einn þeirra var særður.
Þrír skyttuliðar konungs — þar af einn særður —
og unglingspiltur að auki hafa þannig ekki að eins
varist fimm lífvarðarliðum kardínálans, heldur einnig
felt fjóra þeirra að velli.«
»En þetta er hrein og bein sigurvinning!« hrópaði
konungur frá sjer numinn.
»Já, yðar Hátign — það er hrein og bein sigurvinning.«
»Fjórir menn — þar af einn særður — og unglingspiltur
að auki, segið þjer?«
»Hann er ekki fullþroska enn að minsta kosti,
en hann hefur við þetta tækifæri sýnt af sjer þá hreysti
og hugrekki, að jeg vil leyfa mjer að mæla fram með
honum við yðar Hátign.«
»Hvað heitir hann?«
»D'Artagnan, yðar Hátign, Hann er sonur eins
elzta vinar míns, sonur manns, sem tók þátt í borgarastyrjöldinni
með föður yðar, hásællar minningar.«
»Og þjer segið, að þessi ungi maður hafi gengið
vasklega fram? Segið þjer mjer eitthvað meira um
þetta, Tréville. Þjer vitið, að mjer er yndi að hlusta
á sögur um hernað og orustur.«
Og Lúðvík 13. sneri upp á skeggið og hreykti
sjer öllum.
»Herra d'Artagnan getur varla annað en unglingur
kallast, eins og jeg tók fram við yðar Hátign og
hann var ekki í einkennisbúningi með því að hann
er ekki í skyttuliðinu. Lífvarðarliðar kardínálans sáu
að hann var á unga aldri og ekki í flokki skyttuliðanna
og skoruðu því á hann að hörfa undan áður
en þeir legðu til bardaga.«
»Þá er það auðvitað mál, de Tréville,« sagði konungur,
»að það voru þeir, sem atlöguna gerðu.«
»Það er enginn efi á því. Þeir skoruðu á hann
að hörfa undan, en hann svaraði þeim, að hann væri
skyttuliði í huga og sál og algerlega samhuga flokki
konungsmanna; ætlaði hann því að láta eitt yfir sig
og skyttuliðana ganga.«
»Vaskur piltur,« sagði konungur lágt.
»Hann brást þeim heldur ekki og ljet sannarlega
ekki sitt eftir liggja. Þar hefur yðar Hátign fengið
dugandi liðsmann. Það var sem sje hann, sem veitti
Jussac þennan hroðalega áverka, sem kardínálanum
svíður svo mjög.«
»Var það hann, sem særði Jussac?« hrópaði
konungur. »Þessi unglingspiltur — það getur varla
borið sig, de Tréville!«
»Það er eins og jeg segi, yðar Hátign.«
»Jussac er einhver vígfimasti skylmingamaður
landsins!«
»Já, hann er það, en einn kemur öðrum meiri.«
Mig langar til að sjá þennan unga mann, herra
de Tréville, og sje eitthvað hægt að gera fyrir hann,
þá skal ekki standa á mjer.«
»Hve nær mundi yðar Hátign þóknast að veita
honum áheyrn?«
»Um miðjan dag á morgun.«
»Á jeg að koma með hann einan?«
»Nei, komið þjer með þá alla fjóra í einu — jeg
ætla að tjá þeim öllum þakklæti mitt. þeir menn eru
sjaldgæfir, de Tréville, sem eru konungi sínum hollir
og trúir og það er skylt að meta þá að verðleikum.«
»Við skulum koma hingað um miðjan dag á
morgun, yðar Hátign.«
»En gangið þið samt upp litla riðið, de Tréville.
Það er ekki vert að kardínálinn viti — —«
»Sjálfsagt, yðar Hátign.«
»Þjer sjáið það líka sjálfur, de Tréville, að lögunum
verður að hlýða og það er nú einu sinni bannað
að heyja einvígi.«
»En þessi fundur getur als ekki kallast einvígi,
yðar Hátign. Það var ekkert annað en almennar ryskingar
og besta sönnunin fyrir því er sú, að þarna
voru fimm lífvarðarliðar kardínálans móti þremur
skyttum mínum og herra d'Artagnan.«
»Alveg rjett,« sagði konungur, »en samt sem
áður skuluð þið ganga upp litla riðið.«
De Tréville brosti. Hann þóttist nú góðu bættur
að vera búinn að fá þennan ungling til þess að rísa
öndverður móti herra sínum. Kvaddi hann því konung
virðulega og fór.
Sama kvöldið var skyttuliðunum tilkynt, hver
sómi biði þeirra. Þeir höfðu kynst konungi alllengi
og tóku þessu því með jafnaðargeði, en d'Artagnan
þóttist hafa himin höndum tekið og dreymdi um þetta
alla nóttina. Klukkan átta morguninn eftir var hann alklæddur
og gekk að finna Athos að máli.
»Hann var einnig kominn á fætur þegar d'Artagnan
kom til hans og var að búast til útgöngu. Hafði
hann talað svo um við Porthos og Aramis, að þeir
skyldu leika knattleik í veitingahúsi einu þangað til
þeir færu á konungsfund. Athos spurði d'Artagnan,
hvort hann vildi slást í för með þeim og þáði hann
það þó að aldrei hefði hann knattleik iðkað, en hann
vissi ekki, hvað hann ætti af sjer að gera allan fyrri
part dagsins.
Porthos og Aramis voru komnir og byrjaðir leikinn.
Athos hafði tamið sjer alls konar íþróttir og tók
sjer stöðu andspænis hinum ásamt d'Artagnan. En
hann varð þess þegar var við fyrstu hreyfingarnar, að
sár hans þoldi þær ekki, enda þótt hann ljeki með
vinstri hendi. D'Artagnan varð þá einn á móti hinum,
en þegar þeir sáu, að hann var leiknum alls óvanur,
ljetu þeir sjer nægja að varpa knettinum án þess að
telja köstin saman. Eitt sinn varpaði Porthos knettinum
af afli miklu og flaug hann þá svo nærri andlitinu
á d'Artagnan, að hann hugsaði með sjer, að ef
knötturinn hefði snortið hann þá hefði naumast orðið
tiltækilegt fyrir hann að ganga fyrir konung og þar
sem honum fanst öll framtíð sín vera undir þeim
fundi komin, þá hneigði hann sig kurteislega fyrir
þeim Porthos og Aramis og kvaðst mundi hætta
þessum leik þar sem hann væri ekki þeirra jafningi.
Hann gekk svo út af leiksviðinu og tók sjer sæti
meðal áhorfendanna.
Til allrar óhamingju fyrir d'Artagnan var nú
meðal áhorfendanna staddur einn af lífvarðarliðum
kardínálans. Var hann æfur út af ósigri fjelaga sinna
og hafði heitið því að hefna þess ósigurs hve nær
sem færi gæfist. Hjelt hann, að hjer bæri nú vel í
veiði, sneri sjer að sessunaut sínum og sagði;
»Það er óheppilegt, að þessi ungi maður skuli
hræðast knöttinn[* Franska orðið balle þýðir bæði knöttur og byssukúla.] þar sem hann ætlar sjer þó að gerast
skyttuliði.«
D'Artagnan sneri sjer við all snúðugt og hvesti
augun á lífvarðarliðann.
»Hvað er að tarna!« sagði lífvarðarliðinn og sneri
drembilega upp á skeggið — »horfið þjer á mig eins
og yður lystir, litli vinur. Jeg stend við það, sem jeg
hefi sagt.«
»Og þar sem þjer sögðuð var svo ótvírætt, að
það þarf engrar skýringar við,« svaraði d'Artagnan
lágt.« Viljið þjer gjöra svo vel að ganga með mjer.«
»Hve nær þá?« spurði lífvarðarliðinn jafn ósvífinn.
»Undir eins ef yður þóknast.«
»Þjer vitið líklega hver jeg er.«
»Nei, það veit jeg ekki og mjer stendur það líka
algerlega á sama.«
»Hægan, hægan, ungi maður. Þjer munduð varla
vera svona framhleypinn ef þjer vissuð nafn mitt.«
»Nú — hvað heitið þjer þá?«
»Jeg heiti Bernajoux (bernasjú).«
»Jæja, herra Bernajoux,« sagði d'Artagnan rólega.
»Jeg bíð yðar hjerna fyrir utan hliðið.«
»Gott og vel. Jeg skal koma.«
»Það er líklega bezt, að þjer sjeuð ekki rjett á hælunum
á mjer, því að það vekti kann ske eftirtekt ef
við yrðum samferða. Þjer skiljið það víst, að of margir
áhorfendur mundu tálma fyrirætlun okkar.«
»Rjett er nú það,« svaraði lífvarðarliðinn og furðaði
sig á því, að nafn sitt skyldi ekki hafa meiri áhrif
en þetta á hinn unga mann.
Því að Bernajoux var alþektur. Hann var sem sje
einn af þeim, sem oftast kom við sögur í þessum
daglegu skærum, sem áttu sjer stað þrátt fyrir bann
konungsins og kardínálans.
Porthos og Aramis voru með allan hugann við
leikinn og Athos horfði á með svo mikilli athygli, að
enginn þeirra tók eftir því, að hinn ungi fjelagi þeirra
gekk burtu. Hann staðnæmdist strax fyrir utan hliðið
og kom þá lífvarðarliðinn að vörmu spori. D'Artagnan
hafði nauman tíma vegna konungsstefnunnar. Skimaði
hann nú alt í kringum sig, sá engan þar í nánd og
kallaði þá til mótstöðumanns síns.
»Þó að þjer heitið aldrei nema Bernajoux, þá er
það samt miklu heppilegra fyrir yður, að þjer eigið
að eins við skyttuliðasvein að etja. En þjer megið
eiga það víst, að jeg skal leggja alt mitt fram. Gætið
að!«
»En mjer finnst þetta hálfóhentugur staður. Það
væri betra fyrir okkur að vera bak við Saint Germain
klaustrið eða úti á Múnkavellinum.«
»Gætið að, herra minn!«
Bernajoux var nú ekki þannig gerður, að hann
ljeti eggja sig lögeggjan hvað eftir annað. Hann brá
þegar sverði og gerði snarpa atlögu að mótstöðumanni
sínum og ætlaði að láta hann vorkennast.
En d'Artagnan var búinn að standast prófið.
Hann fann enn þá til sigurvímunnar frá fyrri viðureigninni
og ásetti sjer að hopa hvergi. Sverðunum
laust saman, en d'Artagnan stóð fastur fyrir, svo að
mótstöðumaður hans varð að hörfa lítið eitt undan.
Þetta notaði d'Artagnan sjer, lagði sverðinu fram og
gat sært Bernajoux á annari öxlinni. Nú stje d'Artagnan
eitt skref aftur á bak og dró sverðið að sjer, en
Bernajoux kallaði, að sárið væri einskis um vert, sótti
fram í ákafa og var þá svo óaðgætinn að flana beint
á sverð d'Artagnans. Hann fjell þó ekki til jarðar og
ekki vildi hann heldur gefast upp, en vjek að eins
upp að hallarvegg Tréville-hallarinnar, þar sem einn
ættingi hans átti heima. Vissi d'Artagnan ekki, hve
hættulega hann var særður og sótti því að. Hann
hefði líka lagt til hans í þriðja sinni ef hávaðinn utan
af götunni og vopnagnýrinn hefði ekki heyrst inn á
knattleiksvöllinn, svo að tveir kunningjar lífvarðarliðans,
sem höfðu heyrt, hvað þeim d'Artagnan fór á
milli, komu nú hlaupandi út frá veitingahúsinu með
brugðin sverð og sóttu að d'Artagnan. En í sömu
andránni komu þeir Athos, Porthos og Aramis að og
neyddu þessa tvo lífvarðarliða, sem ráðist höfðu á
fjelaga þeirra, til að hörfa frá, í sömu svipan fjell
Bernajoux að velli og þar sem lifvarðarliðarnir voru
nú að eins tveir á móti fjórum, þá fóru þeir að hrópa
og kalla á hjálp frá Tréville-höllinni. Komu þeir þá
hlaupandi, sem í höllinni voru og rjeðust á þá fjelaga
fjóra, en þeir kölluðu nú að sínu leyti og hjetu á
skyttuliðana sjer til hjálpar.
Það var algengt að heyra þessi köll í þá daga,
því að almenningur vissi, að skyttuliðarnir voru
fjandmenn kardínálans og skyttuliðarnir voru vinsælir
af því að almenningur hataði kardínálann. Lífvarðarliðarnir
í þeim herfylkjum, sem tilheyrðu rauða hertoganum,
sem Aramis svo kallaði, gengu venjulega í
lið með skyttuliðunum, þegar til slíkra óeirða kom.
Nú vildi svo til, að þrír lífvarðarliðar úr herfylki
des Essart (desessar) áttu leið um götuna og hlupu
tveir þeirra strax í lið með hinum fjórum fjelögum,
en sá þriðji hljóp til Tréville-hallarinnar og hjet á
skyttuliðana þar til hjálpar. Þar var saman kominn
fjöldi hermanna að venju og skunduðu þeir nú fjelögum
sínum til aðstoðar. Reis af þessu senna allmikil, en
skyttuliðar voru liðfleiri. Lífverðir kardínálans og
mennirnir úr Trémouilles-höllinni urðu að hopa inn í
hallargarðinn og fengu með naumindum lokað hliðinu
áður en óvinir þeirra ruddust þar inn. Af Bernajoux
er það, að segja, að það var búið að koma
honum í hús áður og var hann mjög illa haldinn af
sárum sínum.
Skyttuliðarnir og aðstoðamenn þeirra voru nú
orðnir svo æstir, að þeir fóru að tala um að leggja eld
í Trémouille-höllina í hefndar skyni fyrir móðgun þá,
er þjónar La Trémouille höfðu sýnt þeim með því að
gera aðsúg að skyttuliðum konungs. Uppástungan
var borin upp og henni tekið með miklum fögnuði,
en þá sló klukkan ellefu til allrar hamingju. D'Artagnan
og fjelagar hans mintust þess þá, að þeir áttu
að ganga fyrir konung og fengu nú sefað ákafann
í sínum mönnum, enda hefði þeim þótt lakara, að
geta ekki tekið þátt í slíku gamni. Ljetu menn sjer
þá nægja að láta grjóthríð dynja á hliðinu, en þeir
sem helzt máttu teljast hvatamenn brennunnar, voru
farnir áleiðis til Tréville-hallarinnar. Höfuðsmaðurinn
beið þeirra þar og hafði þegar fengið frjettir af uppþotinu.
»Nú verðum við að skunda tafarlaust til Louvre-hallarinnar,«
sagði hann. »Við verðum að ná tali af
konunginum áður en kardínálinn kemur til sögunnar.
Við verðum að skýra konungi svo frá, að þetta uppþot
hafi verið bein afleiðing viðureignarinnar í gær og
fá úrskurð um bæði málin í einu lagi.«
Herra de Tréville hjelt þá til Louvre með þessa
fjóra fjelaga, en þegar þangað kom, frjetti hann sjer
til mikillar undrunar, að konungur væri á dýraveiðum
í Saint Germainskóginum. Ljet hann segja sjer þetta
tvisvar áður en hann gat trúað því og varð nú ærið
þungur á brún.
Hafði konungur ráðgert það í gær að fara á
dýraveiðar í dag?« spurði hann.
»Nei, yðar hágöfgi,« svaraði þjónninn, »en í
morgun komu boð frá yfirveiðistjóranum um það, að
vart hefði orðið við hjartardýr í nótt. Svaraði konungur
því fyrst, að hann gæti ekki farið, en loks stóðst
hann ekki freistinguna og lagði af stað að loknum
morgunverði.«
»Hefir konungur talað við kardínálann?« spurði
herra de Tréville.
»Það tel jeg víst,« svaraði þjónninn, »því að jeg
sá vagn hans hágöfgi í morgun og spurði, hvert
hann ætlaði og var þá sagt, að hann ætlaði til Saint
Germain.«
»Hann hefir orðið á undan okkur,« sagði
de Tréville við skyttuliðana. — »Jeg ætla að fara á
fund konungs í kvöld, en ykkur vil jeg ráða að hætta
ekki á það.«
Það var skynsamlega ráðið, enda maðurinn sem
rjeði of kunnugur konungi til þess, að þeir færu ekki
að ráðum hans.
Þegar hann var kominn heim til sín fór hann
að hugsa um, hvað hann ætti nú til bragðs að taka til
þess að verða fyrri til með ákæru sína. Hann sendi
einn þjón sinn til La Trémouille með brjef þess efnis,
að hann bæði hann að flytja lífvarðarlið kardínálans
úr höll sinni og ávíta menn sína fyrir að hafa gert
frumhlaup að skyttuliðunum. En La Trémouille var
þegar búinn að heyra sögu þessa máls af skjaldsveini
sínum, frænda Bernajoux eins og áður er getið.
Sendi hann því de Tréville það svar, að hvorki bæri
honum nje skyttuliðum hans að kvarta, því að það
væru skyttuliðarnir, sem hefðu átt upptökin og ætlað
að leggja eld í höll sína. Leit helzt út fyrir, að töluvert
stapp ætlaði að verða út úr þessu, því að báðir þessir
stórhöfðingjar hjeldu fast við sinn framburð. En þá
datt herra de Tréville það snjallræði í hug að fara
sjálfur heim til La Trémouille til að gera einhvern
enda á þessari þrætu.
Hann fór þegar til hallar hans og ljet gera aðvart
um komu sína.
Þeir heilsuðust kurteislega, því þótt ekki væru
þeir vinir neinir, báru þeir samt virðingu hvor fyrir
öðrum. Þeir voru báðir heiðursmenn og þar sem La
Trémouille var mótmælenda trúar, þá kom hann sjaldan
á konungsfund og fylgdi engum ákveðnum flokki,
en ljet menn þá líka afskiftalausa, hverrar skoðunar
sem þeir voru. Í þetta skifti var hann að vísu kurteis,
en venju fremur fálátur.
»Herra de La Trémouille,« sagði de Tréville.
»Við getum sjálfsagt láð hvor öðrum ýmislegt og
kem jeg nú til yðar, svo að við getum upplýst þetta
mál í sameiningu.«
»Það er mjer kært,« svaraði La Trémouille, »en
jeg segi yður það fyrir fram, að mjer er málið vel
kunnugt og að öll rangindin er hjá skyttuliðunum að
finna.«
»Þjer eruð svo sannsýnn maður og skynsamur,
að þjer munuð ekki hafna tilboði því, sem jeg ætla
að gera yður.«
»Hvaða tilboð er það?« — látið mig heyra.«
»Hvernig líður Bernajoux, frænda skjaldsveins
yðar?«
»Honum líður illa. Sárið, sem hann fjekk á öxlina,
er mjög hættulegt, en svo fjekk hann stungu
þvers í gegnum annað lungað og læknirinn telur tvísýnu
á lífi hans.«
»Hefir hann ráð og rænu?«
»Já.«
»Getur hann talað?«
»Hann á mjög bágt með það.«
»Jæja, við skulum koma inn til hans. Við skulum
leggja fast að honum að segja okkur satt og rjett
frá í nafni þess guðs, sem hann á ef til vill bráðum
að koma fram fyrir. Jeg ætla að selja honum sjálfdæmi
í hendur og leggja trúnað á það, sem hann
segir.«
La Trémouille hugsaði sig um stundarkorn. En
þar sem tæplega var hægt að koma með skynsamlegri
uppástungu, þá gekk hann að þessu.
Þeir gengu svo báðir inn í herbergið þar sem
hinn særði maður lá.
Hann reyndi að setjast upp í rúminu þegar þessir
háu herrar komu inn, en hann hafði ekki þrótt til
þess og hnje út af aftur.
La Trémouille gekk til hans og hjelt ilmsalti að
vitum hans, er hresti hann við. De Tréville bað La
Tremouille sjálfan að spyrja hann til þess að sjer yrði
ekki brugðið um neina hlutdrægni.
Það fór eins og de Tréville grunaði, Bernajoux
vissi að hann stóð fyrir dauðans dyrum og hikaði
ekki við að segja allan sannleikann. Lýsti hann fyrir
þeim allri viðureigninni, nákvæmlega eins og hún
hafði gerst.
Það var það, sem höfuðsmaðurinn vildi. Hann
óskaði Bernajoux góðs bata, kvaddi La Trémouille,
fór heim til sín og sendi hinum fjórum fjelögum boð,
að þeir skyldu koma og borða hjá sjer miðdagsverð.
Herra de Tréville umgekkst marga heldri menn og
voru þeir allir af sama sauðahúsi, þ.e.a.s. andstæðir
kardínálanum og fylgismönnum hans. Var því eðlilegt
að samræðurnar yfir borðum hneigðust mest að hrakförum
þeim, sem lífvarðarliðar kardínálans höfðu nú
tvívegis farið. D'Artagnan hafði verið aðalmaðurinn í
báðum þessum skærum og var því einkum í heiðri
hafður, enda ljetu þeir Athos, Porthos og Aramis
það óátalið.
Klukkan um sex kvaðst de Tréville ætla að fara
til Louvre. Það var venjulegur viðtalstími og gekk
hann því ekki upp litla riðið, en tók sjer sæti í forsalnum
ásamt hinum ungu mönnum. Konungur var
ekki enn kominn af veiðum og urðu þeir að bíða
fram undir hálfa klukkustund þangað til að dyrnar
voru opnaðar og mönnum tilkynt, að konungur væri
kominn.
Það fór hálfgerður hrollur um d'Artagnan þegar
hann heyrði þennan boðskap. Það var mjög sennilegt,
að þessi stund yrði þýðingarmikil fyrir alt hans líf og
hann starði undrandi á dyrnar, sem vænta mátti að
konungur kæmi inn um.
Lúðvík 13. kom í veiðibúningi, allur rykugur í
háum stígvjelum með svipu í hendi. D'Artagnan sá
undir eins, að konungur var í afar illu skapi.
Þó að auðsjeð væri á svip konungs, hvað inni
fyrir bjó, skipuðu hirðmenn sjer samt í raðir þegar
hann gekk um — í forsal konungs er skárra að verða
fyrir reiðilegu augnatilliti en als engu, Skytturnar þrjár
stóðu í fremstu röð og d'Artagnan að baki þeirra,
en þó að konungur þekti þá Athos, Porthos og Aramis,
þá gekk hann fram hjá þeim án þess að líta við
þeim eða yrða á þá, rjett eins og þeir væru bráðókunnugir.
Hann leit hornauga til de Tréville, en
maður sá leit aftur svo einarðlega á konung, að Hans
Hátign varð feginn að líta undan. Gekk konungur
svo inn í herbergi sitt.
»Þetta er ekki álitlegt,« sagði Aramis brosandi.
»Við verðum naumast dubbaðir til riddara í þetta sinn!«
»Bíðið hjerna í tíu mínútur,« sagði de Tréville,
»og verði jeg ekki kominn fram aftur innan þess tíma,
þá er bezt að þið gangið heim til mín — það er þá
ekki vert að bíða lengur eftir mjer hjer.«
Hinir ungu menn biðu tíu, fimtán og tuttugu
mínútur, en ekki bólaði á höfuðsmanninum að heldur.
Fóru þeir þá leiðar sinnar og sagði þeim þungt hugur
um, hvað nú við tæki.
Herra de Tréville gekk djarflega inn í herbergi
konungs og hitti Hans Hátign þar í illu skapi, eins
og áður er sagt. Sat hann þar í hægindastól og sló
svipuskaftinu á stígvjelin. Alt fyrir það spurði höfuðsmaðurinn
mjög rólega, hvernig honum liði.
»Mjer líður illa, herra,« svaraði konungur — —
»mjög illa. Mjer leiðist.«
Það var líka það versta, sem fyrir Lúðvík þrettánda
kom. Það bar oft til, að hann tók einhvern hirðmanninn
út að glugga með sjer og sagði: »Nú skulum
við láta okkur leiðast saman.«
»Hvað er þetta — leiðist yðar Hátign?« sagði
herra de Tréville. »Hafið þjer ekki skemt yður við
veiðarnar í dag?«
»Það er heldur skemtun! Það fer öllu aftur. Jeg
veit ekki hvort heldur er, að veiðidýrin eru orðin þeflaus
eða hundarnir lyktarlausir. Við sáum sjö ára
gamlan hjört og eltum hann í sex tíma og þá var
hann svo að fram kominn, að Saint Simon (símong)
var að grípa veiðihornið og ætlaði að blása til atlögu,
en þá urðu hundarnir varir við annan hjört og fóru
að eltast við hann. Nei, jeg verð náttúrlega að hætta
við þessar veiðar eins og jeg hefi orðið að hætta við
fálkaveiðarnar. Þetta eru nú konungsdýrin mín, herra
de Tréville! Jeg átti einn góðan veiðihauk eftir og
hann drapst í gær.«
»Jeg skil vel, að yðar Hátign falli þetta illa. Það
er verulega leiðinlegt, en ef mjer ekki skjátlast, þá
eigið þjer marga hauka eftir enn.«
»Jú, en hjer er ekki nokkur maður, sem kann að
temja þá. Fálkarnir eru engir til lengur og jeg er eini
maðurinn, sem nokkuð kann til veiðiskapar. Þegar
jeg er dauður, er sú list úr sögunni og þá verða
menn að gera sjer að góðu dýraboga, snörur og fallgryfjur.
Bara að jeg kæmist til að kenna einhverjum!
En það er nú eitthvað annað, því að þá kemur kardínálinn
og lætur mig ekki hafa stundlegan frið. Hann
fer þá að spjalla um Spán, Austurríki og England,
svo að jeg veit hvorki upp nje niður. En meðal annara
orða, fyrst að jeg mintist á kardínálann — jeg er
mjög svo óánægður með yður, herra de Tréville.«
De Tréville hafði lengi átt von á þessum seinustu
orðum. Hann þekti konung vel og vissi sem
var, að allar þessar kvartanir voru ekki annað en eins
konar inngangsorð að því, sem hann ætlaði að segja.
»Og hvernig hefi jeg verið svo óheppinn, að
baka mjer óánægju yðar Hátignar?« spurði de Tréville
og ljet sem sig furðaði þetta stórlega.
»Er það nokkur mynd að rækja embætti sitt á
þennan hátt!« hjelt konungur áfram án þess að svara
spurningu de Tréville beinlínis. »Hefi jeg gert yður
að höfuðsmanni skyttuliða minna í þeim tilgangi, að
þessir þokkapiltar sjeu að drepa fólk, gera uppþot í
heilu borgarhverfi og brenna París til ösku án þess
að þjer segið aukatekið orð? En jeg þarf sjálfsagt
ekki að vera að fást um þetta. Þjer eruð náttúrlega
búinn að setja þessa óróaseggi í varðhald og komið
nú til þess að tilkynna mjer, að rjettvísinni sje fullnægt.«
»Jeg kem þvert á móti til þess að krefjast rjettlætis,«
svaraði de Tréville stillilega.
»Gagnvart hverjum?« hrópaði konungur.
»Gagnvart rógberunum,« svaraði de Tréville.
»Jájá — alt af kemur eitthvað nýtt,« sagði konungur.
»En það er nú ekki til neins fyrir yður að
ætla að segja mjer annað, en að þessir fjárans skyttuliðar
yðar, Athos, Porthos og Aramias, ásamt þessum
þöngulhaus frá Béarn, hafa ráðist á vesalings Bernajoux
og misþyrmt honum svo, að hann bíður bana af
að öllum líkindum. Er jeg ekki nýbúinn að heyra, að
þeir hafi beinlínis setið um Trémouille-höllina og ætlað
að brenna hana upp til agna? Það hefði nú ekki
gert öll ósköp til á ófriðartímum, því að þetta er
bannsett Húgenottabæli, en á friðartímum er það hreinn
og beinn glæpur að ganga á undan öðrum með slíku
eftirdæmi. — Getið þjer kann ske borið á móti því
að þetta sje satt og rjett með farið?«
»Og hver hefur nú frætt yðar Hátign á öllum
þessum tröllasögum?« spurði de Tréville rólega.
»Auðvitað sá hinn sami, sem vakir þegar jeg sef,
sem vinnur baki brotnu þegar jeg er að skemta mjer,
sem stýrir öllu og stjórnar innanlands og utan, Frakklandi
jafnframt Evrópu.
»Yðar Hátign á sjálfsagt við Himnaföðurinn,«
sagði herra de Tréville, »því að yður undan skildum
veit jeg engan nema hann, sem slíkt vald sje gefið.«
»Nei, herra — jeg á við stoð og styttu ríkisins,
minn eina þjón og eina vin, herra kardínálann.«
»Jú, en hans hágöfgi er þó ekki sama sem Hans
Heilagleiki.«
»Hvað meinið þjer með því?«
»Að það sje páfinn eingöngu, sem talinn er óskeikull
og að sá eiginleiki geti ekki tileinkast kardínálanum.«
»Þjer eigið þá við það, að hann blekki mig, þjer
eigið við, að hann svíki mig í trygðum — þjer ákærið
hann með öðrum orðum. Gott og vel! Teljið fram
alt það, sem þjer ákærið hann fyrir.«
»Als ekki, yðar Hátign. En jeg segi, að honum
skjátlist, að honum hafi verið sagt rangt frá; jeg segi,
að hann hafi undið of bráðan bug að því, að kæra
skyttuliðana fyrir yðar Hátign, að hann geri þeim
getsakir og að sögusögn hans sje af illum toga
spunnin.«
»Það er hertoginn sjálfur, La Trémouille, sem
hefur kært þá. Hverju svarið þjer til þess?«
»Jeg gæti svarað því, að þetta mál sje honum
svo nákomið, að hann geti ekki talist óvilhallur, en
það vil jeg nú ekki samt sem áður, yðar Hátign. Jeg
skal trúa því, sem hann segir, en þó, með einu skilyrði.«
»Og hvaða skilyrði er það?«
»Að yðar Hátign geri boð fyrir hann og spyrjið
hann — spyrjið hann sjálfur, augliti til auglitis og án
allra votta — og að jeg fái svo áheyrn hjá yðar Hátign,
þegar þjer hafið talað við hann.«
»Gott og vel,« svaraði konungur — »og svo ætlið
þjer að gangast undir það, sem La Trémouille
segir?«
»Já, Yðar Hátign.«
»Og lúta úrskurði hans?«
»Já.«
»Og þjer gangið að því að gera honum þær
yfirbætur, sem hann kann að krefjast?«
»Já.«
»La Chesnaye!« kallaði konungur. »La Chesnaye
(sjesne)!«
Þessi vildarmaður Lúðvíks þrettánda stóð ávalt
fyrir utan dyr hans og kom nú inn.
»La Chesnaye!« sagði konungur. »Farið þjer undir
eins til La Trémouille og biðjið hann að finna mig.
Jeg vil fá að tala við hann í kvöld.
»Yðar Hátign lofar mjer því statt og stöðugt að
veita engum áheyrn fyr en þið La Trémouille hafið
talast við?«
»Já, þjer megið reiða yður á það.«
»Verið þjer þá sælir, yðar Hátign! Við sjáumst
þá aftur á morgun.«
»Já — verið þjer sælir!«
»Um hvaða leyti má jeg koma?«
»Hve nær sem yður þóknast.«
»Jeg þori ekki að koma mjög snemma. Jeg kynni
að vekja yðar Hátign.«
»Vekja mig! Haldið þjer kann ske að jeg fái að
sofa? Jeg sef aldrei, nú orðið — jeg blunda bara svolítið
endrum og sinnum — það er allur minn svefn.
Komið þjer svo tímanlega sem þjer viljið — t.d. klukkan
sjö — en varið þjer yður ef skyttuliðar yðar reynast
sekir — og svo er ekki meira um það!«
»Ef skyttuliðar mínir reynast sekir, yðar Hátign,
þá verða þeir undir eins fengnir yður á vald, svo að
þjer getið gert við þá, hvað sem yður sýnist. Er það
nokkuð fleira, sem yðar Hátign býður? Jeg er reiðubúinn
að hlýða.«
»Nei, herra — janeinei! Það er ekki að ástæðulausu,
að jeg er kallaður Lúðvík hinn rjettláti. Jæja.
Þjer komið þá á morgun.«
»Guð sje með yðar Hátign!«
Hafi konungur sofið lítið, þá svaf herra de Tréville
enn minna. Um kvöldið gerði hann skyttunum
þremur boð að koma til sín klukkan hálfsjö morguninn
eftir. Ekki hughreysti hann þá neitt þegar þeir
komu, lofaði þeim engu fögru og duldi þess þá heldur
ekki, að hylli konungs, bæði fyrir þeirra og sitt
leyti, væri alveg undir tilviljun komin.
Hann ljet þá bíða neðan við litla riðið. Ef konungur
væri þeim jafn reiður og áður, þá gátu þeir
haft sig á burt án þess að vekja eftirtekt, en ef hann
vildi veita þeim áheyrn, þá þurfti ekki annað en að
kalla til þeirra.
De Tréville hitti La Chesnaye fyrir sjer, þegar
hann kom inn í forsalinn. Sagði La Chesnaye honum,
að hann hefði ekki getað hitt La Trémouille hertoga
kvöldið áður og hefði hann komið svo seint
heim, að þá var orðið um seinan að fara til Louvre,
en nú væri hann kominn og væri einmitt staddur inni
hjá Hans Hátign.
Þetta líkaði de Trévilla mjög vel, því að nú var
hann viss um, að engin annarleg áhrif gætu komið
til mála og hindrað gerðardóm þeirra La Trémouille
og hans.
Eftir tæpar tíu mínútur opnuðust dyrnar að herbergi
konungs og kom La Trémouille út um þær og
gekk til höfuðsmannsins.
»Herra de Tréville, sagði hertoginn. Hans Hátign
hefur gert boð eftir mjer til þess að komast fyrir,
hvað við bar í gær fyrir utan höll mína. Jeg hefi sagt
honum sannleikann, sem sje það, að menn mínir
ættu sök á þessu uppþoti og að jeg væri fús til að
biðja yður afsökunar. Og fyrst að jeg hitti yður nú
hjer, þá vil jeg biðja yður að gera svo vel að taka
við þeirri afsökun og skoða mig eftirleiðis sem vin
yðar.«
»Herra hertogi,« svaraði de Tréville. »Jeg hafði
svo óbifanlega trú á rjettsýni yðar, að jeg gat ekki
kosið mjer betri talsmann fyrir konungi en yður.
Og jeg sje, að mjer hefir ekki skjátlast í þessu. Jeg
er yður þakklátur fyrir það, að enn gefast þeir menn
á Frakklandi, sem óhætt er að segja um, það sem jeg
hefi sagt um yður.«
»Svona — þetta er nú gott og blessað,« sagði
konungur, sem stóð álengdar og hlustaði á allar þessar
lofræður. »Segið þjer honum, de Tréville, að jeg vilji
líka gjarnan vera vinur hans, en að hann gleymi mjer
alveg. Það eru víst bráðum þrjú ár, síðan hann hefir
komið hingað og kemur ekki als ekki nema því að
eins, að jeg geri boð eftir honum, Segið þjer honum
þetta alt í mínu nafni því að konungar geta tæplega
sagt slíkt sjálfir.«
»Þakka yður fyrir, yðar Hátign,« sagði hertoginn,
»en þjer megið ekki halda að þeir, sem umgangast
yður dags daglega, sjeu endilega hollastir yður — og
undanskil jeg þó herra de Tréville.«
»Jæja — þjer heyrðuð þá, hvað jeg var að segja,
herra hertogi — það var líka bezt,« sagði
konungur og kom nú fram í dyrnar. »Nú nú, de
Tréville, hvar eru nú þessar skyttur yðar? Jeg bað
yður í gær að koma hingað með þá — hvers vegna
hafið þjer ekki gert það?«
»Þeir eru hjerna fyrir utan. Kannske að La
Chesnaye vilji gera svo vel, með yðar leyfi, að segja
þeim að koma hingað upp.«
»Já, látið þá koma undir eins. Klukkan er bráðum
orðin átta og klukkan níu á jeg von á manni. Verið
þjer sælir, herra hertogi, og komið þjer bráðum aftur.
Gerið svo vel að koma inn de Tréville.«
Hertoginn kvaddi og fór. Um leið og hann opnaði
dyrnar, komu skytturnar þrjár upp riðið ásamt
d'Artagnan og gekk La Chesnaye fyrir þeim.
»Komið þið hingað, dáða drengir,« sagði konungur.
»En fyrst þarf jeg að taka í lurginn á ykkur.«
Skyttuliðarnir færðu sig nær og hneigðu sig
djúpt. D'Artagnan gekk síðastur.
»Hvernig í skrambanum víkur því við,« sagði
konungur og vjek sjer að skyttuliðunum, »að
þið hafið á tveimur dögum gert sjö lífvarðarliða
kardínálans óvíga? Það er of svæsið, herrar góðir,
alt of svæsið. Ef þessu fer fram, neyðist kardínálinn
til þess að endurnýja flokk sinn á þriggja vikna fresti
og jeg neyðist til að fylgja lögunum fast eftir. Jeg
skal ekki fást um það, þó einn og einn maður falli
úr sögunni, en sjö menn á tveimur dögum — það er
of svæsið, segi jeg enn og aftur.«
Þess vegna koma þeir nú líka iðrandi og auðmjúkir
fyrir auglit Yðar Hátignar og vilja nú óðfúsir
bera fram afsakanir sínar.«
»Auðmjúkir og iðrandi! Ojæja!« sagði konungur.
»Jeg er nú ekki fjarskalega trúaður á þennan uppgerðar
svip ykkar, einkanlega á Gaskognarasmettið þarna
aftast. Komið hingað, herra!«
D'Artagnan þóttist vita, að þessi rúsína væri sjer
ætluð og varð afaraumur á svipinn.
»Þjer hafið verið að geta um einhvern ungan
mann, en þetta er bara drengur, herra de Tréville. Var
það hann, sem veitti Jussac þetta hættulega sár?«
»Já, og særði Bernajoux tveim sárum, jafn
viðsjárverðum.«
»Ja, hvað er þetta!«
»Að jeg nefni ekki,« sagði Athos nú, að ef hann
hefði ekki bjarga mjer úr klónum á Bicarat, þá mundi
jeg vissulega ekki vera staddur hjer hjá Yðar Hátign
á þessari hátíðlegu stundu.«
»Það hlítur að vera skollinn sjálfur, þessi Gaskognari
og það hljóta að vera skemdir á fötum og
sverðum með svona áframhaldi, en Gaskognarar eru
líklega peningalitlir eins og fyrri daginn?«
»Gull hefir ekki fundist enn í fjöllum okkar, svo
að jeg viti til, Yðar Hátign, og gæti þó vel hugsast,
að skaparinn gerði eitthvert kraftaverk í þakklætis
skyni fyrir aðstoð þá, sem við veittum föður Yðar
Hátignar.«
»Það er með öðrum orðum, að jeg á Gaskognurum
konungdóm minn að þakka, fyrst að jeg er sonur
föður míns — er það ekki meining yðar, herra de
Tréville? Nú jæja! Jeg skal ekkert um það segja. La
Chesnaye! Leitið þjer í vösum mínum og vitið,
hvort þjer finnið nokkra peninga og færið mjer svo
fjörutíu gullpeninga. Og heyrið þjer nú, ungi maður!
Nú skuluð þjer leggja höndina á hjarta stað og segja
mjer, hvernig þetta alt saman vildi til.«
D'Artagnan sagði nú frá viðburðum þeim, sem
orðið höfðu daginn áður: að hann hefði ekki getað
sofið af tilhlökkun að fá að sjá Hans Hátign og að
hann hefði gengið til þessara þriggja vina sinna
þremur tímum áður en þeir áttu að fara á konungsfund,
að þeir hefðu orðið samferða til veitingahúss
eins, að Bernajoux hefði farið að hæðast að sjer þar
og naumlega komist lífs undan fyrir tilvirkið og að
nærri hefði legið að La Trémouille sem kom þó hvergi
nærri, yrði fyrir eldsvoða og misti höll sína.
»Rjett er það,« sagði konungur. »Hertoganum
sagðist alveg eins frá þessu. Vesalings kardínálinn
— að hafa mist sjö menn á tveimur dögum og það
skástu mennina. En nú er komið nóg af svo góðu,
herrar mínir, heyrið þið það! Meira en nóg. Þið hafið
nú fengið hefnd fyrir hrakfarirnar í Férou (ferú) —
götunni og ríflega það og nú hljótið þið að vera
ánægðir.«
»Ef Yðar Hátign er ánægður, þá erum við það
líka,« sagði de Tréville.
»Já, jeg er það,« svaraði konungur, tók gullpeninga
nokkra, sem La Chesnaye rjetti honum og lagði
þá í lófa d'Artagnans. »Þarna er sönnunin fyrir
ánægju minni.«
Á þeim dögum voru menn ekki eins tiltektasamir
og nú. Aðalsmaður gat þá þegið peningjagjöf af konungi
sínum án þess það væri honum nokkur sómahnekkir.
D'Artagnan stakk því gullpeningunum í vasa
sinn umsvifalaust og þakkaði gjöfina.
»Nú er klukkan orðin hálf níu,« sagði konungur.
»Þið verðið nú að fara, því að jeg á von á manni
klukkan níu, eins og jeg sagði áðan. Jeg þakka ykkur
fyrir auðsýnda trygð og hollustu, herrar góðir og
má reiða mig á hana framvegis — er ekki svo?«
»Jú, Yðar Hátign,« svöruðu þessir fjórir fjelagar
einum rómi. »Við erum fúsir til að láta brytja okkur
í stykki fyrir Yðar Hátign.«
»Rjett er nú það, en helst vil jeg hafa ykkur í
heilu lagi. Það fer bezt á því og þið eruð mjer gagnlegastir
á þann hátt. De Tréville« sagði hann í hálfum
hljóðum um leið og hinir gengu burt. »Það er ekkert
autt pláss meðal skyttuliðanna, og þar sem vjer höfum
mælt svo fyrir, að sá sem vill ganga í skyttuliðið,
verði að venjast herþjónustu áður, þá skuluð þjer
reyna að koma hinum unga manni inn í lífvarðarlið
mágs yðar, herra de Essarts. Herra trúr! Jeg hlakka
til að sjá framan í smettið á kardínálanum! Hann
verður auðvitað óður og uppvægur, en það stendur
mjer á sama. Jeg hefi ekki gert annað en það, sem
mjer ber fullur rjettur til.«
Konungur tók í höndina á de Tréville að skilnaði,
en hann flýtti sjer til skyttuliðanna og hitti svo
á, að þeir voru að skifta þessum fjörutíu gullpeningum
d'Artagnans á milli sín.
Kardínálinn varð óður og uppvægur, eins og
konungur hafði gizkað á. Hann varð svo hamstola,
að hann settist ekki við spilaborð konungs í heila
viku, en engu að síður spurði konungur hann í hvert
skifti, sem þeir hittust:
»Jájá, herra kardínáli! Hvernig líður mönnum yðar?
Vesalingarnir Bernajoux og Jussac!«
VII. Hversdagslíf skyttuliðanna.
Þegar d'Artagnan var kominn út úr Louvre-höllinni,
fór hann að ráðgast um við vini sína, hvað hann
ætti að gera við sinn hluta af þessum fjörutíu gullpeningum.
Athos rjeði honum til að kaupa þeim góðan
miðdagsverð í »Grenikönglinum,« Porthos sagði
honum að útvega sjer þjón og Aramis eggjaði hann
á að fá sjer laglega lagskonu.
D'Artagnan veitti miðdagsverðinn sama dag, en
nýi þjónninn gekk um beina. Athos hafði pantað
matinn og Porthos útvegað þjóninn. Hann var frá
Pikardí-hjeraðinu og Porthos vistrjeð hann sama daginn á
La Tournelle (túrnell)-brúnni, en þar stóð maður þessi
og var að hrækja ofan í fljótið.
Porthos þótti sem þessi dægrastytting hans bæri
vott um rólyndi og gætni og rjeði hann til d'Artagnans
án þess að grenslast eftir fleiru. Maðurinn hjet
Planchet (Plangsje) og ljet hann ginnast af stærilæti
Porthos. Þótti honum fyrir, að Porthos hafði þegar
ráðið annan þjón til sín, er hjet Mousqueton
(Músketong). Porthos sagði, að heimili sitt væri raunar
allumfangsmikið, en þó ekki svo, að hann þarfnaðist
tveggja þjóna og eggjaði hann á að ráðast til
d'Artagnans. Planchet gekk um beina, eins og áður
er sagt, við miðdagsverðinn, sem hinn nýi húsbóndi
hans veitti, og þegar hann sá, að þessi nýi húsbóndi
þreif gullpeninga upp úr vasanum til þess að borga
matsalanum, þá hjelt hann, að sjer væri vel borgið
og þakkaði sínum sæla, að hann hefði ráðist í vist
hjá slíkum gróssera. Og við þetta sat þangað til miðdagsverðinum
var lokið og hann hafði sefað hungur
sitt á afgangsleifunum. En allar þessar tálvonir brugðust
herfilega þegar hann fór að búa upp rúm húsbóndans
um kvöldið, því að ekki var annað innanstokks
í íbúðinni, svefnherbergi og stofu þar fram af
en þetta eina rúm. — Planchet hvíldist í framstofunni
á ábreiðu, sem d'Artagnan tók af sínu eigin rúmi og
brúkaði aldrei síðan.
Athos hafði sjer þjón, er Grimund (Grímó) hjet,
og hafði Athos vanið hann á einkennilegan hátt. Hann
var mjög fálátur, sá mikli maður, það er að segja
Athos sjálfur. Hann hafði verið þeim Porthos og Aramis
nákunnugur í sex ár og höfðu þeir að vísu oft
sjeð hann brosa allan þann tíma, en aldrei heyrt hann
hlæja. Hann var jafnan fáorður og gagnorður, sagði
það sem hann ætlaði sjer að segja og aldrei meira,
hispurslaust og útúrdúralaust, hjelt fast við efnið,
hvað sem á góma bar og forðaðist allar málalengingar.
Athos var tæplega þrítugur að aldri, fríðleiksmaður
og prýðis vel gefinn, en samt kunni enginn af
ástamálum hans að segja. Hann mintist aldrei á
kvennfólk, en ljet afskiftalaust þó að aðrir væru að
gaspra eitthvað um það. Samt var auðfundið, að honum
var þess háttar hjal ógeðfelt og gaf hann sig lítt
að því, nema þá helzt með einhverjum beiskyrðum
eða kvennhaturskendum athugasemdum. Þessi dulleiki
hans, mannfælni og fámælgi ollu því, að hann virtist
mönnum miklu eldri en hann var og til þess að
bregða ekki af venju sinni, þá hafði hann vanið
Grimund á að gæta vel að öllum bendingum sínum
og skilja fyrirskipanir sínar þótt hann að eins bærði
varirnar og aldrei yrti hann á hann nema að eitthvað
sjerlegt lægi við.
Grimund óttaðist húsbónda sinn og bar afarmikla
lotningu fyrir honum og öllu því, sem honum kom
við. En stundum bar það til, að hann hljóp erinda
hans eins og fætur toguðu og var þá svo hjólviljugur
og flumúsa, að hann gerði kann ske þvert á móti
því, sem honum var skipað að gera. Þá ypti Athos
öxlum og dustaði hann rækilega til án þess þó að
bregða skapi að neinu leiti, en þá dagana fóru þeim
ekki mörg orð á milli.
Porthos var gersamlega gagnstæður Athos, eins
og lesarinn mun hafa tekið eftir. Hann var málrófsmaður
mikill og hávær að því skapi, en annars mátti
hann eiga það, að hann hirti lítt, hvort menn hlustuðu
á hann eða ekki. Mælgi hans stafaði aðallega af
því, að hann hafði gaman af að gaspra og heyra
sjálfan sig tala. Hann geypaði um alla skapaða hluti
nema mentir og vísindi, er hann hataði af alhug og
kom það til af því, að hann hafði haft andstygð á
lærðum mönnum frá blautu barnsbeini. Hann var ekki
jafn höfðinglegur og Athos í framgöngu. Fann hann
það vel sjálfur og var það til þess, að á fyrstu kunningsskapar
árum þeirra gerði hann Athos oft rangt
til og reyndi að vera honum fremri að klæðaburði.
En enda þótt Athos gengi í einföldum skyttuliðabúningi,
þá var öll framkoma hans svo ákveðin og ein
beittleg, að hann settist brátt í það sæti, sem honum
bar og varð Porthos að sætta sig við að vera settur
skör neðar. En þá gerði hann sjer gott af að segja
hverjum, sem heyra vildi hjá de Tréville og varðstofunni
í Louvre, hvað hann væri inn undir hjá kvennfólkinu,
en slíkt mintist Athos aldrei á, eins og áður
er getið. Eftir því sem Porthos sagðist frá sjálfum,
þá var hann bæði í þingum við aðalsmannafrúr og
konur háttstandandi embættismanna og nú þessa dagana
var það hvorki meira nje minna en útlend furstafrú,
sem hann sagði, að væri bandvitlaus í sjer.
»Eftir höfðinu dansa limirnir,« segir gamalt máltæki.
Skulum vjer nú minnast lítið eitt á þjón Porthos,
þann er Mousqueton hjet.
Mousqueton var frá Normandíinu og hjet Bóníface
rjettu nafni, en húsbóndi hans breytti um nafn á honum
og þótti Mousqueton vera fallegra nafn og viðkunnanlegra.
Þegar hann rjeðist til Porthos, krafðist
hann ekki annara launa en húsnæðis og klæða, en
fötin vildi hann hafa skrautleg og af fínustu gerð og
enn fremur vildi hann fá að ráða yfir tveimur klukkutímum
á dag, til þess að nota þá til annara þarfa
sinna. Porthos gekk að því og alt fjell í ljúfa löð með
þeim. Hann ljet sauma upp aftur gamlar treyjur og
kufla handa Mousqueton. Var hann hinn ásjálegasti í
þessum búningi, því að skraddarinn, sem snjeri fötunum
og saumaði þau upp aftur, var leikinn í sinni
list, en talað var, að kona hans kæmi Porthos til að
gleyma sumum aðalsmanna kreddum sínum.
Hvað Aramis snertir, þá þykjumst vjer hafa lýst
lunderni hans allítarlega, en að öðru leyti munum
vjer síðar fá að kynnast honum betur og fjelögum
hans. Þjónn hans hjet Bazin (Baseng). Í þeirri von,
að húsbóndi hans yrði einhvern tíma andlegrar stjettar,
gekk hann ávalt dökk klæddur eins og sómir
þjónum andlegrar stjettar manna. Hann var frá Berry,
35 til 40 ára að aldri, blíður, friðsamur og feitlaginn.
Hann las guðsorðabækur í frístundum sínum og gat,
þegar til átti að taka, framreitt miðdagsverð handa
tveimur persónum með fáum en fyrirtaks góðum rjettum.
Að öðru leyti gat hann verið sjónlaus, daufur
og dumbur þegar svo bar undir.
Vjer höfum nú fengið nokkru nánari kynni af
húsbændunum og þjónum þeirra og skulum nú bregða
oss inn á heimili þeirra.
Athos átti heima í Férou-götunni, rjett hjá
Luxembourg, Íbúðin var tvö lítil herbergi, en snotur
og vel um gengin. Húsmóðir hans var ung og einkar
lagleg, en ekki gekst hann fyrir því þó hún liti hann
allhýru auga. Fáeinar leifar fornrar dýrðar og dásemdar
prýddu enn þá veggina í herbergjum þessum, þar á
meðal skrautsverð eitt, alt rósum greypt. Meðalkaflinn
var alsettur gimsteinum og 200 gullpeninga virði að
minsta kosti, en aldrei hafði Athos komið til hugar
að selja það eða setja að veði, hversu mikill peningaskortur,
sem að honum þrengdi með köflum. Porthos
hafði lengi haft augastað á þessu sverði og hefði
gjarnan viljað gefa tíu ár af æfi sinni til þess að fá
það í sína eigu.
Einu sinni átti Porthos að fara á fund hertogafrúar
nokkurrar og vildi þá fá sverðið að láni. Athos
gengdi því engu, en tæmdi vasa sína, tíndi saman
alla þá peninga sem hann átti í eigu sinni, gimsteina,
nælur og gullkeðjur og bauð Porthos það altsaman,
en sverðið skyldi hanga óhreyft á sínum stað og
ekki takast ofan fyr en hann færi sjálfur alfarinn úr
herberginu. Auk sverðsins var þar mynd af manni
frá dögum Hinriks þriðja. Hann var klæddur skrautlegum
búningi og bar Heilagsanda-orðuna á brjósti.
Myndin líktist Athos að sumu leyti og svipaði til hans
og mátti ráða af því, að hún mundi vera af einhverjum
forföður hans.
Loks var skrín eitt á arinhillunni, gert af miklum
hagleik og prýtt sama skjaldarmerkinu sem sverðið
og myndin; stakk það mjög í stúf við aðra innanstokks
muni, er þar stóðu inni og voru fremur fátæklegir.
Athos bar jafnan á sjer lykilinn að skríni þessu,
en einhverju sinni, er Porthos var staddur inni hjá
honum, opnaði hann það, og gat Porthos þá sjeð
að í því var ekki annað en brjef nokkur og önnur
skjöl — auðvitað ástabrjef og ættarskjöl og skilríki.
Porthos hafði stóra íbúð í Vieux-Colombier-götunni
og all-ríkmannlega eftir útlitinu að dæma. Í hvert
skifti, sem hann gekk fram hjá húsinu með einhverjum
kunningjum sínum, benti hann upp í glugga þar
sem Mousqueton stóð í allri sinni dýrð og sagði:
Þarna á jeg heima! En aldrei var hægt að hitta hann
heima og aldrei bauð hann neinum upp til sín, svo
að ekki vissi neinn, hvernig umhorfs væri þar inni.
Íbúð Aramis var lítið sjerherbergi, borðstofa og
svefnherbergi. Herbergi þessi voru á neðstu hæð og
svefnherbergið snjeri út að litlum garði, snotrum og
viðkunnanlegum og gátu forvitnir nágrannar ekki
skygnst inn í hann.
Vjer höfum fengið að litast um húsakynni d'Artagnas
og sömuleiðis nokkur kynni af Planchet hinum
nýja þjóni hans.
Þessi söguhetja vor var einstaklega hnýsinn að
eðlisfari, eins og brögðóttum mönnum er gjarnt til
að vera. Lagði hann sig mjög í framkróka til þess að
forvitnast um, hverjir þeir Athos, Porthos og Aramis
væru í raun rjettri, því að þetta voru að eins gervinöfn
þeirra, er þeir duldu með aðalheiti sín, að
minsta kosti Athos, því að öll hans framkoma benti
til þess, að hann væri af tignum ættum kominn.
D'Artagnan leitaði til Porthos í því skyni að fá eitthvað
að vita um Athos og Aramis og síðan til Aramis
í sömu erindum viðvíkjandi Porthos.
En því miður vissi Porthos ekkert meira en aðrir
um hinn þögla Athos. Menn sögðu, að hann hefði
orðið fyrir einhverri ógæfu í ástarmálum og að svikráð
og prettir annara hefðu eitrað líf þessa göfuga
manns, en enginn vissi, hver þau svikráð hefðu verið.
Það var vandalítið að kynna sjer lífsferil Porthos,
að undanskildu hinu rjetta nafni hans, því að það
þekti enginn nema herra de Tréville og ef til vill
hinir tveir vinir hans. Hann var svo hjegómlegur og
málugur, að alt hans líf blasti við öðrum eins og
lesið væri á bók, en þó gat það verið varasamt að
leggja trúnað á allar hans frægðarsögur um sjálfan
sig.
Aramis gaf það hins vegar í skyn, að ekkert
væri heimullegt í fari sínu, en í rauninni var alt hans
líf ein ráðgáta. Hann svaraði fáu spurningum þeim,
sem lagðar voru fyrir hann um aðra og kom sjer hjá
að segja nokkuð um sjálfan sig. Einhverju sinni hafði
d'Artagnan spurt hann allítarlega um það hvort
nokkur hæfa væri fyrir því, að Porthos væri í þingum
við prinsessu eina og datt þá hug að grenslast eftir
því um leið, hvernig ástatt væri um ástamál Aramis
sjálfs.
»En hvað er af yður sjálfum að segja?« spurði
hann alt í einu. »Þjer minnist að eins á barónsfrúr,
greifafrúr og prinsessur þær, sem aðrir eiga mök við.«
»Jeg bið yður að hafa mig afsakaðan,« sagði
Aramis. »Jeg minnist á þetta vegna þess, að Porthos
hefir haft orð á því sjálfur og verið að segja mjer
allra handa tröllasögur af sjálfum sjer. En þjer megið
reiða yður á það, kæri d'Artagnan, að jeg hefi þessar
sögur frá öðrum, eða ef einhver hefði beðið mig
fyrir þær, þá væru þær ekki betur geymdar hjá neinum
en mjer.«
»Það efast jeg ekki um,« svaraði d'Artagnan.
En það lítur þó út fyrir, að þjer hafið sjálfur talsvert
náin kynni af einhverjum aðalsættum, eftir vasaklútnum
að dæma, sem kunningsskapur okkar byrjaði með.«
Í þetta skifti reiddist Aramis ekki, en setti upp
ógnarlegan sakleysissvip og sagði einkar vingjarnlega:
»Kæri vin, gleymið því ekki, að jeg ætla mjer að
verða kirkjunnar þjónn og forðast því freistingar þessa
heims. Það lánaði mjer enginn vasaklútinn, sem þjer
sáuð, heldur gleymdi einn vinur minn honum heima
hjá mjer, en jeg varð að geyma hann til þess að
hætta ekki mannorði hans og konu þeirrar, sem hann
elskar. Hvað sjálfan mig snertir, þá hefi jeg aldrei átt
og mun aldrei eignast neina lagskonu og feta þar í
fótspor Athos. Hann á enga heldur.«
»Jú, en þjer eruð þó skyttuliði enn, samt sem áður
— en enginn prestur.«
»Jeg er skyttuliði »ad interim« (Til bráðabirgða)
eins og kardínálinn segir — skyttuliði þvert á móti
vilja mínum en kirkjunnar þjónn í hug og hjarta —
því megið þjer trúa, kæri vin. Athos og Porthos hafa
neytt mig út á þessa braut til þess að hafa eitthvað
fyrir stafni. Jeg lenti í ónota klípu um það leyti sem
jeg átti að vígjast, en við skulum ekki tala meira um
það. Annars er jeg víst að tefja tímann fyrir yður
— þjer hafið víst nóg annað að hugsa.«
»Því fer fjarri,« sagði d'Artagnan. »Mjer er þetta
mjög hugleikið og hefi ekkert að gera, sem stendur.«
»Já, en jeg þarf að líta í bænakverið mitt,« sagði
Aramis. »Svo þarf jeg að gera fáein vers, sem frú
d'Aiguillon hefir beðið mig um og að því búnu þarf
jeg að fara út og kaupa litsmyrsli handa frú Chevreuse.
Þjer sjáið því, kæri vin, að jeg á annríkt þó að þjer
eigið það ekki.«
Að svo mæltu rjetti Aramis d'Artagnan höndina
og kvaddi hann.
D'Artagnan varð einskis vísari um fortíð þessara
nýju vina sinna, hvernig sem hann reyndi til þess.
Hann tók því það ráð að trúa öllu sem menn sögðu
um fyrri æfi þeirra og gerði sjer von um að fá betri
vitneskju þegar stundir liðu fram. En fyrst um sinn
líkti hann Athos við Akkilles, Porthos við Ajax og
Aramis við Jósef.
Annars lifðu þessir ungu fjórmenningar í glaðværð
og glaumi. Athos var spilamaður, en mjög svo
óheppinn í spilum. Samt lánaði hann aldrei peninga
hjá vinum sínum, enda þótt pyngja hans stæði þeim
ávalt opin. Og þegar hann tapaði og lagði við drengskap
sinn, þá kom hann ávalt klukkan sex morguninn
eftir til lánardrottins síns og borgaði honum.
Porthos var ekki eins jafngeðja. Þegar hann vann,
var hann drembilátur mjög og jós út fje á báðar
hendur, en ef hann tapaði, var hann æði skapstyggur
nokkuð lengi á eftir. Þegar hann kom svo í sollinn
aftur, var hann fölur í andliti og kinnfiskasoginn, en
var þá ekki fjár vant.
Aramis snerti aldrei á spilum. Hann þótti lakur
skyttuliði og enn lakari fjelagsbróðir og átti jafnan
annríkt, að hann sagði. Stundum kom það fyrir þegar
þeir sátu að sumbli og menn voru orðnir hreyfir af
víni og göspruðu um alt og alla, að hann leit á úrið
sitt, stóð brosandi upp frá borðum og kvaddi samsætið
af því að hann þyrfti nauðsynlega að ráðfæra
sig við einhvern sprenglærðan guðfræðing. Stundum
þurfti hann endilega að fara heim til sín og setjast
þar við ritstörf og bað þá vini sína að gera sjer ekki
ónæði.
Við þau tækifæri brosti Athos raunalega, en Porthos
þreytti drykkjuna og bölvaði sjer upp á, að Aramis
kæmist aldrei hærra en að verða pokaprestur einhverstaðar
upp í sveit.
Planchet, þjónn d'Artagnans, tók meðlætinu með
hógværð og stillíngu. Launin voru 30 sous (Sú = fáeinir
aurar,) á dag og allan fyrsta mánuðinn kom hann
stundvíslega til allra verka, glaður og kátur og vildi
alt fyrir húsbónda sinn gera. En þegar móti tók að
blása og þrengjast fór í búi, með öðrum orðum,
þegar gullpeningar Lúðvíks þrettánda voru gengnir til
þurðar, þá fór Planchet að barma sjer og þótti Athos
það andstyggilegt, Porthos ósvífið, en Aramis sagði,
að ekkert mark væri á því takandi.
»Já, það er nú hægt fyrir ykkur að segja það,«
sagði d'Artagnan. »Þjer Athos látist ekki heyra, þó
að Grimund sje að nöldra eitthvað og á þann hátt
er afarauðvelt að komast hjá ónotum. Þjer Porthos
lifið því lífi, að Mousqueton þjónn yðar tignar yður
eins og eitthvert goð á stalli og þjer Aramis eruð svo
niðursokkinn í andleg fræði, að Bazin þjónn yðar ber
dýpstu lotningu fyrir yður af þeim ástæðum. En jeg
er ekki í neinni stöðu og hefi engar tekjur, er ekki í
skyttuliðinu og ekki einu sinni lífvarðarliði. Hvað á
jeg til bragðs að taka til þess að inræta Planchet
auðsveipni, ótta eða virðingu?«
»Já, þetta er annars alvarlegt mál,« sögðu skyttuliðarnir
— »eins konar einka mál og heimilisarmæða.
Annars er hyggilegast að beita sömu aðferðinni við
þjóna og kvennfólk. Það verður undir eins að sýna
þeim í tvo heimana ef maður ætlast til að þeir sjeu
sjer hollir. Íhugið það vel.«
D'Artagnan íhugaði þetta vel og ásetti sjer að
lumbra duglega á þjóni sínum og það gerði hann líka
með þeirri atorku sem hann sýndi við alt, sem hann
lagði hönd á. Þegar hann var búinn að lúskra
á Planchet eins og hann lysti, fyrirbauð hann honum
að stökkva úr vistinni að sjer fornspurðum, »því að
framtíðin mun ekki bregðast mjer,« sagði hann, »og
það eru betri tímar í vændum. Hag þínum er vel
borgið ef jú verður kyr hjá mjer og jeg er altof
umhyggjusamur húsbóndi til þess að jeg láti þig rata
í ógæfu með því að segja þjer upp vistinni, eins og
þú nú ert að fara fram á.«
Þessi aðferð varð til þess, að skyttuliðarnir fengu
sjerlega mikið álit á d'Artagnan og hyggindum hans.
Planchet fjekk líka enn meiri virðingu fyrir húsbónda
sínum og mintist aldrei framar á að ganga burt.
Lífernishættir þessara ungu fjórmenninga urðu
brátt keimlíkir. D'Artagnan kom ofan úr sveit og
hafði enga sjerstaka lífsstefnu tekið sjer. Honum voru
það alt nýjungar, sem hjer bar fyrir augu og eyru
og samdi hann sig því bráðlega að siðum fjelaga sinna.
Þeir risu úr rekkju klukkan átta að vetrarlagi og
klukkan sex á sumrin og gengu svo til de Tréville til
þess að taka við fyrirskipunum til dagsins. Þó að
d'Artagnan væri ekki enn genginn í skyttuliðið, hafði
hann þó sömu störf á hendi og var skyldurækinn
mjög. Hann var sífelt á verði, því að hann var jafnan
með þeim fjelaga sínum, sem stóð á verði í það og
það skiftið. Hann var farinn að kynnast mönnum í
hermannaskálanum og töldu hann allir góðan fjelaga.
Herra de Tréville hafði veitt honum athygli frá byrjun.
Hann var honum einstaklega velviljaður og sparaði
ekki að mæla hið bezta fram með honum við konung.
Skyttuliðunum þremur fjell mjög vel við þennan
unga fjelaga þeirra. Tókst með þeim góð vinátta, svo
að þeir voru saman öllum stundum og ljetu eitt yfir
alla ganga, hvað sem fyrir kom, hvort heldur voru
vopnaskifti eða annað. Var naumast hægt að hitta einn
þeirra svo, að ekki væru hinir þar einhverstaðar í
nánd.
Loforð de Trévilles og meðmæli fóru nú að sýna
ávöxt sinn í verkinu. Einn góðan veðurdag skipaði
konungur herra des Essarts að taka d'Artagnan sem
námssvein í lifvarðarlið sitt. D'Artagnan klæddi sig
hálfstúrinn í hinn nýja einkennisbúning og hefði viljað
gefa tíu ár af lífi sínu til þess að mega fara í skyttuliðakuflinn.
En höfuðsmaðurinn lofaði honum, að
honum skyldi hlotnast það happ eftir tveggja ára
námstíma, eða jafnvel skemri tíma ef hann sæi sjer
færi á að vinna konungi eitthvert hagsmunaverk eða
sjáfum sjer eitthvað til verulegrar frægðar.
Nú kom til þeirra kasta Athos, Porthos og Aramis
að vera með d'Artagnan þegar hann stóð á verði.
Daginn sem d'Artagnan var tekinn í flokk des Essarts,
bættust honum því í raun rjettri fjórir liðsmenn.
VIII. Hirðbrellur.
Gullpeningar Lúðvíks þrettánda gengu til þurðar,
eins og flest annað í þessari veröld og upp frá því
höfðu fjórmenningarnir næsta lítið fyrir sig að leggja.
Í fyrstunni hjelt Athos þeim uppi með einhverjum
peningaleyfum, sem hann átti. Svo varð Porthos að
taka við og gat hann sjeð fyrir þörfum þeirra allra í
hálfan mánuð. Loks kom röðin að Aramis og var
hann strax fús á að leggja sitt af mörkum til sameiginlegra
þarfa. Hann kvaðst vera nýlega búinn að
selja ýms guðfræðirit og eiga því nokkra gullpeninga
í fórum sínum.
Loksins urðu þeir þó að leita á náðir herra de
Trévilles eins og vant var og greiddi hann þeim fyrirfram
lítið eitt af launum þeirra. En sú fyrirframgreiðsla
hrökk næsta skamt, því að þeir voru þegar
búnir að taka út á launin áður og auk þess urðu
þeir að sjá lífvarðarliðanum farborða, því að hann
fjekk engin laun enn sem komið var.
Þar rak að, að þeir stóðu uppi allslausir og fjevana,
en með mestu herkjum gátu þeir þó einhvernveginn
nælt sjer tíu gullpeninga, sem Porthos fjekk í
hendur til að leggja þá í spil og vinna á þeim. En
til allrar ógæfu brosti hamingjan ekki við honum
það skiftið. Hann tapaði öllum gullpeningunum og
250 frönkum að auki að viðlögðu drengskaparorði.
Nú voru þeim öll sund lokuð, Mátti sjá þessa
hungruðu vesalinga með þjóna sína á hælum sjer
vera að flækjast á hafnarbökkunum og í varðstofunum
í þeirri von, að hitta þar fyrir vini og kunningja,
sem svo væri ástatt fyrir, að þeir gætu gefið þeim
málsverð.
Athos hepnaðist þetta fjórum sinnum og ljet í
öll skiftin fjelaga sína og þjóna þeirra njóta góðs af.
Porthos hepnaðist það sex sinnum og tók sömuleiðis
fjelaga sína með sjer. Og Aramis gat það átta sinnum.
Hann var maður yfirlætislaus, eins og lesarinn
hefir sjálfsagt tekið eftir, en þess meiri afkastamaður
í kyrþey.
En d'Artagnan var öllum ókunnugur í höfuðstaðnum
og áskotnaðist því ekki annað en súkkulaðiveizla
hjá presti nokkrum úr átthögum hans og einn
miðdagsverður hjá hornþeytara í lífverðinum. Hann
fór með allan hópinn til prestsins og átu þeir upp
alt, sem prestur hafði sjer til lífsbjargar í tvo næstu
mánuðina. Sama var að segja um miðdagsverðinn hjá
hornþeytaranum. Hann mátti hafa sig allan við að
sefa hungur allra þessara banhungruðu hermanna, en
það var eins og Planchet komst að orði: það jetur
enginn nema einu sinni í einu, þó að hann jeti mikið.
D'Artagnan fyrirvarð sig að geta ekki herjað út
meira en hálfa aðra máltíð — súkkulaðið prestsins
varð ekki talið nema hálf máltíð — til endurgjalds
fyrir þær stórveizlur, sem Athos, Porthos og Aramis
höfðu útvegað þeim. Honum fanst hann vera ómagi
á fjelögum sínum og gleymdi því í ungæði sínu, að
hann hafði sjeð þeim öllum farborða í heilan mánuð
og nú fór hann í öngum sinum að reyna að hugsa
upp einhver úrræði. Hann komst að þeirri niðurstöðu,
að slíkur fjelagsskapur hraustra, einbeittra og ötulla
ungmenna gæti gert eitthvað þarfara en að flækjast
þetta fram og aftur, æfa sig í vopnaburði og aðhafast
alskonar strákapör.
Fjórir slíkir trygðavinir, reiðubúnir að leggja alt,
jafnvel líf og fjármuni, í sölurnar hver fyrir annan —
fjórir menn, sem ávalt studdu hver annan, sem aldrei
viku fyrir neinum eða neinu, sem framkvæmdu hver
fyrir sig eða allir saman, alt það sem þeir höfðu afráðið
í sameiningu — átta handleggir, sem útrjettir
voru í allar heimsins áttir, hlutu áreiðanlega að geta
rutt sjer braut leynt eða ljóst, og náð því marki, sem
þeir keptu að, hversu margar hindranir, sem yrðu á
vegi þeirra. Það var að eins eitt, sem d'Artagnan
furðaði, og það var, að engum fjelaga hans skyldi
hafa dottið þetta í hug.
Meðan d'Artagnan var að brjóta heilann um
þetta og velta því fyrir sjer á ýmsa vegu var barið á
dyr, ógnarlega hægt og gætilega. D'Artagnan ýtti
við Planchet og skipaði honum að opna dyrnar.
Þó vjer tökum svo til orða, að Artagnan ýtti
við Planchet, má lesarinn ekki halda, að þetta hafi
verið að næturlagi. Janeinei! Klukkan var nýbúin að
slá fjögur og það voru tveir tímar síðan, að Planchet
hafði verið að biðja húsbónda sinn um eitthvað matar
kyns. D'Artagnan svaraði því ekki öðru, en að
hann skyldi fara að sofa og gleyma þannig sultinum
og það ljet Planchet sjer að kenningu verða.
Sá, sem inn kom, var maður fremur einfeldningslegur
á svip. Hann leit út eins og borgarar gerast
flestir. Planchet virtist hafa löngun til að gæða sjer á
samtali þeirra eftir svefninn, en maðurinn skaut því
að d'Artagnan, að það sem hann hefði að segja honum
væri afaráríðandi trúnaðarmál, sem þeir yrðu að
ræða í einrúmi.
D'Artagnan ljet Planchet fara út og bauð komumanni
sæti.
Þeir sátu þegjandi stundarkorn og störðu hvor
á annan, en síðan hneigði d'Artagnan sig til merkis
um, að hinn gæti nú farið að segja það, sem honum
bjó í brjósti.
»Jeg hefi heyrt talað um herra d'Artagnan sem
frækið ungmenni,« sagði borgarinn, »og þessi orðrómur
hefur komið mjer til að trúa yður fyrir leyndarmáli
nokkru.«
»Haldið þjer áfram, herra — haldið þjer bara
áfram,« sagði d'Artagnan og fanst einhvern veginn,
að hjer mundi vera til einhvers að vinna.
Maðurinn þagði stundarkorn og hjelt síðan áfram.
»Kona mín hefur umsjón með líni drotningar og
það er bæði hyggin og lagleg kona, skal jeg segja
yður. Jeg giftist henni fyrir tæpum þremur árum, þó
að hún væri eignalaus að heita mátti, en hún er náskyld
herra de la Porte, klæðaverði drotningar, og
hann er hollvinur hennar og vill henni vel — —«
»Nú-já, og hvað svo meira?« spurði d'Artagnan.
»Hvað svo meira!« át maðurinn eftir. »Jú, sjáið
þjer til, herra d'Artagnan, konunni minni var rænt í
gærmorgun, rjett í því hún gekk út úr vinnustofu
sinni.«
»Og hver rændi konunni yðar?«
»Jeg get ekki sagt það með vissu, en jeg hefi
einn mann grunaðan.«
»Og hver er hann?«
»Það er maður, sem lengi hefir elt hana á röndum.«
»Ja, hver fjárinn!«
»En það sem jeg vildi sagt hafa,« hjelt maðurinn
áfram, »er það, að jeg held, að hjer sje fremur
pólitík en ástafar á bak við.«
»Fremur pólitík en ástafar á bak við!« tók d'Artagnan
upp aftur og tók á sig spekingssvip. »Hvern
hafið þjer þá grunaðan?«
»Jeg veit ekki, hvort jeg á að þora að segja það.«
»Heyrið þjer nú, góði maður! Jeg skal benda
yður á, að jeg er ekki að heimta neinar upplýsingar
af yður. Það eruð þjer, sem komið hingað að fyrra
bragði og segist ætla að trúa mjer fyrir leyndarmáli.
Gerið nú sem yður sýnist — enn er tími til að hætta
við alt saman,«
»Nei, herra d'Artagnan. Mjer lízt svo á yður, að
þjer sjeuð sómamaður og jeg treysti yður fyllilega.
Jeg held þá, að það sjeu engin ástamál, sem valda
því, að kona mín hefur verið numin burt, en að hjer
sje um aðra konu að ræða, sem er henni miklu
tignari.«
»Nú — kann ske það sje eitthvað viðvíkjandi
ástamálum frú Bois-Tracy?« sagði d'Artagnan, sem
gjarnan vildi láta líta svo út, sem honum væri vel
kunnugt um ástabrall hirðarinnar.
»Hærra, herra d'Artagnan — miklu hærra!«
»Frú d'Aiguillon?«
»Enn hærra.«
»Frú Chevreuse?«
»Enn hærra — miklu hærra!«
»Drotn — —« d'Artagnan hikaði.
»Já herra,« svaraði borgarinn skelkaður mjög.
»Og við hvern?«
»Við hvern annan en hertogan af — —«
»Hertogan af — —?«
»Já herra,« svaraði maðurinn mæðulega.
»En hvaðan hafið þjer þetta altsaman?«
»Hvaðan jeg hefi það?«
»Já, hvaðan hafið þjer það? Engin hálfyrði, eða
— — þjer skiljið.«
»Jeg hefi það frá konu minni, herra — það eru
hennar eigin orð.«
»Og hvaðan hefir hún það?«
»Frá herra de la Porte. Var jeg ekki að segja
yður, að hún væri nákomin honum og hann er vildarmaður
drotningarinnar? Herra de la Porte hefir
komið konunni minni fyrir hjá drotningunni, til þess
að hún ætti einhvern að, sem hún getur trúað og
treyst, þar sem hún er yfirgefin af konunginum, ofsótt
af kardínálanum og prettuð af öllum.«
»Jájá — nú fer jeg að skilja,« sagði d'Artagnan.
»Núnú! Fyrir fjórum dögum kom konan mín til
mín — við höfum sem sje komið okkur saman um,
að hún komi til mín tvisvar í viku, því að hún er
mjög ástfangin í mjer, eins og jeg hefi drepið á. Jæja,
hún kom og sagði mjer í trúnaði, að drotningin væri
mjög angistarfull.«
»Ætli það sje satt?«
»Já það lítur út fyrir, að kardínálinn ofsæki hana
ver en nokkru sinni áður. Hann getur ekki gleymt
spánska dansinum. Já, þjer þekkið víst söguna um
spánska þjóðdansinn?«
»Auðvitað kannast jeg við hann,« svaraði d'Artagnan.
Hann hafði raunar enga hugmynd um hana
en ljet sem hann þekti allar þessar sögur út í hörgul.
»Það er ekki eingöngu hatrið, sem nú ýtir undir
hann, heldur hefndargirni.«
»Það er rjett.«
»Og drotningin heldur — —«
»Hvað heldur hún?«
»Hún heldur, að hertoganum af Buckingham hafi
verið skrifað undir sínu nafni.«
»Undir nafni drotningarinnar?«
»Já, til þess að fá hann til Parísar — og þegar
hann er kominn hingað á annað borð, þá á að lokka
hann í einhverja gildruna.«
»Ja, hvert í logandi! En hvað kemur þetta alt
saman konunni yðar við, maður góður?
»Það vita allir, hvað ant hún lætur sjer um drotninguna
og þess vegna hefur þótt ráðlegast að fjarlægja
hana eða hræða hana til þess að koma upp
leyndarmálum Hennar Hátignar eða kann ske að múta
henni til þess að njósna um drotninguna.«
»Það er mjög svo trúlegt,« sagði d'Artagnan.
»En þekkið þjer þá manninn, sem nam hana burt.«
»Jeg er búinn að segja yður, að jeg held að jeg
þekki hann.«
»Hvað heitir hann?«
»Það veit jeg ekki. Jeg veit bara, að hann er einn
af þýjum kardínálans, hans vondi andi.«
»Hafið þjer sjeð hann?«
»Já, konan mín sýndi mjer hann á dögunum.«
»Getið þjer lýst honum fyrir mjer?«
»Já, það get jeg. Hann er drýldinn á svip, dökkhærður
og dimmur á hörund, hvasseygður með hvítar
tennur og ör á öðru gagnauganu.«
»Ör á öðru gagnauganu!« hrópaði d'Artagnan,
»og hvítar tennur, hvasseygður, dimmleitur, dökkhærður
og drembilegur — jú, það er maðurinn
frá Meung!«
»Maðurinn frá Meung, segið þjer!«
»Jajæja — en það kemur ekki þessu máli við.
Ójú, víst kemur það því við og gerir það einmitt
miklu einfaldara. Ef það er sami maðurinn, sem við
eigum báðir við, þá vinn jeg tvent í einu — það er
alt og sumt. En hvar get jeg hitt þennan mann?«
»Það veit jeg ekki.«
»Vitið þjer ekki, hvar hann á heima?
»Nei — einu sinni þegar jeg fylgdi konunni minni
til Louvre, kom hann út þaðan um leið og hún ætlaði
inn í höllina.«
»Hver fjandinn!« tautaði d'Artagnan. »En þetta
er alt saman svo óákveðið. Hver hefur sagt yður, að
konunni yðar hafi verið rænt?«
»Herra de la Porte.«
»Sagði hann yður nánari atvik að því?«
»Nei, hann vissi ekkert um það.«
»Og þjer hafið heldur ekki heyrt neitt úr annari
átt?«
»Jú — jeg hefi raunar fengið — —«
»Fengið hvað?«
»Ja, það er kann ske óvarlegt af mjer að segja
það.«
»Komið þjer enn! Jeg skal þá benda yður á, að
það er nú um seinan að hörfa undan.«
»Jeg ætla heldur ekki að hörfa undan – sem jeg
er lifandi maður og sem jeg heiti Bonacieux (Bónasjö).«
»Heitið þjer Bonacieux?« spurði d'Artagnan.
»Jú, nafn mitt er það.«
»Sem þjer heitið Bonacieux — ja, fyrirgefið þjer,
að jeg tók fram í fyrir yður, en mjer finst, að jeg
hafi heyrt það nafn áður.«
»Það er vel til herra minn. Jeg leigi yður nefnilega
þessa íbúð.«
»Það er svo!« sagði d'Artagnan, stóð upp og
hneigði sig. »Þjer eruð þá húsbóndi minn.«
»Jú, svo á það að heita. Og þjer hafið víst átt
svo annríkt þessa þrjá mánuði, sem þjer hafið verið
hjer í mínum húsum, að þjer hafið alveg gleymt
húsaleigunni. Jeg hefi nú heldur ekki verið að nauða
neitt á yður með hana og hjelt, að yður mundi ekki
þykja það neitt lakara.«
»Auðvitað ekki, kæri Bonacieux,« sagði d'Artagnan.
»Þjer megið reiða yður á, að jeg er yður mjög
þakklátur fyrir þá nærgætni og er reiðubúinn að gera
yður eitthvað til þægðar, eins og jeg þegar hefi látið í
ljós.«
»Jeg trúi yður – jeg trúi yður mæta vel, en eins
og jeg ætlaði að segja — jeg ber fult traust til yðar,
sem jeg heiti Bonacieux.«
»Segið mjer þá alt sem yður býr í brjósti.«
Borgarinn dró brjef upp úr vasa sínum og rjetti
d'Artagnan það.
»Brjef!« sagði hinn ungi maður.
»Jeg fjekk það í morgun.«
D'Artagnan opnaði brjefið og gekk út að glugganum,
því farið var að skyggja. Borgarinn elti hann.
»Leitið þjer ekki að konunni yðar,« stóð í brjefinu.
»Hún kemur aftur þegar ekki er lengur þörf fyrir
hana, en þjer eruð glataður maður, ef þjer gerið
nokkra tilraun til að finna hana.«
»Það er mjög svo ótvírætt,« sagði d'Artagnan,
»en í sjálfu sjer er það þó ekki annað en hótun.«
»Jú, en það er hræðileg hótun, herra minn. Jeg
er engin stríðshetja og er dauðhræddur við Bastilluna.
(Fangelsi í París, alræmt á þeim dögum.)
»Nú-já,« sagði d'Artagnan. »Jeg er nú heldur
ekkert hrifinn af Bastillunni. Ef ekki væri um annað
en sverðshögg að ræða, þá væri þetta ekkert vandaverk.«
»En jeg hefi gert mjer vissa von um aðstoð yðar
í þessu máli, herra minn.«
»Við hvað eigið þjer?«
»Jeg sje yður altaf í sveit með nokkrum skyttuliðum,
sem eru mjög hermannlegir útlits og jeg veit,
að þeir tilheyra herflokki de Tréville og eru þar af
leiðandi fjandmenn kardínálans. Mjer hefur nú komið
til hugar, að þjer og vinir yðar munduð með ánægju
vilja gera vesalings drotningunni greiða og um leið
fá tækifæri til að leika á kardínálann.«
»Já, það megið þið reiða yður á.«
»Og svo hjelt jeg, að fyrst að þjer skuldið mjer
húsaleigu fyrir þrjá mánuði, og jeg hefi aldrei gengið
eftir henni –«
»Þá ástæðu eruð þjer búinn að nefna einu sinni
og tel jeg hana ágæta.«
»Annars hafði jeg hugsað mjer að minnast aldrei
framar á neina húsaleigu, ef þjer viljið sýna mjer þann
sóma að eiga hjer heima.«
»Ágætt – ágætt!«
»Og auk þess ætlaði jeg mjer, ef til kæmi, að
bjóða yður fimtíu gullpeninga, ef svo ólíklega kynni
til að vilja, að þjer væruð í peningaþröng eins og
stendur.«
»Það er stórágætt. Þjer eruð þá auðugur maður,
kæri Bonacieux?«
»Vegnar vel, herra — vegnar heldur vel. Jeg hefi
lagt þá peninga fyrir, að jeg hefi um 200 til 300 dali
í rentur á ári og svo hefi jeg verið svo heppinn að
geta lagt nokkurt fje í seinustu kaupferð hins nafntogaða
skipherra Jan Maquet, svo að – — Nei, en
hvað er að tarna!« hrópaði borgarinn skyndilega.
»Hvað þá?« spurði d'Artagnan.
»Lítið þjer á!«
»Hvar?«
»Þarna niðri á götunni, rjett á móti gluggunum
yðar, inni í portinu — maðurinn í stóru kápunni!«
»Já, það er hann!« hrópuðu þeir báðir í einu.
Þeir höfðu báðir kannast við manninn.
»Jæja — í þetta skifti skal hann ekki sleppa!«
hrópaði d'Artagnan.
Hann dró sverðið úr slíðrum og stökk út úr
herberginu.
Í stiganum mætti hann Athos og Porthos, sem
voru komnir til að heimsækja hann. Þeir viku sjer til
hliðar og d'Artagnan skauzt út á milli þeirra eins og
örskot.
»Heyrðu – hvert ætlarðu að stökkva?« kölluðu
skyttuliðarnir.
»Maðurinn frá Meung!« svaraði d'Artagnan og
var horfinn í sama vetfangi.
Hann hafði oftar en einu sinni sagt vinum sínum
frá hinum undarlegu samfundum sín og þessa
manns og hinni fögru konu, sem maðurinn fal áríðandi
erindi.
Athos var á þeirri skoðun, að d'Artagnan hefði
mist brjefið í sviftingunum. Það var óhugsandi að
aðalsmaður — en það hlaut hann að vera eftir lýsingu
d'Artagnans — hefði getað gert svo lítið úr
sjer að fara að stela brjefi.
Porthos hafði ekki gert annað úr þessu en stefnu
mót með kvenmanni og elskhuga hennar. Hefði alt
uppþotið stafað af því, að d'Artagnan hefði ásamt
bleika hestinum hindrað fund þeirra.
Aramis sagði ekki annað, en að bezt væri að
skifta sjer ekkert af þess háttar leynifundum.
Af svari d'Artagnans rjeðu skyttuliðarnir, hvað
hann hefði ætlað fyrir sjer og hjeldu áfram upp stigann,
með því að þeir þóttust eiga víst, að hann
mundi snúa heim aftur þegar hann væri búinn að fást
við manninn eða hefði mist sjónar á honum.
Þegar þeir komu inn í herbergi d'Artagnans, var
enginn þar fyrir. Húseigandinn hafði álitið það heppilegast
að hypja sig á burt með því að hann óttaðist
þær afleiðingar, sem kynnu að verða af samfundum
hins uppstökka unga manns og ókunnuga mannsins
dularfulla.
IX. D'Artagnan sýnir, hvað í honum býr.
Eftir hálftíma kom d'Artagnan aftur. Hann hafði
einnig í þetta skifti mist sjónir á manninum alt í einu.
Hann hljóp um næstu götur með brugðinn brandinn,
rakst ekki á neinn, sem væri svipaður manninum,
er hann leitaði að, en loksins datt honum í hug að
gera það, sem hefði átt að vera hans fyrsta verk, en
það var að berja á porthurðina, þar sem ókunni maðurinn
stóð. Ekki var þetta samt til neins — hann
barði og lamdi, en enginn svaraði. Fólkið í nágrenninu
kom út í dyr og glugga við þennan hávaða og fullvissaði
hann um, að ekki hefði nokkur manneskja verið
í húsinu síðustu sex mánuðina. Húsið bar það
líka með sjer og voru þar hlerar fyrir öllum gluggum.
Meðan d'Artagnan fór þessum hamförum, kom
Aramis líka heim til hans, svo að allir fjelagar hans
voru þar saman komnir þegar hann kom aftur.
»Jájá?« sögðu skyttuliðarnir þegar d'Artagnan
kom inn til þeirra löðursveittur og afmyndaður í framan
af ofsabræði.
»Nei!, æpti hann og fleygði sverðinu á rúmið.
Þessi maður hlýtur að vera fjandinn sjálfur í eigin
mynd. Hann hvarf eins og einhver fyrirburður – eins
og skuggi — eins og vofa!«
»Trúir þú á drauga?« spurði Athos og vjek sjer
að Porthos.
»Ég trúi aðeins því sem jeg sje, og þar sem
jeg hefi aldrei neina drauga sjeð, þá trúi jeg ekki á
þá.
»Biblían gerir oss það að skyldu að trúa á þá,«
sagði Aramis. »Svipur Samúels birtist Sál konungi og
það vona jeg, að þú efist ekki um, Porthos.«
»Hvað sem því líður og hvort sem þetta er maður
eða fordæða, líkami eða svipur, raunveruleiki eða
ímyndun, þá er hann útvalinn til að gera mjer alt til
bölvunar, því að undankoma hans veldur því, að við
förum á mis við óvænt happ, sem hefði fært okkur
hundrað gullpeninga í lúkurnar – eða meira.«
»Hvernig þá?« spurðu Porthos og Aramis báðir
í einu. Athos þagði, en leit spyrjandi á d'Artagnan.
»Planchet!« sagði d'Artagnan við þjón sinn, sem
í sömu svipan rak höfuðið inn um dyragættina, ef
vera mætti, að hann heyrði eitthvað af samtali þeirra
fjelaga. »Farðu ofan til Bonacieux húsbónda míns og
beiddu hann að senda okkur sex flöskur af Beangency
(Bósjangsí) — mjer þykir það vín bezt.«
»Einmitt það!« Þjer hafið þá lánstraust hjá húsbónda
yðar?« spurði Porthos.
»Já,« svaraði d'Artagnan. »Frá þessum degi að
telja og þið megið reiða ykkur á, að hann lætur okkur
fá gott vín.«
»Raunar á maður að njóta góðs af meðbræðrum
sínum, en samt ekki að níðast á trúgirni þeirra,«
sagði Aramis hátíðlega.
»Jeg hefi alt af sagt, að d'Artagnan sje snjallastur
okkar allra,« sagði Athos og sat svo þegjandi eftir
sem áður, en d'Artagnan hneigði sig fyrir honum.
»Fyrst skulum við nú fá að heyra, hvað hefir
komið fyrir,« sagði Porthos.
»Já, segið okkur það, kæri vin,« sagði Aramis,
nema því aðeins að einhver kvenmaður komi þar við
sögu, því þá er bezt, að þjer eigið yðar leyndarmál
sjálfur.«
»Verið þið ekki að kvíða því,« sagði d'Artagnan.
»Það sem jeg hefi að segja, skerðir ekki nokkurs
manns heiður.«
Og nú sagði hann þeim orði til orðs, hvað sjer
og húsráðandanum hefði farið á milli, og að sá, sem
numið hefði hina fögru frú Bonacieux burt, væri sami
maðurinn, sem hann hefði hitt fyrir sjer í veitingahúsinu
í Meung.
»Það eru ekki svo afleit skifti, sem þú hefur átt
við þennan Bonacieux,« sagði Athos, er hann hafði
bragðað á víninu og kinkaði kolli til d'Artagnans,
sem viðurkenningu um gæði þess. Það verður líklega
hægt að skrúfa 50 eða 60 gullpeninga út úr þessum
heiðursmanni. En fyrst er nú að vera viss um, hvort
málefnið er þess virði að láta fjögur mannslíf fyrir
fáeina gullpeninga.«
»Munið eftir því,« sagði d'Artagnan, »að hjer er
um konu að ræða, konu sem hefir verið rænt og farið
illa með -- og það bara vegna þess, að hún er
drotningu sinni holl og trú.«
»Gætið þjer að yður d'Artagnan,« sagði Aramis.
Konan er sköpuð oss til eyðileggingar og af henni
stafar alt vort böl.«
Athos hleypti brúnum og beit á vörina þegar
Aramis sagði þetta.
»Jeg er alls ekki að hugsa um frú Bonacieux,«
sagði d'Artagnan. »Jeg er að hugsa um drotninguna.
Vitið þið ekki, að hún er yfirgefin af konungi, ofsótt
af kardínálanum og nú verður hún að horfa upp á
það, að vinir hennar, hver af öðrum, sjeu teknir af lífi.«
»Hvers vegna hefur hún þetta dálæti á Spánverjum
og Englendingum, sem eru okkar verstu fjandmenn?«
»Spánn er nú föðurland hennar,« sagði d'Artagnan,
»svo að það er ósköp eðlilegt að henni þyki
vænt um Spánverja, landa sína. En hvað Englendinga
snertir, þá hefi jeg heyrt sagt, að það sje bara einn
Englendingur, sem henni þyki vænt um.«
»Það er nú líka sannast að segja að það er maður,
sem vert er að þykja vænt um,« sagði Athos.
»Jeg hefi ekki sjeð höfðinglegri mann.«
»Sá er nú heldur ekki illa til fara nje fátæklegur,«
sagði Porthos. »Jeg var staddur í Louvre, daginn sem
hann kastaði perlum fyrir fólkið og jeg náði í tvær
perlur og seldi hvora þeirra fyrir tíu gullpeninga. —
Þekkir þú hann ekki, Aramis?«
»Jeg þekki hann jafnvel og þið,« sagði Aramis,
»og var viðstaddur þegar hann var tekinn fastur í
lystigarðinum í Amiens. Putangi (Pujtansi), hestavörður
konungs, hleypti mjer inn í garðinn og þetta
var meðan jeg var á prestaskólanum.«
»Mjer fanst nú konungur hafa litla sæmd af því.«
»Jeg skyldi nú samt sem áður taka í höndina á
Buckingham og leiða hann fyrir drotninguna, ef jeg
bara vissi, hvar hann er,« sagði d'Artagnan. »Það
væri mjer sönn ánægja, þó aldrei væri nema til þess
að erta kardínálann. Því að eini og eilífi óvinurinn
okkar er kardínálinn og jeg segi fyrir mig, að jeg
vildi vinna það til að stofna lífi mínu í hættu til þess
að geta gert honum eitthvað til meins.«
»Klæðasalinn sagði að drotningin hjeldi, að Buckingham
hefði verið lokkaður hingað undir einhverju
yfirskini,« sagði Athos.
»Já hún er hrædd um það.«
»Bíðum nú við,« sagði Aramis.
»Hvað er nú?« sagði Porthos.
Neinei, haldið þið áfram,« sagði Aramis. »Mig
langaði til að vita fleira smávegis um þetta.«
»Ja, jeg er nú sannfærður um það,« sagði d'Artagnan,
»að allir þessir viðburðir, sem við höfum verið
að tala um, standa í sambandi við það, að frú
Bonacieux var tekin burt og líka við hitt, að Buckingham
sje kominn til Parísar.«
»Það er annars margt gott sem þessum Gaskognara
dettur í hug,« sagði Porthos. Hann er víst ekki
svo afleitur.«
»Mjer þykir líka gaman að heyra, hvað hann er
að segja,« sagði Athos. »Hann talar svo skrítna málýzku.«
»Jú — en lofið þið mjer nú að segja eitt eða
tvö orð,« sagði Aramis.
»Já, við skulum hlusta á Aramis,« sögðu hinir.
»Í gær var jeg að tala við sprenglærðan guðfræðisdoktor,
sem jeg er stundum að ráðfæra mig við
um þetta guðfræðisnám mitt — –«
Athos fór að brosa.
»Hann á heima á afviknum stað hjerna í borginni.
Honum er það líka hentugast, bæði sjálfs sín
vegna og stöðu sinnar. Jæja, um leið og jeg gekk út
frá honum – –« sagði Aramis og þagnaði alt í einu.
»Nú — um leið og þú gekst út frá honum,«
sögðu áheyrendurnir.
Það var eins og Aramis væri í standandi vandræðum
– eins og hann væri að segja einhverja lygasögu
og væri í vandræðum með að ljúka henni. En
fjelagar hans störðu þegjandi á hann og voru að bíða
eftir áframhaldinu, svo að hann sá sjer enga undankomu.
»Já — þessi doktor á frænku,« sagði Aramis svo.
»Einmitt það — á doktorinn frænku!« sagði
Porthos.
»Já, og það er heiðarlegur og siðlátur kvenmaður,«
sagði Aramis.
Nú fóru hinir að hlæja.
»Ef þið efist um það, sem jeg er að segja,«
sagði Aramis, »þá segi jeg heldur ekki meira.«
»Uss – við erum eins trúaðir og Múhameðsmenn
og eins þögulir og steinarnir í kirkjugarðinum.«
»Jæja — þá er bezt, að jeg haldi áfram,« sagði
Aramis. »Þessi frænka kemur stökusinnum til frænda
síns gamla og það vildi svo til, að hún kom til hans
í gær um sama leyti og jeg — nú, og jeg varð að
fylgja henni að vagninum hennar þegar hún fór.«
»Ójá – hún á þá vagn, þessi doktorsfrænka,«
sagði Porthos, jafn opinmyntur og vant var. »Þarna
hefirðu kynst indæliskvenmanni, Aramis minn,«
»Porthos,« sagði Aramis. »Jeg er margbúinn að
segja þjer, að þú ert í meira lagi flasmáll og það
bætir ekki kvenhylli þína, skal jeg segja þjer.«
»Neinei, herrar mínir,« sagði nú d'Artagnan og
grunaði, hver sögulokin mundu vera. »Þetta er alvörumál
og við skulum ekki vera að neinum gantaskap.
Áfram Aramis!«
»Jæja,« sagði Aramis. »Þá kom til okkar hár maður
og dimmleitur — ekki ósvipaður manninum, sem
þjer voruð að tala um, d'Artagnan.
»Kannske sami maðurinn? sagði d'Artagnan.
»Já, það má vera,« sagði Aramis — — hann
kom til okkar og fimm eða sex menn með honum,
sem stóðu þó dálítið frá. Svo sagði hann við mig
mjög kurteislega: herra hertogi og frú — jeg, hjelt
nefnilega í handlegginn á konunni.«
»Á frænkunni?«
»Haltu þjer einhvern tíma saman, Porthos,« sagði
Athos. »Það er afleitt, hvernig þú grípur alt af fram í
fyrir öðrum, sem eitthvað þurfa að segja.«
»Farið þjer inn í þennan vagn, mótþróalaust og
hljóðalaust.«
»Hann hefir haldið, að þjer væruð Buckingham,«
sagði d'Artagnan.
»Já, það hugsa jeg,« sagði Aramis.
»En frænkan?« spurði Porthos.
»Hann hjelt náttúrlega, að það væri drotningin!«
sagði d'Artagnan.
»Já, hann hjelt það,« sagði Aramis.
»Það er slunginn náungi, þessi Gaskognari,«
sagði Athos. »Hann veit alla skapaða hluti.«
»Jú, en það er vegna þess, að Aramis er talsvert
svipaður Buckingham hertoga svona á að líta, fríður
og gjörvilegur,« sagði Porthos. »En mjer finst samt,
einkennisbúningur skyttuliðanna — –«
»Jeg var í stórri kápu,« sagði Aramis.
»Ja hver – – í stórri kápu í júlímánuði!« sagði
Porthos. »Heldur þessi guðfræðisdoktor, að þú viljir
ekki láta þekkja þig?«
»Jeg get skilið það,« sagði Athos,» að þessi
njósnari ljeti blekkjast af útliti þínu, en sá hann
framan í þig?«
»Jeg var með barðastóran hatt,« sagði Aramis.
»Nei, nú er jeg hissa!« sagði Porthos. »Þarf allan
þennan útbúnað til þess að læra guðfræði?«
»Við skulum nú ekki vera að þræta um þetta,
herrar góðir,« sagði d'Artagnan. »Það er bezt að við
skiljum nú og hver fyrir sig reyni að finna konu
þessa heiðursmanns. Ef við náum henni, þá er gátan
ráðin.«
»Nei, haldið þjer það, d'Artagnan — svona ótigin
kona?« sagði Porthos og glotti.
»Hún er nákomin la Porte, klæðaverði drotningarinnar.
Jeg hjelt að jeg væri búinn að segja ykkur
það,« sagði d'Artagnan. »Hver veit nema að drotningin
hafi í þetta skifti viljað leita sjer aðstoðar, þótt
hjá ótignu fólki væri. Þess hærra sem manneskjan er
sett, þess betur sjest hún og kardínálinn er sjóngóður.«
»Jæja — þetta er nú alt saman gott og blessað,«
sagði Porthos. »En fyrst er nú að komast eftir, hve
mikið þessi Bonacieux vill til vinna og þar næst að
láta hann borga ríflega.«
Um leið heyrðist einhver hlaupa upp stigann.
Hurðinni var skelt upp og það var einmitt Bonacieux,
sem þeyttist inn á þessa ráðstefnu.
»Æ-æ, herrar góðir!« æpti hann. »Hjálpið mjer –
hjálpið mjer mjer í öllum guðanna bænum! Það eru
komnir fjórir menn, sem ætla að taka mig fastan!
Hjálpið mjer!«
Porthos og Aramis stóðu upp.
»Bíðið við,« sagði d'Artagnan og benti þeim á
að slíðra sverðin. »Nú þarf hyggindi en ekki hreysti.«
»Jú, en þetta þolum við ekki,« sagði Porthos.
»Við skulum láta d'Artagnan ráða,« sagði Athos.
»Jeg segi eins og áður, að hann er langslyngastur
okkar allra og jeg ætla líka að fara að hans ráðum,
fyrir mitt leyti.«
Í sömu svipan sáust fjórir lífvarðarliðar í dyrunum,
en þegar þeir sáu fjóra skyttuliða standa hvern
hjá öðrum með sverð við hlið, hikuðu þeir sjer við
að halda áfram.
»Komið inn, herrar góðir, sagði d'Artagnan.
»Gerið svo vel að koma inn. Hjer á jeg heima og
við erum allir trúir þjónar kóngsins og kardínálans.«
»Þið meinið okkur þá líklega ekki að framkvæma
það, sem okkur hefir verið fyrirskipað,« sagði lífvarðarforinginn.
»Nei, þvert á móti. Við skulum hjálpa ykkur ef
þess gerist þörf.«
»Ha? Hvað er hann nú að segja?, sagði Porthos
lágt.
»Þú ert kjáni, Porthos,« sagði Athos. Þegiðu bara!«
»Já, en þjer lofuðuð mjer — –« sagði Bonacieux.
»Við getum ekki hjálpað yður nema því aðeins,
að við getum farið allra okkar ferða sjálfir,« hvíslaði
d'Artagnan að honum. »Ef við förum að búast til
varnar, þá verðum við líka teknir fastir.«
»Já en mjer finst nú samt — –«
»Gerið svo vel að koma inn, herrar góðir,« sagði
d'Artagnan. Jeg hef enga ástæðu til þess að vera
talsmaður þessa manns. Jeg hefi ekki sjeð hann fyr
en í dag og hann getur sjálfur sagt ykkur, hvað hann
vildi mjer. Erindið var að krefjast húsaleigunnar. Er
það ekki satt, Bonacieux? Svarið þjer því.«
»Jú, það er alveg satt,« svaraði Boacieux. »En
þjer gleymið að geta um við þá – –«
»Þjer segið nú ekki nokkurt orð um mig eða
vini mína og umfram alt ekki eitt einasta orð um
drotninguna. Annars getið þjer átt á hættu að koma
okkur öllum í ógæfu og geta samt ekki bjargað sjálfum
yður. Svona! Gerið svo vel að fara með þennan
mann, herrar mínir!«
Og d'Artagnan hratt Bonacieux lafhræddum að
lífvarðarliðunum og sagði svo:
»Þjer eruð hrein og bein blóðsuga, maður minn
– ætla sjer að fara að krefjast peninga af mjer,
skyttuliðanum! Ekki nema það þó! Látið hann bara í
svartholið, herrar góðir og geymið hann þar svo lengi
sem unt er. Jeg slepp við borgunina á meðan.«
Lífvarðarliðarnir gripu Bonacieux, þökkuðu hjálpina
og fóru burt með hann.
D'Artagnan klappaði á öxlina á foringjanum þegar
þeir ætluðu ofan stigann.
»Eigum við ekki að drekka glas af víni saman
áður en þjer farið?« sagði hann og helti Beaugencyvíninu
frá Bonacieux á glös handa sjer og honum.
»Mín er æran!« sagði foringinn, »Alúðar þakkir!«
»Jæja, skál, herra – –! Ja, hvað heitið þjer annars?«
spurði d'Artagnan.
»Jeg heiti Boisrenard (Boarönar).«
»Skál, herra Boisrenard!«
»Skál, herra — –! Og hvað heitið þjer nú, með
leyfi að spyrja?«
»Jeg heiti d'Artagnan.«
»Skál, herra d'Artagnan!«
»Skál ykkar allra!« hrópaði d'Artagnan — og
kóngsins og kardínálans skál!«
Foringinn hefði kann ske efast um, að d'Artagnan
væri þetta alvara ef vínið hefði verið vont. En
það var verulega gott vín, svo að hann hjelt, að þetta
væri tóm einlægni og vinahót.
»Hvaða fjandans prakkaraskapur er þetta?« sagði
Porthos þegar lífvarðarliðarnir voru farnir með Bonacieux
og þeir fjórmenningarnir einir eftir. »Ja, svei
aftan! Hjer sitja fjórir skyttuliðar og horfa upp á það
að manngarmur, sem er að biðja þá hjálpar, sje tekinn
fastur, og þeir hreyfa hvorki legg nje lið honum
til bjargar. Og svo fer aðalsmaður að drekka með
lögreglunjósnara!«
»Porthos,« sagði Aramis. Athos kallaði þig kjána
og jeg er sannarlega á sama máli. Þú ert mikilmenni,
d'Artagnan og þegar þú verður eftirmaður herra
de TréVille, þá ætla jeg að biðja þig að veita mjer
einhverja klaustursforstöðu.«
»Hvað er að tarna?« sagði Porthos. »Eruð þið
svona ánægðir með framkomu d'Artagnans?«
»Já, það er jeg að minsta kosti,« sagði Athos,
»og jeg óska jafnframt, að sú framkoma verði honum
til hamingju.«
D'Artagnan kærði sig ekkert um að vera að gera
Porthos frekari grein fyrir framkomu sinni. »Við komum
okkur þá saman um, herrar góðir,« sagði hann,
»að við sjeum allir fyrir einn og einn fyrir alla, hvað
þetta mál snertir. Má það ekki vera svo?«
»Jú — – en,« sagði Porthos.
»Upp með hendurnar, og svo sverjum við þetta
allir,« sögðu þeir Athos og Aramis.
Porthos var hálf-argur yfir þessu og var að
nöldra eitthvað við sjálfan sig. Hann fann sig vera í
minni hluta, en sór þetta samt með hinum, að þeir
skyldu vera allir fyrir einn og einn fyrir alla.
»Jæja það er gott,« sagði d'Artagnan, rjett eins
og hann væri því alvanur að skipa öðrum fyrir. »Það
er gott, en nú er bezt, að hver fari heim til sín og
gætið vel að því, að hjeðan í frá erum við allir andvígir
kardínálanum.«
X. »Fjalaköttur« sautjándu aldar.
»Fjalakötturinn« var fundinn upp löngu, löngu
fyrir okkar minni. Þegar mannfjelagið var orðið svo
þroskað, að það bjó sjer til einhvers konar lögreglu,
þá fann sú lögregla upp »fjalaköttinn.«
En það er ekki víst, að lesarinn skilji svo nefnt
þjófamál. Á því máli hefur orðið »fjalaköttur« alveg
sjerstaka þýðingu og vjer skulum nú segja lesaranum,
hver sú þýðing er.
Einhver grunsamur maður í einhverju húsi er tekinn
fastur, en því er haldið leyndu. Svo sitja fjórir
eða fimm menn í launsátri í fremsta herberginu, opna
dyrnar fyrir öllum, sem berja á dyr, loka þeim aftur
og taka fasta alla þá, sem inn hafa komið. Á þennan
hátt næst á einum eða tveimur dögum í alla þá menn,
sem vanir eru að koma í þetta hús.
Þetta er »Fjalakötturinn.«
Og nú var íbúð Bonacieux gerð að fjalaketti –
hver maður, sem þangað kom, tekinn fastur og yfirheyrður
af mönnum kardínálans. Upp í íbúð d'Artagnans
á öðru lofti var sjerstakur stigi og þeir, sem
hann þurftu að finna, sluppu hjá allri ransókn og
yfirheyrslum.
Annars heimsóttu d'Artagnan ekki aðrir en þessir
þrír vinir hans, skyttuliðarnir. Þeir leituðu og rannsökuðu
alt og alstaðar hver í sínu lagi, en það var
ekki til neins. Athos fór meira að segja að spyrja
herra de Tréville út í æsar um þetta og þótti de Tréville
það í meira lagi merkilegt, því Athos var fámálugri
en svo, að hann væri að spyrja menn spjörunum
úr. En de Tréville gat ekki frætt hann um annað, en
að seinast þegar hann hefði sjeð kardínálann, og kónginn
og drotninguna, þá hefði kardínálinn verið eitthvað
dauflegur, konungurinn órór og drotningin grátbólgin.
Þótti honum það engum tíðindum sæta, því
að alt frá því drotningin giftist, hafði hún oftsinnis
grátið og margar andvökunætur haft.
Að öðru leiti skoraði de Tréville á Athos að
vinna konungi og sjerstaklega drotningu alt það gagn,
sem hann mætti og brýna hið sama fyrir fjelögum
sínum.
D'Artagnan kom nú varla út fyrir húsdyr og
hafði gert íbúð sína að nokkurskonar gæzlustöð. Gat
hann sjeð úr gluggum sinum alla þá, sem inn í húsið
gengu og hlupu í gildruna og um gólfið í herbergi
sínu bjó hann þannig, að hann gat heyrt hvert
orð, sem talað var í herberginu niðri undir, en þar
fóru þessar yfirheyrslur fram.
Fyrst voru þeir, sem í »fjalakettinum« lentu, rannsakaðir
hátt og lágt og síðan lagðar fyrir þá spurningar,
sem vanalega hljóðuðu þannig:
»Hefur frú Bonacinux beðið yður fyrir nokkuð,
sem ætti að komast til manns hennar eða einhvers
annars?«
»Hefur herra Bonacieux beðið yður fyrir nokkuð,
sem ætti að komast til konu hans eða einhvers
annars?«
»Hefur annað hvort þeirra eða bæði trúað yður
fyrir nokkru einkamáli?«
»Þeir mundu ekki spyrja svona, ef þeir vissu eitthvað
sjálfir eða þá grunaði eitthvað sjálfa,« sagði
d'Artagnan við sjálfan sig. »En hvað skyldi það vera,
sem þá langar til að vita? Skyldi Buckingham alls
ekki hafa komið til Parísar og þá heldur ekki fundið
drotninguna á laun?«
Þetta þótti d'Artagnan einna líklegast.
En »fjalakötturinn« hjelt áfram starfi sínu og
d'Artagnan stóð alt af á hleri.
Kvöldið eftir að Bonacieux vesalingur var tekinn
fastur, fór Athos frá d'Artagnan til þess að finna
herra de Tréville að máli. Klukkan var orðin níu og
Planchet var að búa um rúmið. Þá heyrðist að bankað
var á götudyrnar, þær opnaðar og strax látnar aftur
– einhver genginn í gildruna!
D'Artagnan fleygði sjer niður á gólfið og fór að
hlusta. Hann heyrði einhvern veina og hann heyrði
líka, að reynt var að bæla það vein niður.
»Mjer heyrist þetta vera kvenmanns vein«, tautaði
d'Artagnan. »Nú eru þeir að rannsaka hana hún
sperrist við og svo níðast þeir á henni, árans fantarnir.«
Og þó að d'Artagnan vildi fara að öllu sem gætilegast
og hyggilegast, þá átti hann nú bágt með að
stilla sig.
»Jeg segi ykkur það alveg satt, að jeg er húsmóðirin
hjerna í húsinu og heiti frú Bonacieux og er
í þjónustu drotningarinnar,« hrópaði nú kvennmaðurinn
niðri.
»Jú – og við erum einmitt að leita að yður,«
sögðu menn kardínálans.
Það dró alt af úr hljóðum konunnar, en samt
var þruskið meira, svo að auðheyrt var, að hún
reyndi að verjast eftir mætti.
»Vægið mjer – vægið mjer!« stundi hún.
»Þeir eru að kefla hana og ætla burt með hana,«
sagði d'Artagnan og spratt upp eins og stálfjöður. –
»Hvað gerði jeg af sverðinu mínu? Nú það er hjerna.
Planchet!«
»Já, herra.«
»Hlauptu undir eins til Athos, Porthos og Aramis!
Þú finnur sjálfsagt einhvern þeirra heima
eða kannske alla og beiddu þá vopnast og koma
hingað tafarlaust. Nú, en það er satt! Athos fór að
finna herra de Tréville.«
»Hvert ætlið þjer, herra?«
»Jeg ætla út um gluggann af því að það er styzt.
Lagaðu gólfið og sópaðu það og farðu svo og flýttu
þjer að gera þetta, sem jeg sagði þjer.«
»Hamingjan góða! Þetta kostar yður lífið, herra!«
sagði Planchet.
»Haltu þjer saman, flónið þitt!« sagði d'Artagnan.
Svo hjelt hann sjer í gluggakistuna og ljet sig falla
til jarðar. Það var ekki sjerlega hátt fall, sem betur
fór, enda kom hann óskemdur niður.
Hann barði svo á götudyrnar og sagði við sjálfan
sig:
»Nú fer jeg líka í »fjalaköttinn,« og hamingjan
hjálpi hverjum þeim ketti, sem mjer mætir.«
Undir eins og barið var á dyr, hætti þruskið
inni. Svo heyrðist fótatak, dyrnar voru opnaðar og
inn ruddist d'Artagnan með brugðnu sverði, en hurðinni
var skelt aftur á hæla honum.
Aðrir íbúar hússins og næstu nágrannar heyrðu
því næst hróp og köll, vopnabrak og gaurgang mikinn
eins og verið væri að mölva og brjóta alt innanstokks
og litlu síðar sáust fjórir dökk-klæddir menn
hlaupa út úr húsinu eins og fætur toguðu — einna
líkastir úfnum hrafnsungum og allir rifnir og tættir,
svo að fötin hjengu í druslum utan um þá.
Það er sannast að segja, að d'Artagnan veittist
ljett að vinna þennan sigur, því ekki var nema einn
lögregluþjónninn vopnaður. Raunar reyndu hinir þrír
að berja hann til óbóta með stólum og öðru lauslegu,
en undir eins og þeir skeyndust lítið eitt af sverði
d'Artagnans, fjellust þeim alveg hendur. Eftir örstutta
stund var hann búinn að ryðja húsið og stóð sem
sigurvegari á vígvellinum.
Í nágrenninu þustu menn út í glugga, en lokuðu
þeim strax aftur, þegar lögregluliðið sást leggja á
flótta – þóttust þá vita, að ekki væri meira að sjá í
þetta skifti. Það var líka orðið framorðið og í þessum
borgarhluta gengu menn snemma til rekkju eins og
raunar enn í dag.
D'Artagnan var nú orðinn einn með frú Bonacieux
og fannst nú tími til kominn að aðgæta hana
betur. Vesalingskonan lá þarna í hægindastól hálf
meðvitundarlaus. Hún var frábærlega fríð kona, dökk
á brún og brá, eitthvað hálf þrítug að aldri, bláeygð og
söðulnefjuð, mjallhvítar tennur og rjóð og hvít á hörund.
En annars virtist hún ekki vera beinlínis tigin
kona. Hendurnar voru að vísu drifhvítar, en fremur
grófgerðar og fæturnir breiðir og luralegir, en yfirleitt
leizt d'Artagnan svo vel á hana, að hann var ekki að
skifta sjer að slíkum smámunum.
Meðan hann var að athuga þetta alt saman, varð
honum litið ofan á gólfið við fætur hennar og sá, að
þar lá afarvandaður vasaklútur, sem hann tók upp og
aðgætti betur. Hann tók sem sje eftir því, að í klútinn
var saumað sama fangamark og hann af sömu
gerð og klútur sá, sem nærri var orðinn þess valdandi,
að hann þyrfti að heyja einvíg við Aramis.
Upp frá þeim tíma hafði d'Artagnan illan bifur
á slíkum vasaklútum og stakk því þessum klút undir
eins í pilsvasa frú Bonacieux.
Í sama bili raknaði frú Bonacieux við, opnaði
augun, leit undrandi í kringum sig og sá að allir voru
farnir úr stofunni nema hún og d'Artagnan. Hún
rjetti honum báðar hendur brosandi og bros hennar
var framúrskarandi yndislegt.
»Ó, þjer hafið bjargað mjer, kæri herra,« sagði
hún. »Leyfið mjer að þakka yður.«
»Jeg hefi ekki annað gert, frú mín góð,« sagði
d'Artagnan, »en það, sem hver aðalsmaður mundi
hafa gert í mínum sporum. Það er ekki þakka vert.«
»Jú, víst er svo, kæri herra! Þjer hafið bjargað
mjer og jeg vona, að jeg geti sýnt það í verkinu, að
jeg sje hvorki vanþakklát nje með öllu óverð þeirrar
hjálpar, sem þjer hafið látið í tje. En hvað vildu þessir
menn mjer – jeg hjelt fyrst, að það væru þjófar
og bófar – og hvar er Bonacieux? Því er hann ekki
hjer?«
»Þessir menn eru miklu hættulegri en þjófar og
bófar,« svaraði d'Artagnan – »það eru undirtyllur
kardínálans. En hvað herra Bonacieux viðvíkur, þá
get jeg frætt yður um það, að hann var látinn í
Bastilluna í gær.«
»Maðurinn minn látinn í Bastilluna!« sagði frú
Bonacieux. »Hvað skyldi hann svo sem hafa gert
fyrir sjer, sá blessaður heiðursmaður – sakleysið
sjálft!«
Og það var eins og ofurlitlu brosi brygði fyrir
á vörum hinnar ungu konu þegar hún sagði þetta.
»Hvað hann hefur gert fyrir sjer« endurtók d'Artagnan.
»Jeg ímynda mjer að hann hafi ekki gert
annað fyrir sjer en að vera svo heppinn eða óheppinn
– eftir því, hvernig það er skilið – að vera
maðurinn yðar.«
»Þjer vitið þá – –«
»Já, jeg veit að þjer voruð numin burt, kæra
frú.«
»En vitið þjer þá hver það var, sem það gerði.
Segið mjer það fyrir alla muni, ef þjer vitið það.«
»Það var maður um fertugt eða fimtugt, dökkhærður
og dimmleitur með ör á vinstra gagnauga.«
»Alveg rjett – en hvað heitir hann?«
»Ja, hvað heitir hann! Það veit jeg nú einmitt
ekki.«
»Vissi maðurinn minn líka, að jeg var tekin burt?«
»Já – þessi sami maður skrifaði honum það.«
»En grunaði hann nokkuð af hvaða ástæðu jeg
hefði verið tekin burt?« spurði frú Bonacieux hálfvandræðaleg.
»Jeg býst við að hann hafi haldið, að þar lægi
einhver pólitík á bak við.«
»Það datt mjer líka strax í hug og nú er jeg
líka sannfærð um það. En minn kæri maður hefur
þá alls ekki grunað mig um neitt – –«
»Sussu nei, kæra frú! Hann er svo gróflega
hreykinn af hyggindum yðar og svo himinglaður yfir
þeirri heitu ást, sem þjer berið til hans.«
Aftur vottaði fyrir örlitlu brosi á rósrauðum vörum
frúarinnar.
»En hvernig gátuð þjer komist undan?« spurði
d'Artagnan.
»Jeg var ein svolitla stund og þá stund notaði
jeg mjer. Jeg vissi strax í morgun, hvernig á þessu
brottnámi mundi standa og svo tók jeg lökin úr rúminu,
hnýtti þau saman, festi þeim í gluggann og
komst þann veg út. Svo hljóp jeg hingað undir eins
og hjelt, að jeg mundi hitta manninn minn.«
»Til þess að leita verndar hans?«
»Ónei. Vesalings maðurinn minn á víst fult í
fangi að vernda sjálfan sig! En hann gat verið okkur
til gagns að öðru leyti og þess vegna ætlaði jeg að
segja honum, hvernig málum sje komið.«
»Hvaða málum?«
»Já, það er nú leyndarmál, sem jeg ekki má segja
öðrum frá.«
»Jeg held nú annars, frú – þjer fyrirgefið að
jeg bendi yður á það – að þetta sje ekki heppilegur
staður til þess að ræða leyndarmál og einkamál.
Mennirnir, sem jeg hrakti hjeðan, koma sjálfsagt bráðum
og verða þá liðsterkir vel og ef þeir hitta okkur
hjer, þá er úti um okkur. Að vísu hefi jeg gert boð
eftir þremur vinum mínum, en það er alls ekki víst,
að þeir sjeu heima.«
»Já, þetta er alveg satt, sagði frú Bonacieux og
varð dauðhrædd. »Við skulum fara hjeðan, fyrir alla
muni.«
Hún tók í handlegginn á d'Artagnan og ætlaði
að leiða hann út úr herberginu.
»Já, en hvert eigum við að fara?« spurði d'Artagnan.
»Fyrst verðum við að komast eitthvað út úr húsinu
og svo skulum við sjá hvað setur.«
Síðan hlupu þau út úr húsinu og gáfu sjer ekki
einu sinni tíma til að loka því á eftir sjer, Þau hlupu
eftir Fossoyeurs (Fossoyör)-götunni, snjeru inn í Fossés-Monsieur
le Prince (Fosse-mossjö lö prengs)-götuna
og námu loks staðar á Saint Sulpice (Saing-sujlpís)-torginu.
»Jæja, hvert skal nú halda?« spurði d'Artagnan.
»Hvert á jeg að fylgja yður frú?«
»Jeg verð að játa, að jeg veit varla, hverju jeg á
að svara því,« sagði hún. »Það var áform mitt að láta
manninn minn tala við herra La Porte, svo að jeg
gæti komist eftir, hvað við hefur borið í Louvre seinustu
þrjá dagana. Mjer þætti gott að vita, hvort jeg
get farið þangað mjer að hættulausu.«
»Já, en jeg get svo hæglega talað við herra La
Porte.«
»Vitanlega! Það er bara eitt því til fyrirstöðu,
sem er það, að Bonacieux er kunnugur í Louvre og
verður strax hleypt inn þangað, en þjer eruð ókunnugur
og fáið því ekki inngönguleyfi.«
»Seisei-jú,« sagði d'Artagnan. »Það er sjálfsagt
einhver dyravörður í Louvre, sem þykir vænt um yður
og hleypir mjer inn ef jeg vissi inngöngu-orðið.«
Frú Bonacieux leit í augu hinum unga manni.
»Og ef jeg segi yður inngöngu-orðið,« sagði
hún – »viljið þjer þá gleyma því jafnskjótt og þjer
hafið notað það?«
»Því lofa jeg yður upp á æru og trú sem aðalsmaður,«
sagði d'Artagnan svo einlæglega, að það var
ekki að efast um meininguna.
»Jæja – jeg ætla þá að trúa yður. Þjer virðist
vera heiðarlegur maður og það gæti líka hugsast, að
yður væri fyrir bestu að standa við orð yðar.«
»Jeg er reiðubúinn að gera alt, sem í mínu valdi
stendur, konungi og drotningu til geðþekni,« svaraði
d'Artagnan. »Þjer megið óhætt tala við mig eins og
vin yðar.«
»En hvað ætlið þjer að gera af mjer á meðan?«
»Þekkið þjer engan, sem þjer gætuð beðið hjá,
þangað til að La Porte kemur og sækir yður?«
»Nei – jeg þori engum að treysta.«
»Jú, – það er satt,« sagði d'Artagnan. »Athos
á heima hjerna rjett hjá.«
»Hver er sá Athos?«
»Það er einn vinur minn.«
»En ef hann skyldi nú vera heima?«
»Hann er ekki heima og jeg tek forstofulykil
hans með mjer þegar jeg fer.«
»En ef hann kemur svo heim?«
»Hann kemur ekki á meðan og ef svo færi, þá
verður honum sagt, að jeg hafi verið þar með kvenmanni
og sá kvenmaður sje þar enn.«
»Já, en þjer sjáið þó, að það yrði mjer til stór
hneisu.«
»Þjer þurfið ekkert að setja það fyrir yður. Þar
þekkir enginn yður og auk þess er svo ástatt fyrir
okkur, að við megum ekki láta alt fyrir brjósti
brenna.
»Nú – Jæja. Við förum þá til vinar yðar – hvar
á hann heima?«
»Í Férou götunni, hjerna rjett hjá.«
Þau fóru þangað og Athos var ekki heima, eins
og d'Artagnan hafði spáð. Hann fann dyravörðinn
og fjekk, sem vinur Athos og kunningi, lykilinn að
íbúð hans, gekk svo upp stigann með frú Bonacieux
og leiddi hana inn í litla herbergið, sem vjer áður
höfum lýst.
»Hjer megið þjer vera eins og heima hjá yður,«
sagði hann. »Svo skuluð þjer læsa þessu herbergi
að innan þegar jeg er farinn og ekki opna fyrir neinum
nema barin sjeu þrjú högg – tvö hart, hvort á
eftir öðru, og eitt litlu seinna, en hægar.«
»Það er gott,« sagði frú Bonacieux, »en nú skal
jeg leggja á ráðin fyrir yður.«
»Jeg heyri og hlýði.«
»Farið þjer að því hliðinu við Louvrehöllina, sem
snýr út að Echelle (Esjel)-götunni og spyrjið þar eftir
Germain (Sjermeing).«
»Og hvað svo?«
»Hann mun spyrja yður, hvað yður sje á höndum
og skuluð þjer þá aðeins segja þessi tvö orð:
Tours (Túr) – Bruxelles (Brujssel). Mun hann þá
reiðubúinn að gera hvað sem þjer skipið honum.«
»Og hvað á jeg að skipa honum?«
»Þjer skuluð biðja hann að finna La Porte, herbergisþjón
drotningar.«
»Og þegar La Porte kemur?«
»Þá skuluð þjer senda hann hingað til mín.«
»Jú, það skal gert – en hvar og hvenær fæ jeg
að sjá yður aftur?«
»Langar yður svo mjög til að sjá mig aftur?«
»Já, það væri mjer stór ánægja.«
»Jæja – látið mig sjá um það. Jeg skal ekki
bregðast yður.«
»Jeg reiði mig á orð yðar.«
»Yður er óhætt að gera það.«
Þetta gekk alt eftir, sem frú Bonacieux sagði fyrir.
Undir eins og d'Artagnan sagði þessi tvö orð, var
Germain dyravörður reiðubúinn til als. Fór hann
strax að sækja La Porte og ljet d'Artagnan setjast
inn í dyravarðarklefann á meðan. Kom La Porte þangað
innan lítillar stundar og sagði d'Artagnan honum
í fám orðum alla málavöxtu og eins hvar frú Bonacieux
væri og fjekk honum forstofulykilinn. Fór La
Porte þegar af stað, en kom aftur að vörmu spori.
»Það er eitt, sem jeg vil ráðleggja yður, ungi
maður,« sagði hann.
»Við hvað eigið þjer?«
»Jú – jeg skal segja yður, að það er ekki óhugsanlegt
að þeir atburðir, sem hjer hafa orðið, kunni
að koma yður óþægilega í koll.«
»Haldið þjer það?«
»Jú — Eigið þjer engan kunningja, sem hefir of
seina klukku?«
»Hvers vegna spyrjið þjer að því?«
»Jú — farið þjer strax til hans, svo að hann geti
vottað, að þjer hafið komið til hans klukkan hálftíu.
Það er það sem lögfræðingarnir kalla fjarveru eða
»alibi«.
D'Artagnan þótti þetta heillaráð. Hann tók á rás,
fór heim til herra de Tréville og kvaðst þurfa að finna
hann í einkaskrifstofu hans. D'Artagnan var daglegur
gestur í höllinni og var honum því undir eins vísað
þangað og herra de Tréville látinn vita, að hinn ungi
sveitungi hans óskaði áheyrnar, að öllum líkindum í
áríðandi erindum. Það leið dálítil stund, þangað til
að de Tréville kom inn til hans og þá stund notaði
d'Artagnan til þess að seinka stofuklukkunni um þrjá
stundarfjórðunga. Þegar Tréville kom, spurði hann
d'Artagnan, hvað honum væri á höndum og hvernig
á því stæði, að hann gerði sjer þá ánægju að heimsækja
sig svo síðla dags.
»Jeg bið yður mikillega afsökunar, herra de Tréville,«
sagði d'Artagnan, »en jeg hjelt, að það væri
ekki orðið ofseint að koma til yðar, fyrst að klukkan
er ekki nema tæplega hálftíu.«
»Tæplega hálftíu!« sagði herra de Tréville. »Það
er ómögulegt!«
»Lítið þjer á klukkuna, herra — þá sjáið þjer það
sjálfur,« sagði d'Artagnan.
»Já, jeg sje það,« sagði de Tréville »Jeg hjelt að
það væri orðið miklu framorðnara — jæja, hvert er
erindið?«
D'Artagnan fór nú að halda langa ræðu um
drotninguna og útskýra fyrir höfuðsmanninum, að
hann hefði ástæðu til að efast um, að drotningunni
væri óhætt. Hann sagði það sem honum var kunnugt
um áform kardínálans viðvíkjandi Buckingham — og
hann skýrði frá þessu öllu svo rólega og sannfærandi
að de Tréville fanst mikið um, enda hafði hann sjálfur
orðið þess var, að einhverjar viðsjár voru með
konungi, drotningu og kardínálanum.
D'Artagnan kvaddi herra de Tréville þegar klukkan
sló tíu. Höfuðsmaður þakkaði honum fyrir alla
frásöguna og brýndi fyrir honum að stunda jafnan
hag konungs og drotningar framar öllu öðru. Fór
hann svo aftur fram í samkvæmissalinn. Þegar d'Artagnan
var kominn ofan tröppurnar, mundi hann eftir,
að hann hafði skilið eftir stafinn sinn. Hljóp hann
því upp aftur í hendingskasti, skrapp inn í skrifstofuna,
flýtti klukkunni um það, sem hann hafði seinkað
henni, tók stafinn og þaut aftur ofan á götuna.
— Nú var hann búinn að tryggja »fjarveru« sína.
XI. Hert á hnútunum.
D'Artagnan var allmjög utan við sig á heimleiðinni
og var langalengi að komast þá leið.
Um hvað var hann að hugsa? Hann var ýmist
brosandi eða stynjandi og góndi upp í stjörnurnar.
Hann var að hugsa um frú Bonacieux. Þessum
unga skyttuliðsnema hlaut að virðast hún ímynd og
fullkomnun ungrar elskandi konu. Hún var fyrirtaks
fríð, dularfull, kunnug öllum hirðbrellum, að heita
mátti, og gerði það hinn yndislega andlitssvip hennar
jafnframt alvarlegan — og svo var honum ekki
grunlaust um, að henni mundi falla aðdáun karlmanna
allvel í geð, en slíkt eykur prýði kvennmannsins í
augum ungra og ástfanginna sveina. Auk þess hafði
hann bjargað henni úr klóm þessara erkifanta þegar
hún virtist vera orðin allri hjálp afhuga og þakklátsemi
getur oft og tíðum breyzt í innilegri tilfinningu.
D'Artagnan sá þegar í huga sjer, að hin unga
kona mundi senda sjer brjef um leynifund, eða einhverja
gjöf, — gullfesti eða gimsteina. Vjer höfum
getið þess áður, að á þeim dögum fyrirurðu ungir
menn sig ekki fyrir að þiggja gjafir af konungi og
það má bæta því við, að þeirra tíma lausung og ljettúð
meinaði þeim heldur ekki að þiggja dýrindisgjafir
af lagskonum sínum.
En vjer skulum nú samt ekki bregða söguhetju
vorri um neitt þess háttar! D'Artagnan vissi það af
kaupmannsins eigin sögusögn, að hann var vel efnaður
maður og hann gat ennfremur hæglega ímyndað
sjer, að jafn vingulslegur þöngulhaus og þessi Bonacieux
mundi láta konuna geyma lykilinn að peningaskápnum.
En þessar hugleiðingar höfðu alls engin
áhrif á þær tilfinningar, sem fegurð frú Bonacieux
kveikti í brjósti hans, undir eins við fyrstu samfundi.
Í þessum hugleiðingum hjelt d'Artagnan áfram
og var að velta fyrir sjer öllum þeim glæsilegu framtíðarhorfum,
sem þessi fyrstu kynni hans af hinni
fögru kaupmannsfrú kynnu að hafa fyrir hann. Hann
var nú kominn í Cherche Midi (Sjersjmidí)-götuna eða
Chasse (Sjass)-Midi-götuna, sem hún þá var nefnd
og átti Aramis heima þar í grendinni. Datt d'Artagnan
þá í hug, að það væri líklega rjettast af sjer að
heimsækja hann og segja honum frá hvernig á því
hefði staðið, að hann gerði honum boð að finna sig
tafarlaust í »fjalakettinum.«
Honum datt líka í hug, að þar fengi hann tækifæri
til að skeggræða um frú Bonacieux, sem allur
hugur hans snerist nú um. Það er ekki heimtandi af
slíkum unglingi að hann þegi yfir fyrstu ástarumleitun
sinni, því að hún fyllir manninn svo óumræðilegri
gleði, að honum finst hann ekki geta án þess verið
að trúa einhverjum fyrir tilfinningum sínum.
Það var koldimt á götum borgarinnar og mestöll
umferð á þeim hætt fyrir löngu, því að klukkan var
orðin ellefu og það þótti framorðið í þá daga. Veðrið
var yndislegt og kvöldgolan hressandi með angandi
blóma-ilminn úr aldingarðinum. Álengdar heyrðist
söngur úr einhverjum veitingahúsum, þar sem góðglaðir
drykkjufjelagar höfði fengið leyfi til að tæma
nokkrar vínflöskur þótt seint væri orðið.
Húsið, sem Aramis bjó í, var á milli Canette-(Canet)- og
Servandoni-götunnar og var d'Artagnan
nú kominn fram hjá Canettegötunni og eygði nú hús
vinar síns, hálfhulið þjettlaufguðum trjám. Hann sá
þá, að einhver manneskja kom út úr Servandoni-götunni
í skósíðri yfirhöfn. Hann hjelt fyrst að þetta
væri karlmaður, en komst brátt að því, bæði af stærð
og vaxtarlagi, að þetta mundi vera kvenmaður. Það
leit út fyrir, að þessi kona þekti ekki fyrir víst húsið,
sem hún ætlaði að finna, því að hún var alt af að
smástansa og skima í kringum sig.
»Jeg held, að jeg ætti að ganga til hennar og
bjóða henni hjálp mína,« sagði d'Artagnan við sjálfan
sig. »Það er auðsjeð á göngulaginu, að hún er
ung — og kann ske falleg í tilbót, en kvenmaður
er varla að ganga fram og aftur um göturnar um þetta
leyti nema til þess að leita að elskhuga sínum. Já, en
ef jeg hindraði hana nú í því — það væri fremur
óheppileg byrjun á ástaræfintýri!«
Kvenmaðurinn hjelt áfram göngu sinni og virtist
vera að telja húsin og gluggana. Það var nú ekki
sjerlegt vandaverk, því að hús voru aðeins þrjú í
þessum hluta götunnar og aðeins tveir gluggar, sem
vissu út að götunni. Annar þeirra var á skemtigarðhúsi,
samhliða húsi Aramis — hitt var gluggi Aramis
sjálfs.
»Ja, hver anzinn!« sagði d'Artagnan og datt í
hug frænka Aramis. »Það væri nógu smellið ef dúfan
sú arna, sem er á þessu næturgölti, skyldi reynast að
vera vinkona míns prestlega vinar. Margt hefur nú
ólíklegra skeð. En bíddu við, Aramis góður — í þetta
skifti skal jeg nú leika á þig!«
Og d'Artagnan skrapp í hnút og skauzt inn í
múrskot, þar sem dimmast var í götunni.
Kvenmaðurinn hjelt áfram. Hún hóstaði nú lítið
eitt og sá hósti tók af allan efa um það, að þetta
væri vissulega kvenmaður, en d'Artagnan skildi
þennan hósta sem umtalað merki.
Annaðhvort var nú, að þessu merki var svarað,
eða að þessi næturvofa vissi það fyrir víst og
hjálparlaust, að hún var komin á áfangastaðinn, því
að nú gekk hún rakleiðis að glugga Aramis og barði
þrjú högg á gluggahlerann.
»Já — það var svo sem auðvitað, að hún ætlar
að finna Aramis,« tautaði d'Artagnan. »Ó, þú helgi
hræsnari! Nú skal jeg sannarlega komast á snoðir
um, hvernig þú ferð að læra guðfræði!«
Jafnskjótt sem barið var á hlerann, var hann opnaður
og skein ljós í glugganum.
»Nújájá!« hugsaði d'Artagnan. »Ekki er nú verið
að fara að dyrunum, heldur bara að glugganum, Auðvitað!
Þetta er náttúrlega alt saman undirbúið. Nú
verður glugginn sjálfsagt opnaður og getur dúfan
smeygt sjer inní búrið. Það er dásamlegt!«
En glugginn var ekki opnaður, d'Artagnan til
mikillar undrunar. Og enn undarlegra var það, að
ljósið hvarf og alt var myrkrunum hulið eins og áður.
D'Artagnan hjelt nú samt, að ekki væri alt þar
með búið. Hann lá því kyr í leyni sínu, lagði við
hlustirnar og skimaði.
Hann átti líka kollgátuna. Rjett á eftir heyrðust
tvö högg að innan. Kvenmaðurinn fyrir utan svaraði
með einu höggi og nú var glugginn opnaður til hálfs
og ljósið kom aftur.
Það má nærri geta, að d'Artagnan var ekki rótt.
En nú var ljósið borið inn í annað herbergi.
Augu d'Artagnan voru nú samt orðin svo vön dimmunni,
að hann gat sjeð í myrkri eins og kettirnir,
enda er sagt, að Gaskognarar sjeu þeirri gáfu gæddir.
Hann sá þá, að kvennmaðurinn tók eitthvað hvítt upp
úr vasa sínum, breiddi úr því hart og fljótlega og
giskaði því á, að það mundi vera vasaklútur.
D'Artagnan datt í hug vasaklúturinn, sem hann
fann á gólfinu hjá frú Bonacieux og mint hafði hann
á klútinn, sem Aramis stje ofan á.
Hvað átti þessi klútur að þýða, sem birtist svona
sitt á hvað!
D'Artagnan gat ekki sjeð framan í Aramis þaðan
sem hann stóð, en annars var ekki í neinum vafa
um, hver væri að tala við kvenmanninn fyrir utan.
Forvitnin varð samt varúðinni yfirsterkari og notaði
hann því tækifærið þegar viðræðendurnir virtust ekki
gæta annars en að skoða klútinn í krók og kring og
skaust þá úr leyni sínu. Læddist hann svo hart og
hljótt eins og köttur á annan stað við múrinn og sá
betur þaðan.
Honum lá við að kalla upp yfir sig af undrun.
Það var alls ekki Aramis, sem var að tala við næturvofuna,
heldur annar kvenmaður! D'Artagnan gat
að vísu ekki greint andlitsfallið, en það hlaut að vera
kvenmaður eftir klæðnaðinum að dæma.
Í sama bili tók kvenmaðurinn, sem inni var,
annan klút upp úr vasa sínum og skifti honum fyrir
hinn klútinn. Svo töluðu þær eitthvað meira saman
og síðan var gluggahleranum lokað aftur. Konan, sem
úti stóð, sneri nú við og gekk rjett fram hjá d'Artagnan
og dró um leið kápuhettuna sem best fyrir
andlitið — ekki samt nógu fljótt til þess, að d'Artagnan
gæti ekki sjeð, að þetta var frú Bonacieux.
Já! Það var frú Bonacieux! Honum hafði raunar
undir eins flogið þetta í hug, þegar hann sá hana
draga klútinn upp úr vasanum. En hvernig gat staðið
á að frú Bonacieux, sem gerði boð eftir La
Porte til þess að fylgja sjer til Louvre, var að rölta
alein á götum Parísar klukkan hálftólf að kvöldlagi
og gat átt það á hættu að vera numin burt í annað
sinn?
Það hlaut eitthvað sjerlega merkilegt að búa undir
þessu, og þar sem ung og fríð kona átti í hlut,
þá gat hjer ekki verið um annað að ræða en eitthvert
ástaræfintýri.
En var hún þá að þessu næturgölti fyrir sjálfa
sig eða aðra? Þessi spurning kvaldi d'Artagnan og
píndi, því að hann var strax orðinn afbrýðissamur,
rjett eins og hann væri viðurkendur og velmeðtekinn
elskhugi þessarar yndislegu konu.
Það var nú raunar ósköp vandalaust að komast
eftir því, hvert frú Bonacieux ætlaði að fara. Ekki var
annað en að fara í humátt á eftir henni.
En þegar frú Bonacieux varð vör við, að karlmaður
var kominn á hælana á henni, þá hljóðaði hún
upp yfir sig og flýði það sem fætur toguðu.
D'Artagnan hljóp á eftir henni og það var hægðarleikur
að ná henni, ekki síst þegar stór og þung
kápa var að flækjast fyrir henni, en samt var hún
komin góðan spöl ofan götuna þegar hann loksins
náði í hana og var hún þá komin að niðurfalli fyrir
hræðslu sakir, en ekki mæði. Hún kiknaði í hnjáliðunum
þegar d'Artagnan lagði höndina á öxlina á
henni og sagði með grátstaf í hálsinum:
»Þjer getið gengið af mjer dauðri, ef yður svo
sýnist, en þjer verðið einskis vísari af mjer.«
D'Artagnan tók utan um hana og reisti hana við.
Hún studdist við hann hálf meðvitundarlaus svo að
hann hjelt, að hún ætlaði að hníga í ómegin og fór
að hughreysta hana og tala til hennar hlýlega og
blíðlega, en hún virtist ekki gangast neitt fyrir því.
Hún vissi vel, að oft býr fals undir fögru tali, en þó
var eins og málrómur d'Artagnans sefaði hana eitthvað.
Hún opnaði augun og leit framan í manninn,
sem hafði skotið henni þennan skelk í bringu — og
alt í einu kannaðist hún við hann og varð heldur en
ekki fegin.
»Æ! Eruð það þjer?« sagði hún. »Hamingjunni
sje lof.«
»Já, það er jeg,« svaraði d'Artagnan. »Jeg held
að forsjónin hafi sent mig hingað til þess að bjarga
yður.«
»Var það þess vegna, að þjer voruð að elta mig?«
spurði hún og brosti hálfertnislega, eins og henni var
gjarnt. Hún náði sjer fljótt aftur þegar hún sá að
það var vinur, en ekki óvinur, sem hjer var kominn.
»Ónei — ekki var það nú,« svaraði d'Artagnan.
»Sannast að segja, rakst jeg á yður af hreinni tilviljun,
en auðvitað varð mjer að stansa þegar jeg sá
kvennmann berja á glugga eins vinar míns.«
»Eins vinar yðar?« sagði frú Bonacieux og var
mikið niðri fyrir.
»Já, víst er svo. Aramis er einn besti vinur minn.«
»Aramis! — Hvaða maður er það nú?«
»Hvað er að tarna! Ætlið þjer að telja mjer trú
um, að þjer þekkið ekki Aramis?«
»Hefi aldrei heyrt hann nefndan fyr en nú.«
Hafið þjer þá aldrei komið að þessu húsi fyr?«
»Nei.«
»0g vissuð ekki, að þar á ungur maður heima?«
»Nei.«
»Ungur skyttuliði?«
»Hafði ekki nokkurn grun um það.«
»Og þjer ætluðuð þá ekki að finna hann?«
»Nei, als ekki. Annars sáuð þjer víst sjálfur, að
jeg var að tala við kvenmann.«
»Jú, sá jeg það. En sú kona er vinkona Aramis.«
»Það er mjer allsendis ókunnugt.«
»Hún hlýtur að vera vinkona hans fyrst að hún
býr hjá honum.«
»Kemur mjer ekki við.«
»En hver er hún þá?«
»Það er leyndarmál, sem mjer er ekki leyfilegt
að segja frá.«
»Kæra frú Bonacieux! Þjer eruð yndisleg kona,
en þjer eruð jafnframt einhver sú dularfylsta manneskja,
sem jeg hefi fyrirhitt á æfi minni.«
»Er það nokkur galli?«
»Sussunei — þess aðdáanlegri eruð þjer.«
»Jæja — lofið mjer þá að halda í handlegginn á
yður.«
»Með ánægju. Og hvað svo meira?«
»Jeg ætla að biðja yður að fylgja mjer.«
»Og hvert?«
»Þangað sem jeg ætla.«
»En hvert ætlið þjer?«
»Það fáið þjer að vita, þegar við skiljum við
hliðið.«
»Á jeg þá ekki að bíða eftir yður þar?«
»Það er ekki til neins.«
»Farið þjer þá ein heimleiðis?«
»Það er hvorttveggja til.«
»En verður það þá karlmaður eða kvenmaður,
sem fylgir yður þaðan?«
»Það hefi jeg enga hugmynd um að svo stöddu.«
»En það skal jeg nú samt komast fyrir.«
»Hvað er nú þetta — hvað eigið þjer við?«
»Jeg ætla að standa kyr og bíða þangað til þjer
komið út aftur.«
»Ef svo er, þá er best að jeg kveðji yður strax.
Verið þjer sælir!«
»Við hvað eigið þjer?«
»Jeg þarf ekki yðar fylgdar.«
»Já, en þjer báðuð mig sjálf — –«
»Jeg bað yður að hjálpa mjer, eins og heiðarlegum
manni sæmdi, en jeg bað yður ekki að njósna
um mig.«
»Þetta eru þung orð.«
»Hvað er það kallað að elta fólk á móti vilja
þess?«
»Það er kallað að vera nærgöngull.«
»Það er altof vægt orð.«
»Nújæja, frú mín góð. Jeg sje, að jeg neyðist til
að gera alt að yðar vilja.«
»Því sögðuð þjer það ekki undir eins?«
»Er það ekki góðra gjalda vert að iðrast yfirsjóna
sinna?«
»Jú, en er þetta þá einlæg iðrun?«
»Ja — jeg veit ekki vel, en hitt veit jeg, að jeg
lofa að gera alt, sem þjer skipið ef að þjer aftur á
móti leyfið mjer að fylgja yður þangað, sem þjer
ætlið að fara.«
»Og síðan ætlið þjer að fara yðar leið?«
»Já.«
»Og ekki að njósna um það, hvert jeg fer á eftir?«
»Nei.«
»Upp á æru og trú?«
»Upp á æru og trú sem aðalsmaður.«
»Jæja – rjettið þjer mjer þá handlegginn og svo
skulum við halda af stað.«
D'Artagnan rjetti henni handlegginn og hún tók
í hann hálfbrosandi og hálftitrandi, því að enn var
hún ekki alveg ugglaus. Þau hjeldu nú áfram þangað
til að þau komu í La Harpe-götuna. Þegar þangað
var komið, fór hún að hugsa sig um eins og áður,
en svo virtist hún alt í einu kannast við hlið eitt og
og stefndi nú þangað.
»Já – hjerna á jeg víst að ganga inn,« sagði
hún. »Þakka yður nú kærlega fyrir fylgdina. Þjer hafið
með þessu bæði sýnt mjer sóma og verndað mig
fyrir þeim hættum, sem jeg hefi getað ratað í, hefði
jeg verið alein. En nú verðið þjer að standa við orð
yðar, því að nú er jeg komin á áfangastaðinn.«
»Og hafið þjer þá ekkert að óttast á afturleiðinni?«
»Ekki annað en þjófa og ræningja.«
»En eruð þjer þá alls óhrædd við slíka piltunga?«
»Hvað ættu þeir að taka af mjer? Jeg hef enga
peninga á mjer.«
»Þjer gleymið útsaumaða vasaklútnum með fangamarkinu.«
»Hvaða vasaklút?«
»Klútnum, sem jeg fann og stakk í vasa yðar.«
»Ó verið þjer ekki að minnast á það – í öllum
guðanna bænum! Ætlið þjer að steypa mjer í glötun?«
»Þarna sjáið þjer! Þjer eruð víst umkringd af
hættum á alla vegu fyrst að þjer megið ekki heyra
þetta eina orð nefnt á nafn. Ó kæra frú!« sagði d'Artagnan,
greip um hönd hennar og mændi á hana
bænaraugum – »Verið þjer nú einu sinni einlæg, eða
hafið þjer ekki sjeð það á svip mínum, að hjarta mitt
er fult samúðar og ástsemdar?«
»Jú – víst hefi jeg það,« svaraði frú Bonacienx.
»Yður er velkomið að spyrja um mín eigin leyndarmál
og jeg skal gjarnan segja yður þau, en auðvitað
má jeg ekki segja yður leyndarmál annara.«
»Gott og vel,« sagði d'Artagnan. »Jeg skal vissulega
komast eftir þeim sjálfur og fyrst að þau leyndarmál
eru yður svo áríðandi, þá verð jeg líka að
þekkja þau.«
»Í öllum hamingjunnar bænum – gætið þjer að
yður!« sagði frú Bonacieux svo yfirkominn af ótta og
skelfingu, að d'Artagnan hraus hugur við. Látið mín
málefni aldrei til yðar taka og reynið aldrei að aðstoða
mig með það, sem jeg hefi með höndum! Jeg
bið yður þess sjálfrar mín vegna og um leið og jeg
minni yður á samúð, sem þjer segist bera til mín
og þann greiða, sem þjer hafið gert mjer, þá mun
jeg ekki gleyma því meðan jeg lifi. Þjer skuluð ekki
vera að hugsa um mig og ekkert kæra yður um mig,
heldur gleyma mjer fyrir fult og alt.«
»Ætlið þjer þá að setja Aramis sömu kosti?«
sagði d'Artagnan allþykkjulega.
»Þetta er nú víst í þriðja sinn, að þjer nefnið
þennan mann, og það þó jeg sje margbúin að segja
yður, að jeg hef aldrei heyrt hann nefndan á nafn
fyrri.«
»Þjer þykist ekki þekkja manninn, sem þjer eruð
að berja á gluggann hjá — nei, frú mín góð –
svo auðtrúa er jeg ekki.«
»Viljið þjer nú ekki kannast við það hreinskilnislega,
að þjer sjeuð að skrökva þessu mannsnafni upp
í þeim tilgangi að fá mig til að segja upp alla sögu?«
»Jeg hef engu skrökvað, frú mín góð — jeg segi
bara einberan sannleikann.«
»Þjer viljið þá halda því fram, að einn vinur yðar
búi í þessu húsi?«
»Já – það fullyrði jeg. Og jeg endurtek það einu
sinni enn, að Aramis vinur minn á þar heima.«
»Jæja, þetta kemur alt saman í dagsins ljós, þótt
síðar verði,« sagði frú Bonacieux. »En nú verð jeg
að biðja yður að hætta þessu tali.«
»Gæti jeg lagt hjarta mitt fyrir fætur yðar,« sagði
d'Artagnan, »þá munduð þjer sjá, að það er svo fult
forvitni og hnýsni, að þjer munduð aumkast yfir mig,
og svo fult ástar og kærleika, að þjer munduð strax
svala forvitni minni. Það þarf ekki að óttast þann,
sem elskar mann.«
»Þjer eruð einstaklega fús á að tala um ást og
elsku,« sagði frú Bonacieux og hristi höfuðið.
»Það er vegna þess, að ástin greip mig svo
snögglega, líklega af því að það er í fyrsta sinni og
jeg tæplega tvítugur.«
Frú Bonacieux skotraði augunum til hans.
»Heyrið þjer nú,« sagði d'Artagnan. »Jeg er þegar
kominn á rekspölinn. Fyrir þremur mánuðum var
jeg næstum lentur í einvígi við Aramis út af samskonar
vasaklút og þjer sýnduð kvennmanninum heima
hjá honum. Jeg er viss um að fangamarkið er alveg
það sama.«
»Herra góður,« svaraði frú Bonacieux. »Jeg fullvissa
yður um, að þjer pínið mig og plágið ósegjanlega
með öllum þessum spurningum og eftirgrenslunum.«
»En þrátt fyrir alla varúðina, ættuð þjer að hugsa
eftir því, frú mín góð, að ef þjer yrðuð sett í varðhald
og þessi klútur fyndist í yðar fórum, þá væruð
þjer illa komin.«
»Það get jeg ekki skilið. Fangamarkið er það
sama sem mitt eigið – C.B.: Constance Bonacieux.«
»Eða Camille(Kamil) de Bois-Tracy.«
»Ekki eitt orð framar – í öllum guðanna bænum!
Þó að þær hættur, sem mjer eru búnar, geti ekki
tekið fyrir munninn á yður, þá ættuð þjer þó að
hugsa um sjálfan yður.«
»Um mig?«
»Já – um yður. Þjer getið búist við, að yður
verði varpað í fangelsi, eða ef til vill tekinn af lífi,
aðeins fyrir þá sök og þá sök eina, að þjer þekkið
mig.«
»Ef svo er, þá skal jeg aldrei víkja eitt einasta
fet frá yður.«
»Herra minn!« sagði frú Bonacieux og fórnaði
höndum. »Jeg særi yður við alt, sem heilagt er, og
við drengskap yðar sem hermaður og aðalsmaður að
fara nú burt. Klukkan er að slá tólf og einmitt nú er
beðið eftir mjer.«
»Kæra frú!« sagði hinn ungi maður og hneigði
sig. »Jeg get einskis synjað þeim, sem biður mig einhvers
með slíkum orðum. Verið þjer róleg — jeg
skal nú fara.«
»Og ekki elta mig eða njósna um mig!«
»Jeg fer beina leið heim.«
»Ó, jeg vissi það altjent, að þjer væruð heiðarlegur
maður,« sagði frú Bonacieux, rjetti honum aðra
höndina, en barði með hinni hendinni dyrahamrinum
á litlar dyr, sem voru grópaðar í múrvegginn.
D'Artagnan greip höndina, sem hún rjetti honum,
og þrýsti á hana brennheitum kossum.
»Æ, það hefði verið mjer fyrir bestu, að jeg hefði
yður aldrei augum litið,« sagði d'Artagnan með þeirri
rustalegu einlægni, sem konur taka oft framyfir fáguðustu
gullhamra, af því að þær sjá þá manninn, eins
og hann er og ódulbúinn og finna, að tilfinningar
hans geta borið skynsemina ofurliði.
»Nei,« sagði frú Bonacieux og þrýsti hönd d'Artagnans,
sem enn hjelt um hönd hennar — »ekki er
jeg svona svartsýn. Það sem tapast í dag, getur unnist
á morgun. Hver veit nema jeg seðji forvitni yðar
til hlítar, ef jeg losna einhverntíma úr þessari kreppu.«
»En ætlið þjer þá að gera mjer sömu skil, hvað
ást mína snertir?« sagði d'Artagnan frá sjer numinn
af fögnuði.
»Janeinei – jeg vil engu lofa yður um það. Það
er alt komið undir þeim tilfinningum, sem þjer kunnið
að vekja hjá mjer.«
»Og eins og nú stendur – –«
»Eins og nú stendur, finn jeg aðeins til þakklátsemi.«
»Ó, þjer eruð altof fögur og hæðist aðeins að
ást minni,« sagði d'Artagnan dapurlega.
»Nei, jeg nota mjer aðeins greiðvikni yðar og
góðvild,« svaraði frú Bonacieux. »En þjer megið trúa
mjer til þess, að til eru þær manneskjur, sem launa
verkamanninum eins og vert er.«
»Þjer gerið mig sælastan allra manna! En gleymið
nú ekki þessari kvöldstund og gleymið um fram
alla muni ekki þessu loforði yðar.?«
»Verið þjer öldungis ókvíðinn. Jeg skal muna
það alt saman, þegar tími og tækifæri er til komið.
En farið nú burt, í guðanna bænum! Jeg átti að
mæta klukkan tólf og nú er jeg orðin of sein.«
»Já, svo sem um fimm mínútur.«
»Fimm mínútur geta jafngilt fimm árum þegar
svo ber undir.«
»Já, þegar maður er ástfanginn.«
»En ef jeg skyldi vera ástfangin líka?«
»Það er þá karlmaður, sem bíður yðar þarna
inni,« sagði d'Artagnan skelkaður.
»Byrjar hann enn!« sagði frú Boncieux og kendi
óþolinmæði í röddinni.
»Nei, nei! Nú skal jeg fara. Jeg trúi yður fullkomlega
og skal færa yður heim sanninn um það, að
ást mín er einlæg og yfirdrepslaus, þó að hún sje
máske heimskuleg. Verið þjer nú sælar!
Hann slepti hendi hennar og gekk hratt burtu,
eins og hann vildi slíta sig lausan með valdi. Frú
Bonacieux barði þrjú högg á dyrnar með nokkru
millibili. D'Artagnan snjeri sjer við þegar hann var
kominn góðan spöl áleiðis. Sá hann þá að dyrnar
höfðu verið opnaðar og lokað aftur, því að frú Bonacieux
var horfin.
D'Artagnan hjelt áfram. Hann hafði heitið því,
að njósna ekki um athafnir frú Bonacieux og það
loforð ætlaði hann sjer að efna og ekki svíkja, þó að
hann ætti líf sitt að leysa. Kom hann svo aftur í
Fossuyeur-götuna eftir litla stund.
»Veslings Athos!« sagði hann við sjálfan sig.
»Aldrei fær hann neina vitneskju um, hvað hjer hefir
gerst. Líklega hefur hann sofnað meðan hann var að
bíða eftir mjer, eða þá að hann hefur farið heim til
sín aftur og frjett þar, að kvenmaður hefði verið inni
hjá honum. Kvenmaður hjá Athos! ekki nema það
þó! Jæja – það var þó áreiðanlega einhver kvensa
inni hjá Aramis. Jú – þetta er altsaman hálfskrítið
og það væri fróðlegt að vita, hvern enda það tekur.«
»Það fær illan enda, herra!« var sagt bak við
hann og var það Planchet, sem það sagði. D'Artagnan
var svo niðursokkinn í hugsanir sínar, að hann
talaði upphátt við sjálfan sig og var kominn heim til
sín eins og í einhverri leiðslu.
»Við hvað áttu, asninn þinn?« sagði hann hranalega.
»Hvað fær illan enda og hvað hefur komið fyrir,
meðan jeg var að heiman?«
»Ýmis óhöpp, herra.«
»Hvað helzt?«
»Í fyrsta lagi er búið að setja Athos í varðhald,«
»Í varðhald! Hann Athos! Og fyrir hvað?«
»Hann var staddur hjer heima hjá yður og því
hafa þeir haldið, að það væruð þjer sjálfur.«
»Hverjir tóku hann fastan?«
»Það voru varðmenn, sendir hingað af dökkklæddu
lögregluþjónunum, sem þjer rákuð á flótta.«
»En því sagði Athos ekki til sín? Hvers vegna
sagði hann ekki, að sjer kæmi þetta mál ekkert við?«
»Nei, það kom honum ekki til hugar. Á jeg að
segja yður, hvað hann sagði við mig? Þessa dagana,
sagði hann, verður húsbóndi þinn að geta farið allra
sinna ferða — um mig gerir það minna til. Hann
veit nefnilega um þetta alt saman, en jeg veit ekkert.
Nú halda þeir, að hann sje settur í varðhald og við
það fær hann frest. Jeg get sagt til nafns míns eftir
þrjá daga og þá verð jeg látinn laus.«
»Ágætt, Athos! Já, svona er hann – drenglyndið
sjálft! En hvað gerðu varðmennirnir?«
»Fjórir þeirra tóku hann með sjer og ljetu hann
líklega í Bastilluna; tveir urðu eftir og snuðruðu um
alt húsið, hátt og lágt, en tveir hjeldu vörð á meðan
fyrir utan hliðið. Að lokum tóku þeir með sjer öll þau
skjöl, sem þeir gátu fundið og skyldu við allar dyr
upp á gátt.«
»En Porthos og Aramis?«
»Þeir voru ekki heima og komu heldur ekki eftir
það.«
»Þeir geta komið þegar minst varir — eða sagðurðu
þeim ekki, að jeg vonaðist eftir þeim?«
»Jú, það gerði jeg, herra.«
»Jæja — nú fer þú ekki eitt fet hjeðan. Ef annar
hvor þeirra kemur, þá skaltu segja, hvað hjer hefur
gerst og beiddu þá að bíða mín í »Grenikönglinum.«
Á meðan skrepp jeg til herra de Tréville og að því
búnu getum við hizt allir í veitingahúsinu.«
»Það skal gert, herra,« sagði Planchet.
»En hjer verður þú kyr, skal jeg segja þjer, og
lætur ekkert á þig fá,« sagði d'Artagnan.
»Þjer megið reiða yður á það, herra,« sagði
Planchet. »Þjer þekkið mig ekki til hlítar enn, því að
jeg er vaskleika maður, ef í það fer, eins og við allir
frá Picardi.«
»Það er gott. Okkur kemur þá saman um, að þú
fallir heldur með sæmd en víkir af verði.«
»Já,« svaraði Planchet. »Jeg vil alt til vinna að
sýna yður, hve mikils jeg met yður.«
»Það er ágætt,« hugsaði d'Artagnan með sjer.
»Jeg hef víst hitt á rjettu aðferðina til að kenna þessum
kauða siðina og það er best að muna eftir því
framvegis.«
D'Artagnan var nú farinn að finna til þreytu, en
samt lagði hann af stað til Colombier-götunnar og
gekk allhratt.
En herra de Tréville var ekki heima. Skyttuflokkur
hans var á verði í Louvre og þar var hann líka
sjálfur.
D'Artagnan ásetti sjer því að reyna að fá inngöngu
í Louvre-höllina. Hann bar einkennisbúning
lífvarðarliðanna í herflokki Essarts og það hlaut að
greiða fyrir honum.
Hann gekk því eftir Petits-Augustins (Ptitógujsteng)-
götunni og yfir skipagarðinn áleiðis til Pont-Neuf
(Pongnöf). Ætlaði hann fyrst að láta ferja sig yfir
fljótið, en þegar þangað kom, varð hann þess var, að
hann hafði ekki grænan eyri í buddunni.
Þegar hann kom í Guénégaud(Genegó)-götuna,
kom hann auga á tvær manneskjur, sem vöktu athygli
hans. Það voru maður og kona.
Konunni svipaði til frú Bonacieux og maðurinn
var svo gagnlíkur Aramis, að ekki var um að villast.
Auk þess var konan í mjög svipaðri kápu og
þeirri, sem enn stóð d'Artagnan fyrir hugskotssjónum
þegar hann mintist gluggans á húsi Aramis og
hliðsins í La Harpe-götunni.
Og maðurinn var í einkennisbúningi skyttuliðanna.
Konan hafði dregið hettuna á kápunni ofan á
enni og maðurinn huldi andlit sitt með vasaklútnum
— það var auðsætt, að hvorugt þeirra vildi láta
þekkja sig.
Þau gengu út á brúna (Pont-Neuf) og d'Artagnan
á eftir.
Þegar hann hafði elt þau dálítinn spöl, var hann
orðinn sannfærður um, að konan væri frú Bonacieux
og maðurinn Aramis.
Og í sömu svipan fyltist hann ofsalegri afbrýðissemi.
Honum fanst hann vera tvísvikinn – svikinn
af vini sínum og svikinn af henni, sem hann elskaði,
eins og hún væri þegar orðin lagskona hans. Frú
Bonacieux hafði svarið og sárt við lagt, að hún hefði
aldrei heyrt um Aramis getið – og litlu síðar leiðir
Aramis hana við hönd sjer!
Þau urðu þess brátt vör, að einhver var á hælum
þeim og greikkuðu sporið, en d'Artagnan hvataði
líka ferðinni, gekk fram hjá þeim, sneri svo við og
stóð nú andspænis þeim um leið og þau bar að lukt
einni, sem varpaði skæru ljósi á þann hluta brúarinnar.
D'Artagnan nam staðar og sama gerðu þau.
»Hvað viljið þjer, herra góður?« spurði skyttuliðinn
og hopaði á hæl. D'Artagnan þekti ekki málróminn
og sá því strax í hendi sjer, að honum hafði
skjátlast, hvað þessa persónu snerti.
»Ekki er þetta Aramis!« varð honum að orði.
»Nei, það er ekki Aramis, en jeg þykist skilja á
orðum yðar, að þjer hafið vilst á mjer og einhverjum
öðrum manni og það fyrirgef jeg yður.«
»Það fyrirgefið þjer!« sagði d'Artagnan.
»Já,« svaraði hinn – »en lofið mjer nú að komast
áfram fyrst að þjer eigið ekkert erindi við mig.«
»Það er mjög svo rjett,« sagði d'Artagnan. »Við
yður á jeg ekkert erindi, en jeg þarf að tala fáein orð
við frúna þarna.«
»Við frúna! Þjer þekkið hana als ekki,« svaraði
ókunni maðurinn.
»Þar skjátlast yður, herra – jeg þekki hana mjög
vel.«
»Æ, heyrið þjer mjer nú,« sagði frú Bonacieux
sárgröm. »Jeg hjelt sannarlega, að mjer væri óhætt að
treysta loforði því, sem þjer gáfuð mjer og lögðuð
við drengskap yðar sem hermaður og aðalsmaður.«
»Og jeg reiddi mig á loforð yðar,« svaraði d'Artagnan.
»Svona – við skulum nú halda áfram, frú mín
góð,« sagði ókunni maðurinn.
En d'Artagnan stóð kyr í sömu sporum með
krosslagðar hendur, sneyptur og utan við sig og starði
stöðugt á skyttuliðann og frú Bonacieux.
Þá gekk skyttuliðinn fram og hratt d'Artagnan
til hliðar.
Hann stökk þegar aftur á bak og brá sverði sínu
og sama gerði ókunni maðurinn.
»Í guðanna bænum, mylord (mælord)!« hrópaði
frú Bonacieux, gekk á milli þeirra og greip um sverðshjöltun.
»Mylord!« tók d'Artagnan upp aftur og rankaði
við sjer. »Afsakið, herra minn – en þjer eruð þá,
eftir því að dæma – –«
»Mylord, hertogi af Buckingham (Bökkinghemm),«
sagði frú Boncieux lágt – »og nú getið þjer steypt
okkur báðum í glötunina, ef yður svo sýnist«
»Jeg bið ykkur innilega fyrirgefningar,« sagði
d'Artagnan. »En jeg elska hana, mylord, og var
hræddur um hana. Þjer vitið, hvað það er, að elska
konu, mylord – fyrirgefið mjer því að jeg segi yður
satt, að jeg er fús til að ganga í dauðann fyrir yður
eða gera hvað annað, sem yður þóknast.«
»Þjer eruð ágætismaður,« sagði Buckingham og
rjetti d'Artagnan höndina. »Þjer bjóðið mjer þjónustu
yðar og jeg tek því boði. Fylgið okkur til Louvre og
gangið spölkorn á eftir okkur – og ef þjer verðið
var við, að nokkur sje að njósna um okkar ferð, þá
drepið hann undir eins.
D'Artagnan stakk berum brandinum undir handlegg
sjer og gekk á eftir þeim, eins og hertoginn
mælti fyrir. Var hann reiðubúinn að gegna skipun
hans – bókstaflega og umsvifalaust.
En sem betur fór, kom ekki til þess, að hann
þyrfti að sýna hertoganum þennan vott hollustu sinnar.
Þau komust til Louvre án frekari hindrana og
sluppu inn um Echelle-hliðið án þess að þeim væri
nokkur óskundi gerður.
En d'Artagnan hjelt sína leið í »Greniköngulinn«
og biðu þeir hans þar, Porthos og Aramis.
Hann gaf þeim þó enga nánari skýringu á öllu
þessu uppnámi aðra en þá, að hann hefði sjálfur
getað leitt þetta alt til lykta, en fyrst haldið, að hann
þyrfti að fá hjálp til þess.
XII. George Villiers, hertogi af Buckingham.
Frú Bonacieux og hertoginn komust inní Louvre-höllina
án þess að mæta nokkurri mótstöðu. Allir
vissu, að frú Bonacieux var í þjónustu drotningar og
hertoginn bar einkennisbúning skyttuliðanna, en þeir
hjeldu vörð þetta kvöld, eins og áður er sagt. Annars
fylti Germain dyravörður flokk drotningarinnar og
ef einhver rekistefna hefði orðið út úr þessu, þá
hefði það verið látið heita svo sem frú Bonacieux
hefði laumað elskhuga sínum inn í Louvre og þar
með búið. Það hefði hún látið sjer á sama standa,
enda þótt það væri nokkur blettur á mannorði hennar
– en hvað mikið gerir heimurinn úr mannorði
vesallar alþýðukonu?«
Þegar hertoginn og hin unga kona voru komin
inn í innri garðinn, gengu þau nokkra stund með fram
hallarmúrunum. Þá staðnæmdist frú Bonacieux og
opnaði litlar dyr, sem ætlaðar voru þjónustufólki og
oftastnær stóðu opnar að degi til, en voru lokaðar
að næturlagi. Þau gengu nú inn um þær og komu
þá í dimman gang, en frú Bonacieux þekti hvern krók
og kima í þessum parti hallarinnar. Hún tók í hönd
hertoganum og þreifaði sig áfram þangað til hún
fann stiga og handrið. Gengu þau nú upp stigann
og taldi hertoginn stigapallana. Síðan snjeru þau til
hægri, fóru eftir löngum gangi, gengu ofan annan
stiga, síðan fáein skref áfram og loksins tók hún lykil
upp úr vasanum, opnaði dyr nokkrar og ýtti hertoganum
inn í herbergi, sem aðeins var lýst með litlum
náttlampa. »Bíðið nú hjer, yðar hágöfgi, þangað til
einhver kemur,« sagði hún, fór út um sömu dyrnar
og sneri lyklinum í skránni, svo að hertoginn var eins
og í varðhaldi.
En það skal tekið fram, að hertoginn af Buckingham
fann als ekki til neins óróa. Eitt lundareinkenni
hans var það, að hann var þyrstur í æfintýri
og als konar ástabrall. Hann var frækinn, hugrakkur
og fjörugur og hafði oft sinnis stofnað lífi sínu í
voða fyrir þess háttar hættuspil. Hann hafði nú fengið
fulla vissu um það, að orðsending sú, sem hann
hafði fengið um að koma til Parísar og honum var
gefið í skyn, að væri frá Önnu drotningu, var ekkert
annað en gildra. En í stað þess að hverfa aftur til
Englands, staðrjeð hann nú að nota tækifærið og ljet
drotninguna vita, að hann færi hvergi fyr en hann hefði
náð fundi hennar, Drotningin setti blátt bann fyrir
þetta, en við nánari íhugun ljet hún tilleiðast til þess
að hertoginn skyldi ekki vekja hneyksli með ofsa sínum.
Hún afrjeð þá að veita honum áheyrn og ætlaði
þá að sárbæna hann um að fara burt þegar í stað,
en þá, kom það fyrir að frú Bonacieux, sem átti að
koma hertoganum inn í Louvre, var numin burt sama
kvöldið, sem drotningin afrjeð þetta. Í tvo samfleytta
daga vissi enginn, hvað orðið hefði um frú Bonacieux
og varð því að slá þessu á frest. En jafnskjótt sem hún
var komin fram aftur og hafði náð tali at La Porte,
komst þetta á rjettan rekspöl og var hún nú búin að
koma þessu í kring, en raunar þremur dögum seinna,
en til var ætlast.
Þegar Buckingham var orðinn einn, gekk hann
að spegli sem þar var og sýndist skyttuliðabúningurinn
fara sjer prýðisvel. Hann var þá þrjátíu og fimm
ára að aldri og með rjettu talinn hinn vænlegasti aðalsmaður
og glæsilegasta snyrtimenni bæði á Englandi
og Frakklandi.
Hann var vildarmaður tveggja konunga, miljónari
að auðlegð og rjeði lögum og lofum í sínu eigin
landi alveg eftir eigin geðþótta. Var æfiferill hans og
líferni alt gjörólíkt lífsferli annara manna og eftirkomandi
kynslóðum til undrunar. Hann trúði á mátt sinn
og megin og var þess fullviss, að skorður þær, sem
settar voru öðrum mönnum, næðu ekki til sín; stefndi
hann því beint og hiklaust að hverju því marki, sem
hann hafði sett sjer, jafnvel þótt það mark væri svo
hátt og himingnæfandi, að öðrum hefði virst það
óhæfa ein að láta sig dreyma um það, auk heldur
meira. Hafði hann meðal annars iðulega leitað hylli
hinnar fríðu og drembnu Önnu frá Austurríki, heillað
hug hennar og náð ástum hennar.
Buckingham stóð nú þarna fyrir framan spegilinn,
strauk glóbjart hárið og sneri upp á skeggið,
Svall honum hugur er hann vissi nú þá stund nálgast,
er hann lengi hafði þráð og brjóst hans fyltist
einhvers konar hrokablandinni eftirvæntingu.
Í sömu svipan var lokið upp leynihurð og kom
inn kvenmaður. Buckingham sá þessa sýn í speglinum
og hljóðaði við, því að þetta var drotningin.
Framganga hennar var drotningu eða gyðju samboðin.
Augu hennar ljómuðu sem gimsteinar; þau
voru fögur mjög og skein út úr þeim í senn hátign
og blíða. Hún var munnfríð og varirnar fagurrauðar,
og þótt neðri vörin væri fullþykk — sem var einkenni
allrar konungsættarinnar austurísku — þá var hún
samt yndisleg þegar drotningin brosti, en gat líka
borið vott um hæðni og fyrirlitningu. Hörund hennar
var mjúkt og fagurt áferðar, svo að orði var haft,
hendur hennar og handleggir forkunnarfagrir og algengt
yrkisefni þeirra skálda, sem þá voru uppi. Hár hennar
hafði verið glóbjart í æsku, en var nú orðið dökkbrúnt
og lukti það um andlitið, er var dásamlega fagurt
í heild sinni, svo að enginn fegurðarfræðingur
mundi hafa haft neitt út á það að setja, nema ef vera
skyldi, að roði í kinnum væri fullmikill, og enginn
myndhöggvari, hversu vandfýsinn sem verið hefði, getað
neitt að því fundið, nema þá helst, að nefið væri
ef til vildi ekki nógu grískt að sköpulagi.
Buckingham stóð agndofa. Aldrei nokkurn tíma,
hvorki á dansleikum, í hirðveislum nje við riddaraleika,
hafði honum sýnst Anna frá Austurríki jafnfögur
og á þessari stundu, er hún kom inn um dyrnar,
skrýdd einföldum kjól úr hvítu silki, en í för með
henni var Dona (Donja) Estefania og var hún nú orðin
ein eftir af hinum spænsku hirðmeyjum, því að
hinar hafði afbrýðissemi konungs og ofsóknir kardínálans
flæmt í burtu.
Anna drotning gekk til móts við Buckingham,
en hann fjell á knje og kysti á klæðafald hennar áður
en hún gat varnað honum þess.
»Þjer vitið það víst, hertogi, að jeg hefi ekki sent
yður neina orðsendingu,« sagði drotning.
»Já, jeg veit það, yðar Hátign,« svaraði Buckingham.
»Jeg veit að það var óðs manns æði að halda,
að snjórinn gæti hitnað og steinninn lifnað, en sá sem
ástfanginn er, hann er alla jafna trúaður á ástina, en
að öðru leyti hefur þó þessi ferð mín ekki orðið til
einskis, þar sem jeg hefi náð fundi yðar Hátignar.«
»Jú,« svaraði drotning – »en þjer vitið líka, hversvegna
jeg kem á yðar fund, að það er vegna þess,
að þjer skeytið als ekki aðvörunum mínum, en hafið
ásett yður að dvelja í þessum bæ þar sem þjer sjálfur
stofnið lífi yðar í hættu og gerið mjer vansæmd. Jeg
hef veitt yður áheyrn til þess að segja yður, að það
er alt, sem okkur skilur að: hafdjúpið sjálft, fjandskapur
tveggja ríkja og helgir eiðar. Það er ósvinna,
mylord, að etja kappi við allar þessar hindranir og
jeg er, með öðrum orðum, hingað komin til þess að
segja yður, að við megum aldrei sjást framar.«
»Haldið áfram að tala, Yðar Hátign,« sagði
Buckingham, »því að yðar unaðslega rödd deyfir sárasta
broddinn á þessum ómildu orðum. Þjer eruð að
tala um ósvinnu! En er nokkur meiri ósvinna til, en
að aðskilja tvö hjörtu, sem guð hefur skapað hvort
við annars hæfi?«
»Þjer gleymið því, mylord,« sagði drotning, »að
jeg hef aldrei sagt að jeg elski yður.«
»En þjer hafið heldur aldrei sagt að þjer elskið
mig ekki, enda væri það, að segja mjer slíkt, sannarlega
altof mikið vanþakklæti af Yðar Hátign. Því segið
mjer: hvar munduð þjer finna þá ást, sem gæti jafnast
á við mína, þá ást, sem hvorki tími, fjarlægð nje
örvænting getur afmáð, þá ást, sem lætur sjer næja
ónýta borðalykkju, eitt augnatillit og eitt orð? Það
eru nú þrjú ár, Yðar Hátign, síðan jeg sá yður í
fyrsta sinn og í þrjú ár hef jeg elskað yður á þennan
hátt.«
»Viljið þjer að jeg segi yður, hvernig þjer voruð
búin í fyrsta skifti, sem jeg sá yður? Viljið þjer að
jeg lýsi öllum smámunum á búningi yðar? Þjer standið
mjer enn fyrir hugskotssjónum eins og þjer voruð þá:
Þjer voruð í grænum þykksilkiskjól, útsaumuðum með
gull- og silfurþræði; ermarnar voru víðar og festar
upp með demantssylgjum, svo að yðar dásamlegu
handleggir voru berir; þjer höfðuð silkikraga um hálsinn
og örlítinn hatt á höfðinu, samlitan kjólnum og á
hattinum stóra, blaktandi strútsfjöður — já, jeg þarf
ekki annað en að leggja augun aftur til þess að sjá
yður eins og þjer lituð pá út, og þegar jeg opna þau,
þá sje jeg yður eins og þjer eruð nú, það er að segja
hundrað sinnum fegurri.«
»Hvílík fásinna!« sagði drotningin, en gat þó
ekki reiðst hertoganum þó að hann geymdi minninguna
um hana í hjarta sínu. »Hvílík fásinna að viðhalda
fánýtri ástríðu með slíkum endurminningum!«
»En hvers virði væri mjer lífið að öðrum kosti?
Jeg hef ekkert annað en endurminningarnar að mínum
hluta. Öll mín farsæld, öll mín velmegun og allar
mínar framtíðarvonir eru þar sem þjer eruð. Í hvert
skifti sem jeg sje yður, hlotnast mjer nýr gimsteinn í
helgiskrín hjarta míns. Þetta er fjórði gimsteinninn, sem
þjer fleygið frá yður og jeg tíni upp, því að jeg hef
aðeins sjeð yður fjórum sinnum á þessum þremur árum:
í fyrsta sinni eins og jeg hef þegar lýst, í öðru
sinni hjá frú Chevreuse og í þriðja sinni í blómagarðinum
í Amiens (Amieng).«
»Minnist þjer ekki á kvöldið það, herra hertogi,«
sagði drotningin og roðnaði við.
»Jú, við skulum einmitt tala um það, Yðar Hátign.
Indælla og unaðslegra kvöld hef jeg aldrei lifað.
Munið þjer ekki, hvað veðrið var yndislegt þetta
kvöld? Loftið var hlýtt og ilmandi, himininn blár og
alsettur stjörnum. Já – og há auðnaðist mjer að
vera örstutta stund í einrúmi með Yðar Hátign og
þjer sögðuð mjer alt af högum yðar – einstæðingsskap
yðar og hjartasorg. Þjer studdust við handlegg
mjer — þennan handlegg, Yðar Hátign! Og þegar jeg
laut höfðinu, fann jeg hár yðar snerta andlit mitt og
í hvert skifti sem það vildi til, titraði jeg frá hvirfli
til ilja. Ó, drotning mín! Þjer þekkið ekki þá himinsælu,
þann Paradísarfögnuð, sem slíkt augnablik hefur
að geyma. Sjá! Alla auðlegð mína, mannorð mitt
og alla þá daga, sem jeg á ólifaða, vildi jeg feginn
gefa fyrir slíka stund og slíkt kvöld. Því að það
kvöld elskuðuð þjer mig, Yðar Hátign – það get jeg
svarið!«
»Já, það kann að vera, mylord, að staðurinn, umhverfið,
kvöldfegurðin — – og augnatillit yðar að
alt þetta hafi heillað mig, að allar þær tilviljanir, sem
stundum hjálpast að til að steypa kvenmanninum í
glötun, hafi hópast saman þetta kvöld, en þá sáuð
þjer líka, að drotningartignin veitti breyskri konu
lið. Þegar þjer dirfðust að segja fyrsta orðið og strax
sem þjer gerðust of áleitinn, þá kallaði jeg þegar á
föruneyti mitt.«
»Já, satt er það og ekkert nema mín ást hefði
staðist slíka raun. En mín ást stóðst hana og varð æ
heitari og öflugri. Þjer hjelduð, að þjer gætuð umflúið
mig þegar þjer kæmuð aftur til Parísar, hjelduð að
jeg þyrði ekki að yfirgefa gersemar þær, sem konungur
minn hafði trúað mjer fyrir — en hvað hirði jeg
um allar heimsins gersemar og alla veraldarinnar
kónga! Eftir átta daga var jeg kominn aftur, Yðar Hátign
og í það skifti höfðuð þjer ekkert við mig að
athuga. Jeg lagði hylli mína og líf mitt í hættu, aðeins
til þess að sjá yður bregða fyrir sem allra snöggvast.
Jeg snerti ekki einu sinni hönd yðar og þjer
fyrirgáfuð mjer þegar þjer sáuð, hve jeg var auðsveipinn
og iðrandi.«
»Jú, en öll þessi fávizka hefur komist í hámæli
án þess jeg ætti nokkra sök á því, eins og þjer vitið,
mylord. Konungurinn varð óður og uppvægur, enda
ýtti Richelieu kardínáli undir hann. Frú de Vernet
(Verne) var rekin burt, Pulange (Pujlangsj) rekinn í
útlegð og frú Chevreuse misti hylli sína og þegar
þjer hugðust að verða sendiherra á Frakklandi, þá
gerðist konungurinn sjálfur því mótfallinn.«
»Já – og Frakkland verður nú að þola hernað
sökum mótspyrnu konungs. Jeg á þá ekki að fá að
sjá Yðar Hátign framar. Jæja þá! En jeg skal þá sjá
til þess, að þjer heyrið mín þess oftar getið. Hver
haldið þjer tilgangurinn sje með því að setja her á
land í eyna Ré og taka höndum saman við mótmælendurna
í La Rochelle? Tilgangur minn er aðeins sá,
að fá að sjá yður. Jeg geri mjer enga von um að
geta farið með her manns inn í Parísarborg – það
það veit jeg ósköp vel. En ófriðurinn mun leiða til
friðar og til þess að friður fáist, verður að leita
samninga, en milligöngumaðurinn ætla jeg mjer að
verða. Þá mun engin þora að setja sig upp á móti
mjer og þá kem jeg aftur til Parísar og fæ að sjá
Yðar Hátign og njóta augnabliks sælu. Raunar verða
þúsundir manna að láta lífið fyrir þá sælu, en hvað
skeyti jeg um það, ef jeg aðeins fæ að sjá yður í
svip. Alt kann þetta að ganga vitfirringu næst, en
segið mjer, hvaða kona hefur átt slíkan elskhuga –
hvaða drotning einlægari aðdáara?«
»Þjer notið þá hluti yðar til varnar, lávarður
minn, sem varpa enn skærara ljósi yfir atferli yðar.
Alt þetta sem þjer færið fram til að fullvissa mig um
ást yðar á mjer, gengur glæpum næst, að mjer virðist.«
»Það er af því, að þjer elskið mig ekki, yðar
Hátign. Þjer munduð líta öðrum augum á þetta ef
þjer elskuðuð mig. – Já, ef þjer elskuðuð mig! –
Það væri svo óumræðileg sæla, að jeg held að hún
gerði mig næstum örvita. Frú Chevreuse, sem þjer
mintust á rjett áðan, var ekki eins harðbrjósta og þjer.
Holland elskaði hana og hún elskaði hann aftur á
móti.«
»Frú Chevreuse var engin drotningin,« sagði
Anna lágt. Henni gekst hugur við þessari ósigrandi
ást.
»Er það svo að skilja, að þjer munduð elska
mig, ef þjer væruð ekki drotning? Ó, játið það, yðar
Hátign, að þá munduð þjer elska mig! Jeg má þá
hugga mig við það, að það sje aðeins vegna stöðu
yðar og tignar, að þjer eruð mjer svo ómild — hugga
mig við það, að hefðuð þjer verið frú Chevreuse, þá
hefði jeg, vesalingur, mátt lifa í voninni. Þakka yður
innilega þessi huggunarríku orð, fagra drotning!«
»Æ, þjer hafið ekki skilið mig rjett, lávarður
minn, og lagt aðra þýðingu í orð mín, en í þeim
faldist. — Meining mín var sú — –«
»Hættið þjer, hættið þjer!« sagði hertoginn. »Ef
þjer hafið veitt mjer þessa sælu óviljandi, þá látið
mig standa í þeirri trú, að svo hafi ekki verið og
verið ekki svo miskunnarlaus að svifta mig henni
aftur. Þjer hafið sagt mjer sjálf, að jeg hafi verið gintur
í gildru og vera kann að jeg láti lífið í henni, því
þótt undarlegt megi virðast, þá hefur mig órað fyrir
dauða mínum nú um nokkurn tíma.«
»Ó, hamingjan góða!« sagði drotningin, titrandi
af hræðslu, og sýndi það best, hversu ant hún ljet
sjer um hertogann.
»Jeg segi þetta ekki til þess að hræða yðar Hátign,
enda er það hlægilegt, að jeg skyldi vera að
minnast á það. Þjer megið trúa mjer til þess, að jeg
tek ekkert mark á slíkum draumum og fyrirboðum.
En orðin, sem yður hrutu af munni og sá litli vonarneisti,
sem þjer glædduð í brjósti mjer – það mundi
vega á móti öllu, jafnvel þó jeg ætti að láta lífið.«
»Nújæja,« sagði drotningin. »Mig hefur líka órað
fyrir þessu og fengið hugboð um það. Mig hefur
dreymt, að jeg sæi yður liggja flatan á jörðinni og
blæddi úr sári, sem þjer höfðuð fengið.«
»Á vinstri hliðina — var ekki svo? Hnífstungu?«
sagði Buckingham.
»Jú, það stendur heima, lávarður minn. Þjer láguð
flatur með hnífstungu á vinstri hliðinni. En hver
hefur getað sagt yður þennan draum minn? Jeg hef
ekki minst á hann við nokkurn lifandi mann.«
»Jeg þarf ekki meira — þetta nægir! Þjer elskið
mig, yðar Hátign.«
»Elska jeg yður?«
»Já – eða því skyldi yður dreyma einmitt sama
drauminn og mig, ef þjer elskuðuð mig ekki? Jú, þjer
elskið mig, yðar Hátign, og munuð harma dauða
minn.«
»Ó, guð minn góður!« sagði drotningin nú. »Nú
er mjer nóg boðið! Farið þjer burt, hertogi, í öllum
hamingjunnar bænum. Jeg veit ekki, hvort jeg elska
yður eða elska yður ekki – jeg veit aðeins það, að
jeg má ekki rjúfa heit mitt. Hafið meðaumkvun með
mjer og snúið heim aftur. Ef þjer særðust hjer á
Frakklandi og dæjuð hjer og ef jeg yrði að halda, að
ást yðar á mjer hefði dregið yður til dauða, þá mundi
jeg aldrei láta huggast, heldur ganga af vitinu. Farið
því burt — jeg grátbæni yður um það.«
»En hvað þjer eruð fögur núna – en hvað jeg
elska yður!« sagði Buckingham.
»Farið burt, fyrir alla muni — jeg sárbið yður
um það. Komið aftur seinna. Komið sem sendiherra
eða ráðherra og hafið lífvörð um yður, sem getur
varið yður gegn óvinum, og trúa þjóna, sem geta
gætt yðar – þá þarf jeg ekki að vera hrædd um líf
yðar og þá mun það gleðja mig að sjá yður aftur.«
»Er þetta satt? Er það meining yðar?«
»Já — –«
»Nújæja! Sýnið mjer þá einhvern vott þess, að
þjer fyrirgefið mjer. Gefið mjer einhvern hlut, sem
hefur verið yðar eign og getur sannfært mig um það
að mig hafi ekki dreymt þetta, einhvern hlut, sem
þjer hafið borið á yður og jeg get borið á mjer,
t.d. hring eða festi eða einhvern skrautgrip.«
»Og ætlið þjer þá að lofa mjer því að fara?«
»Já.«
»Undir eins?«
»Þegar í stað.«
»Fara burt af Frakklandi og snúa aftur til Englands?«
»Jeg sver það við drengskap minn.«
»Bíðið þá hjerna!«
Anna frá Austurríki gekk til herbergis síns og
kom aftur að vörmu spori með rósviðarskrín í hendinni.
Stóð á því fangamark hennar, gulli greypt.
»Takið þetta, lávarður minn, og eigið það til
minja um mig.«
Buckingham tók við skríninu og fjell á knje.
»Þjer lofið mjer þá að fara hjeðan,« sagði drotningin.
»Og stend við það. Gefið mjer hönd yðar, drotning
mín, áður en jeg fer.«
Drotningin rjetti honum hönd sína og ljet aftur
augun. Hún studdi sig við Donna Estefania með hinni
hendinni, því að henni fanst hún ætla að hníga út af.
Buckingham þrýsti vörunum að hendi drotningar,
stóð síðan upp og sagði:
»Innan sex mánaða mun jeg sjá yðar Hátign
aftur, að mjer heilum og lifandi, enda þótt jeg þyrfti
að umturna öllum heiminum til þess að fá því framgengt.«
Að svo mæltu gekk hann burt í skyndi. — Hann
hitti frú Bonacieux í ganginum og fylgdi hún honum
út úr Louvre-höllinni sömu leið og jafn hindrunarlaust
og áður.
XIII. Bonacieux.
Meðan á þessu gekk virtist svo, sem enginn vildi
skifta sjer af manni nokkrum, sem þó var nauðulega
staddur – og sá maður var Bonacieux; var hann
eins og nokkurs konar píslarvottur þeirra pólitísku
ástamála, sem voru svo algeng á þessum ljettúðugu
tímum.
Hvort sem lesarinn man nú eftir honum eða er
búinn að gleyma honum, þá höfum vjer ásett oss að
missa ekki sjónar á honum.
Lögregluþjónarnir, sem tóku hann fastan, fóru
með hann rakleiðis í Bastilluna og var hann leiddur
þar, skjálfandi og nötrandi, fram hjá hóp hermanna,
sem voru að hlaða byssur sínar.
Þaðan var hann færður í einskonar kjallaragöng,
hrakinn og hrjáður af liðsmönnunum. Þeir sáu, að
þetta var enginn aðalsmaður og væri því óhætt að
skeyta skapi sínu á honum.
Loksins eftir langa mæðu, komu rjettarins þjónar
og losuðu hann úr klóm kvalara sinna, en ekki samt
við kvalirnar, því að nú drógu þeir herra Bonacieux
í rjettarsalinn. Annars var það vaninn að yfirheyra
fangana í klefum sínum, en í þetta skifti þótti ekki
taka því.
Tveir varðmenn tóku nú klæðasalann og leiddu
hann um garð einn inn í langan gang. Þar opnuðu
þeir dyr og hrundu honum inn í lágt herbergi, er
ekki hafði annað að geyma en borð og stól. Við
borðið sat umsjónarmaður og var að skrifa.
Umsjónarmaðurinn grúfði sig ofan í skjöl sín,
en nú leit hann upp til að sjá, hver kominn væri.
Þessi umsjónarmaður var fremur hryssingslegur á að
líta. Nefið var hátt og hvast, kinnbeinin gulleit og
stóðu hátt, augun lítil og hvöss og andlitið yfir höfuð
ekki ósvipað merði eða ref. Höfuðið skrolli á
löngum hálskraga og var á sífeldu iði.
Hann spurði fyrst um nafn fangans, aldur, stöðu
og heimilisfang.
Ákærði kvaðst heita Jacques Michel(Sjakk Misjel)
Bonacieux, 51 árs, fyrverandi klæðasali og eiga heima
í Fossoyeur-götunni nr. 11.
Umsjónarmaðurinn gerði nú hlje á yfirheyrslunni
en hjelt í þess stað ræðustúf yfir Bonacieux um vald
og myndugleika kardínálans og öll hans stóru og
miklu afreksverk. Hann benti á, hver fífldirfska það
væri að rísa öndverður gegn þessum óviðjafnanlega
ráðherra, sem ekki ætti sinn líka á meðal þeirra, sem
á undan voru gengnir og sem eftirkomendurnir mundu
taka sjer til fyrirmyndar. Og sjerstaklega benti hann
á það sem örgustu óhæfu, að rjettur og sljettur borgari
færi að skifta sjer af opinberum málum og pólitík.
Þegar hann hafði lokið þessari ræðu, hvesti hann
augun á vesalings Bonacieux og skoraði á hann að
hugleiða, hvílíkt vandamál hann væri bendlaður við.
Þær hugleiðingar klæðasalans voru bæði lítilmannlegar
og fábrotnar. Hann bölvaði þeim degi,
sem herra de La Porte hefði hugkvæmst að gifta sjer
frænku sína og einkum og sjer í lagi formælti hann
þeim degi og þeirri stund, sem konu hans hafði verið
falið að gæta línklæða drotningar.
Bonacieux var sjerplægnin sjálf, en auk þess argasti
nirfill og bleyðimenni og ást sú, sem hann bar
til hinnar ungu konu sinnar var hvorki svo heit nje
einlæg, að hún megnaði að yfirbuga þessar náttúruhvatir
hans.
Hann var nú að hugsa um ræðu umsjónarmannsins,
»Herra umsjónarmaður,« sagði hann. »þjer megið
vera þess fullviss, að jeg kann að meta verðleika
hans hágöfgi, ekki síður en hver annar, og kann líka
að meta þann sóma, að lifa undir handleiðslu slíks
stjórnvitrings.«
»Ætli það nú?« sagði umsjónarmaðurinn dræmt.
»En ef svo er – hvernig stendur þá á því, að þjer
eruð kominn hingað í Bastilluna?«
»Að jeg er kominn hingað, eða öllu heldur, hvers
vegna jeg er kominn hingað — ja, því er mjer als
ómögulegt að svara af því að jeg veit það ekki sjálfur.
En svo mikið er víst, að það er ekki vegna þess,
að jeg hafi á nokkurn hátt misgert við kardínálann,
svo jeg til viti.«
»En eitthvert stórafbrot hafið þjer samt drýgt,
fyrst að þjer eruð ákærður fyrir drottinssvik.«
»Fyrir drottinssvik!« sagði Bonacieux og varð
lafhræddur. »Hverjum skyldi detta í hug að ákæra
fyrir drottinsvik vesalings klæðasala, sem hefur jafnmikla
andstygð á Húgenottum og Spánverjum? Þjer
sjáið það sjálfur, herra umsjónarmaður, að slíkt nær
engri átt.«
»Herra Bonacieux,« sagði umsjónarmaðurinn og
horfði fast á ákærða, líkt sem væri hann hjartnanna
og nýrnanna rannsakari — »eigið þjer ekki konu?«
»Jú,« svaraði klæðasalinn titrandi, því að nú fann
hann, að hjer var komið að upptökum allrar hans
ógæfu. »Jú — það er að segja – jeg átti konu.«
»Hvernig á að skilja það? Hvað er orðið af
henni, fyrst að þjer eigið hana ekki lengur?«
»Hún var numin brott.«
»Numin brott?« endurtók umsjónarmaðurinn.
»Einmitt það!«
Bonacieux fann, að ekki greiddi þetta úr þeirri
flækju, sem hann var kominn í.
»Jæja, hún var numin brott, segið þjer. En vitið
þjer þá, hver sá var, sem rændi henni?«
»Já – jeg held að jeg þekki hann.«
»Hver er hann?«
»Jeg þori ekki að fullyrða neitt, herra umsjónarmaður,
en jeg hef samt grun.«
»Og hvern grunið þjer? Segið alveg eins og
yður býr í brjósti.«
Þarna var Bonacieux kominn í dálaglega klípu.
Hvort átti hann nú heldur að þegja eða segja? Ef
hann þegði, þá var viðbúið, að hann yrði grunaður
um að vita meira en hann vildi kannast við, en ef
hann segði alt, sem hann vissi, þá yrði þó að viðurkenna,
að hann hefði fullan vilja á að fá einhverja
úrlausn þessa máls. Hann afrjeð því að segja upp
alla sögu.
»Jeg gruna mann nokkurn háan vexti, dimmleitan
og drembilegan, sem virðist vera tiginn maður. Hann
hefur margoft elt okkur hjónin þegar jeg hef fylgt
konu minni heim frá Louvre.«
»Hvað heitir hann?« spurði umsjónarmaðurinn
óþolinmóður.
»Jeg veit ekki hvað hann heitir, en jeg skyldi
þekkja hann úr þúsund mönnum ef hann bæri fyrir
mig.«
»Þekkja hann úr þúsund mönnum!« sagði umsjónarmaðurinn
og hleypti brúnum.
»Já, það er að segja — –« Bonacieux sá nú,
að hann hafði hlaupið á sig.
»Þjer segist geta þekt hann úr þúsund mönnum,«
tók umsjónarmaðurinn upp aftur. »Jæja, þetta
nægir nú í dag. En áður en við höldum yfirheyrslunni
áfram, verð jeg að gefa skýrslu um, að þjer
þekkið manninn, sem nam konu yðar brott.«
»En jeg hef als ekki sagt að jeg þekki hann,«
sagði Bonacieux í örvæntingu sinni. »Jeg hef þvert á
móti sagt — –«
»Farið burt með fangann,« sagði umsjónarmaðurinn
við varðmennina.
»Og hvert á að fara með hann?« spurði rjettarþjónninn.
»Í einhvern klefann.«
»Hvaða klefa?«
»Það er sama, hvaða klefi það er, bara honum
verði tryggilega lokað,« svaraði umsjónarmaðurinn.
Bonacieux leizt ekki á blikuna.
»Æ æ!« veinaði hann. »Þetta er auma ástandið!
Konan mín hlýtur að hafa drýgt einhvern hræðilegan
glæp og svo halda þeir, að jeg sje meðsekur henni
og láta mig sæta sömu hegningu. Hún hefur eflaust
borið það fram, að hún hafi sagt mjer alt saman og
kvenfólkið er svo ístöðulaust — Sama hvaða klefi
það er – það er bara þessi nóttin og svo hjól
og steglur og gálginn á morgun! Guð minn góður —
miskunaðu mjer!«
Varðmennirnir skiftu sjer ekkert af þessum kveinstöfum
hans – þeir voru alvanir þess háttar. Þeir
tóku sinn í hvern handlegg á honum og drógu hann
burt, en umsjónarmaðurinn fór að skrifa brjef, sem
rjettarþjónninn beið eftir og átti að koma til skila.
Bonacieux kom ekki dúr á auga alla nóttina,
ekki beint vegna þess, hvað klefinn var óvistlegur,
heldur vegna þess, að hræðslan og áhyggjurnar píndu
hann og kvöldu. Hann sat alla nóttina á klefabekknum
og hrökk í kuðung í hvert skifti, sem hann heyrði
eitthvert þrusk eða umgang og þegar lýsa tók af
dagi, virtist honum dagsbrúnin sjálf vera grá og
yglileg.
Alt í einu heyrði hann, að slagbrandinum var
skotið frá dyrunum og spratt hann þá á fætur, yfirkominn
af ótta. Hann hjelt, að nú væri verið að
að sækja sig á höggpallinn og varð svo feginn að
sjá, að það voru ekki aðrir en umsjónarmaðurinn og
rjettarþjónninn, að hann gjarnan hefði getað fallið um
háls þeim.
»Málið er orðið enn flóknara, heldur en það var
í gær,« sagði umsjónarmaðurinn, »og jeg vil nú ráða
yður að segja allan sannleikann og hann einan, því
að reiði kardínálans verður ekki afstýrt með öðru
móti en því, að þjer gerið nú hreinskilnislega játningu.«
»Jeg er reiðubúinn að segja alt, sem jeg veit,«
sagði Bonacieux. »Yfirheyrið þjer mig bara!«
»Í fyrsta lagi: Hvar er konan yðar?«
»Jeg var búinn að segja yður, að henni hefði
verið rænt.«
»Jú — en klukkan fimm síðdegis í gær komst
hún undan — yður að segja.«
»Komst undan hverjum?« spurði Bonacieux.
»Aumingja konan! En jeg fullvissa yður um, að hafi
hún komist undan, þá var það ekki mjer að kenna.«
»Hvaða erindi áttuð þjer þá til herra d'Artagnan,
nábúa yðar? Þjer áttuð langt samtal við hann í gær.«
»Jú satt er það, herra umsjónarmaður. Jeg kannast
við að hafa komið til herra d'Artagnan.«
»Og hver var tilgangurinn með þeirri heimsókn?«
»Jeg ætlaði að biðja hann að hjálpa mjer til þess
að finna konuna mína, því að jeg hjelt, að mjer bæri
fullkominn rjettur til þess að heimta hana aftur – –
en nú skilst mjer, að svo muni ekki hafa verið og
bið jeg yður margsinnis fyrirgefningar á g1ópsku
minni.«
»Og hverju svaraði herra d'Artagnan?«
»Herra d'Artagnan lofaði mjer hjálp sinni, en jeg
varð þess fljótt var, að hann var að blekkja mig.«
»Þjer eruð að gera gabb að rjettinum. Þið d'Artagnan
hafið komið ykkur saman og samkvæmt
þeim samningi rak hann lögregluþjónana sem voru
búnir að handsama konuna yðar, á flótta og hefur
nú sjálfur skotið henni undan öllum eftirgrenslunum.«
»Hefur herra d'Artagnan tekið konuna mína?
Ja – tarna! Það kalla jeg frjettir!«
»Herra d'Artagnan er í okkar höndum, sem betur
fer, og þið verðið nú prófaðir saman.«
»Jeg fer heldur ekki fram á annað,« sagði Bonacieux.
»Jeg er sannarlega ekki mótfallinn því, að fá
að sjá einhvern, sem jeg þekki.«
»Sækið herra d'Artagnan,« skipaði umsjónarmaðurinn.
Rjettarþjónninn fór og kom aftur með – Athos.
»Herra d'Artagnan,« sagði umsjónarmaðurinn og
vjek sjer að Athos. »Viljið þjer nú gera svo vel að
skýra frá, hvað yður og þessum manni fór á milli.«
»En þetta er ekki herra d'Artagnan,« sagði Bonacieux.
»Hvað segið þjer? Er þetta ekki herra d'Artagnan?«
»Nei, því fer fjarri.«
»Hver er þá þessi maður?« spurði umsjónarmaðurinn.
»Það get jeg ekkert um sagt — jeg þekki hann
ekki,« sagði Bonacieux.
»Hvað er að tarna! – þekkið þjer hann ekki?«
»Nei.«
»Hafið þjer aldrei sjeð hann áður?«
»Jú, raunar hef jeg það, en jeg veit ekki hvað
hann heitir.«
»Hvað heitið þjer?« spurði umsjónarmaðurinn.
»Athos,« svaraði lífvarðarliðinn.
»Það er nafn á fjalli, en ekkert mannsnafn,« sagði
veslings umsjónarmaðurinn og fór að þykja nóg um
þessa flækju.
»Það er nafn mitt,« sagði Athos rólega.
»En þjer hafið sagt, að þjer hjetuð d'Artagnan.«
»Hef jeg sagt það?«
»Já — einmitt þjer.«
»Það er að segja, að varðmennirnir sögðu við
mig: Eruð þjer ekki d'Artagnan? Á, haldið þið það?«
spurði jeg, en þeir töluðu hver í kapp við annan og
sögðust vera vissir um, að þetta væri svo og jeg
vildi ekki fara að þræta við þá, enda var það ekki
óhugsandi, að jeg færi ekki rjett með!«
»Þjer misbjóðið tign rjettarins, herra góður,«
»Nei, engan veginn sagði Athos.«
»Þjer eruð herra d'Artagnan.«
»Þarna sjáið þjer nú, að þjer segið það sjálfur.«
En nú greip Bonacieux fram í og sagði: »Hjermeð
lýsi jeg hátíðlega yfir því, að hjer er ekki um
neitt að villast. Herra d'Artagnan er leigjandi minn
og hlýt jeg því að þekkja hann. Hann er að vísu
ekki farinn að borga mjer neina húsaleigu enn, en
jeg þekki hann ekki síður fyrir það. Herra d'Artagnan
er ungur maður um tvítugt, en þessi maður er
þrítugur að minsta kosti. D'Artagnan er í lífvarðarliði
des Essarts, en þessi maður er í skyttuliði herra
de Tréville. Lítið þjer bara á einkennisbúninginn,
herra umsjónarmaður — lítið þjer á hann!«
»Það er satt,« tautaði umsjónarmaðurinn. »Þetta
er alveg satt.«
Í þessum svifum var hurðinni hrundið upp og
sendiboði kom með brjef til umsjónarmannsins.
»Æ, vesalingur,« sagði umsjónarmaðurinn.
»Hvað nú? Hvað eigið þjer við? Um hvern eruð
þjer að tala? Ekki þó um konuna mína, vænti jeg?«
»Jú einmitt um hana. Nú er komið fallega fyrir
ykkur, eða hitt þó heldur!«
»En herra trúr! Segið mjer, herra umsjónarmaður,
hvernig minn málstaður getur versnað, þó að
konan mín aðhafist eitthvað? Jeg, sem sit hjerna í
fangelsi!« kveinaði Bonacieux.
»Af því að hún hefur hvorki gert annað nje
meira, en það, sem ykkur hefur komið saman um
jafn þokkalegt og það er.«
»Jeg sver og sárt við legg, herra umsjónarmaður,
að þjer farið algerlega villur vegar. Jeg hef ekki
minstu hugmynd um fyrirætlanir konu minnar og
ekki nokkurt hugboð um það, hvað hún hefur gert
fyrir sjer — en ef hún hefur aðhafst einhverja óhæfu,
þá afneita jeg henni, útskúfa henni og lýsi bölvun
minni yfir henni!«
»Sveisvei!« sagði Athos við umsjónarmanninn.
»Ef þjer þurfið mín ekki lengur hjer, þá vil jeg helzt
láta fara með mig eitthvað burt. Mjer dámar ekki þessi
Bonacieux.«
»Látið fangann aftur í klefa sinn,« sagði umsjónarmaðurinn,
»og haldið strangari vörð yfir honum
en áður hefur verið gert.«
»En sje það herra d'Artagnan, sem þjer ætlið
endilega að ná í,« sagði Athos með vanalegri rósemi,
»þá fæ jeg ekki sjeð, hvaða gagn yður er að mjer.«
»Gerið sem jeg hef sagt,« æpti umsjónarmaðurinn –«
og haldið þjer yður saman! Skiljið þjer það?«
Athos ypti öxlum og fór með varðmönnunum, en
Bonacieux hóf upp aftur kveinstafi sína svo sára, að
vel hefðu þeir mátt hræra ljónshjarta.
Klæðasalinn var látin vera í sama klefanum, sem
hann hafði verið í um nóttina og var svo ekki ró
hans raskað framar þennan dag — og allan þann
dag hágrjet Bonacieux eins og regluleg raggeit, enda
var hann engin hetja, eins og hann hafði sjálfur
kannast við áður.
Klukkan níu um kvöldið ætlaði hann loksins að
fara að leggja sig fyrir, en heyrði þá fótatak úti á
ganginum. Það nálgaðist dyrnar á klefa hans, hurðin
var opnuð og varðmennirnir komu inn.
»Fylgið mjer eftir,« sagði lögregluþjónn, sem var
með varðmönnunum.
»Fylgja yður eftir – um þetta leyti — og hvert?«
sagði Bonacieux.
»Þangað sem okkur hefur verið skipað að flytja
yður.«
»Þetta er ekki annað en svarleysa.«
»Það er nú samt eina svarið, sem við getum í
tje látið.«
»Æ hamingjan góða!« stundi klæðasalinn. »Nú
er þó vissulega úti um mig.«
Og svo fór hann með varðmönnunum mótstöðulaust
og möglunarlaust.
Þeir gengu eftir sama ganginum, þvert yfir garð
einn og gegnum varðstofu. Loksins var honum
stungið inn í vagn fyrir utan hliðið og fylgdu vagninum
fjórir ríðandi hermenn. Lögregluþjónninn settist
við hlið hans, vagnhurðinni var skelt aftur og sátu
þeir nú báðir þarna inniluktir.
Vagninn fór mjög hægt yfir – rjett eins og líkvagn
og sá fanginn ekki annað út um vagngluggann
en neðstu hæð húsanna og steinlagninguna á
götunum, en þar sem hann var borinn og barnfæddur
í París, gat hann þó áttað sig á ýmsu, svo sem
dyratjöldum, götuluktum o.fl. Þegar þeir komu til
Saint-Paul(Pol), ætlaði hann að hníga í ómegin og
gerði krossmark fyrir sjer, því að þar var vant að
höggva þá Bastillufanga, sem dæmdir voru til dauða.
Hjelt hann að vagninn mundi staðnæmast þarna, en
svo varð þó ekki.
Þegar lengra kom, fjekk hann annað hræðslukastið.
Voru þeir þá að fara meðfram Saint-Jean (Sjang)
kirkjugarðinum, en þar var siður að jarðsetja drottinssvikara
og landráðamenn. Nokkur huggun var honum
það þó, að jafnaðarlega voru þessir menn afhöfðaðir
áður en þeim var holað niður í jörðina, en ennþá sat
höfuð hans fast á sínum eigin búk! Þá tók hann
eftir því, að þeir stefndu á Gréve-torgið (Aftökustaður
í París til forna) og ráðhúsið og hjelt hann
þá, að nú væru öll sund lokuð. Hann ætlaði að fara
að skrifta syndir sínar fyrir lögregluþjóninum, og
þegar maður sá neitaði að hlusta á skriftirnar, veinaði
hann svo ámátlega, að lögregluþjónninn hótaði
að stinga upp í hann ginkefli ef hann steinþegði
ekki.
Þessi hótun var Bonacieux ofurlítil hugsvölun.
Hann hugsaði sem svo, að ef ætti að höggva hann
á Gréve-torginu, þá væri það ekki ómaksins vert að
kefla sig þegar svo skamt var til aftökustaðarins. Það
reyndist líka, að vagninn hjelt áfram yfir þetta hræðilega
torg án þess að nema staðar. Nú var þá ekki
annað hræðsluefni eftir en Croix-du-Trahoir (Croa-duj-Traoar),
þar sem örugustu glæpamenn voru líflátnir
— og þangað stefndi vagninn!
Bonacieux hjelt, að hann væri þó ekki verri en
svo að hann fengi að láta lífið í Saint-Paul eða Gréve-torginu,
en nú átti endastöðin að vera á Croix-du-Trahoir!
Hann gat ekki eygt krossinn (croix) ennþá,
en hann fann það á sjer, að hann væri þar rjett hjá.
Nú heyrði hann líka hávaða og vagninn staðnæmdist!
Þetta var ofraun fyrir veslings Bonacieux og hann
stundi við, rjett eins og þegar deyjandi maður er að
gefa upp andann – og svo misti hann meðvitundina.
XIV. Maðurinn frá Meung.
Mannfjöldinn hafði ekki safnast saman við Groix-du-Trahoir
til þess að horfa á neinn, sem ætti að
hengjast, heldur á mann, sem búið var að hengja.
Vagninn stanzaði ekki nema litla stund og hjelt
svo áfram gegnum mannþröngina og inn í Bonsenfants
(Bongangfang)-götuna og staðnæmdist loks fyrir
utan lágt hlið.
Hliðið var opnað og tóku tveir lífvarðarliðar
Bonacieux á milli sín og leiddu hann eftir göngum,
upp stiga og inn í biðherbergi.
Bonacieux fór þetta alt eins og í einhverri leiðslu,
sá alt eins og í þoku og heyrði alt sem fram fór, en
vissi þó ekki um hvað talað var. Hann var svo
sinnulaus, að hann hefði hvorki æmtað nje skræmtað
þó að hann hefði verið leiddur á höggpallinn þegar
í stað. Sat hann nú þarna á bekk í sömu stellingum,
sem lífvarðarliðarnir höfðu skilið við hann, studdi
bakinu upp að veggnum og ljet handleggina lafa.
Loksins fór hann þó að ranka eitthvað við sjer
og líta í kringum sig og sá þá, að ekki mundi nein
hætta vera á ferðum enn. Setan á bekknum var mjúk
og herbergið klætt vönduðu veggfóðri, en fyrir gluggunum
hjengu damasktjöld á gullstöngum. Þarna var
auðsjáanlega ekkert að óttast og fór hann því að
hugsa til hreyfings, en jafnskjótt og hann stóð upp,
var dyratjaldi slegið til hliðar og kom inn liðsforingi,
ofur vingjarnlegur á svip. Hann sagði eitthvað við
mann, sem var í hliðarherberginu og vjek sjer svo
að fanganum.
»Þjer heitið Bonacieux?« spurði hann.
»Já, herra liðsforingi. Nafn mitt er það,« svaraði
klæðasalinn skjálfandi af hræðslu.
»Komið hjerna innar,« sagði liðsforinginn og
vísaði Bonacieux inn í hliðarherbergið. Það var allstór
stofa og hjengu alskonar vopn á veggjunum.
Það var fremur þungt loft þar inni og logaði eldur á
arni þó að þetta væri að sumarlagi. Í miðri stofunni
var borð, alsett bókum og skjölum og þar ofan á
breiddur stór og greinilegur uppdráttur af La Rochelle.
Við eldstóna stóð maður meðallagi hár, drýldinn
og drembilegur á svip, hvasseygður, ennisbreiður og
toginleitur, með yfirskegg og hökutopp. Hann var
tæplega fertugur að aldri, en þó tekinn að hærast í
vöngum. Ekki bar hann sverð við hlið, en var að
öðru leyti búinn sem hermaður og buffalleðursstígvjelin
á fótum hans sýndu, að hann hafði verið á
hestbaki þennan dag.
Maður þessi var Armand Jean Duplessis, kardínáli
af Richelieu. Útlit hans var ekki eins og því er
vanalega lýst, þ.e.a.s. hann leit ekki út eins og
ellihrumur maður, komin að fótum fram, sem ekki
gæti hreyft sig úr hægindastólnum. Nei – hann
leit út eins og glæsilegt snyrtimenni, sem hann og
líka var, raunar fremur heilsutæpur, en andans skerpa
og þróttur svo framúrskarandi, að telja mátti hann
einn hinn merkasta mann, sem nokkru sinni hefur
uppi verið. Það var þessi maður sem hafði lagt hertogadæmið
Mantúa undir hertogan af Nemúr og brotið
undir sig borgirnar Nímes (Ním), Castres (Kastr)
og Uzés (Ujse) og bjóst nú til að stökkva Englendingum
burt af eynni Ré og setjast um La Rochelle.
Við fyrsta álit var ekkert sem benti til þess að
maður þessi væri kardínáli og ekkert einkennilegt, sem
gæfi ókunnugum grun um, hver hann væri.
Veslings klæðasalinn stóð kyr frammi við dyrnar,
en kardínálinn hvesti á hann augun eins og vildi hann
skygnast inn í alla fortíð hans.
»Er þetta Bonacieux?« spurði hann eftir stutta
stund.
»Já, yðar hágöfgi,« svaraði liðsforinginn.
»Jæja, fáið mjer þá skjölin og látið okkur vera
eina.«
Liðsforinginn fjekk honum skjölin, hneigði sig
djúpt og fór.
Bonacieux þóttist vita, að skjöl þessi mundu vera
rjettarprófið, sem haldið var yfir honum í Bastillunni.
Maðurinn við eldstóna leit við og við upp úr skjölunum
og horfði svo kuldalega á Bonacieux, að honum
fanst augnatillit hans nísta sig inn að beini.
Eftir að hafa lesið í skjölunum stutta stund og
horft á Bonacieux hafði kardínálinn komist að fastri
niðurstöðu í málinu.
»Þessi mannskepna hefir aldrei tekið þátt í neinu
samsæri,« tautaði hann, »en fyrst að hann er nú hjer
kominn, þá er best að athuga hann dálítið.«
»Þjer eruð ákærður fyrir landráð,« sagði kardínálinn
hægt.
»Jú, mjer hefir verið sagt svo, yðar hágöfgi,«
svaraði Bonacieux, »en jeg sver þess dýran eið, að
jeg hef enga hugmynd um, hvað hjer er um að ræða.«
Kardínálinn brosti.
»Þjer hafið verið í samsæri með konu yðar, frú
de Chevreuse og hertoganum af Buckingham.«
»Jú, yðar hágöfgi. Jeg hef heyrt konu mína nefna
þessi nöfn.«
»Í hvaða sambandi?«
»Hún sagði, að Richelieu kardínáli hefði gint
Buckingham til Parísar til þess að steypa honum og
drotningunni í glötun.«
»Jæja — sagði hún það?« spurði kardínálinn bálvondur.
»Já — hún sagði það, en aftur sagði jeg henni,
að slíkt ætti sjer engan stað, því að Hans hágöfgi
dytti als ekki í hug – –«
»Þjer eruð bjáni og yður er best að þegja um
þetta,« sagði kardínálinn.
»Já, það sagði konan mín líka, yðar hágöfgi.«
»Vitið þjer, hver rændi konunni yðar?«
»Nei, yðar hágöfgi.«
»En þjer hafið samt einhvern grunaðan?«
»Að vísu hef jeg það, en nú er jeg fallinn frá
þeirri grunsemd, því að lögreglustjóranum þótti hún
óviðeigandi.«
»Vissuð þjer að konan yðar komst undan?«
»Nei, yðar hágöfgi. Jeg heyrði það fyrst í fangelsinu
og það var umsjónarmaðurinn, sem sagði mjer
það. — Það er annars allra liðlegasti maður.«
Kardínálinn brosti aftur.
»Þjer vitið þá ekki, hvað varð af konu yðar eftir
að hún slapp?«
»Nei, það veit jeg als ekki, en líklegast hefir hún
snúið aftur til Louvre.«
»Hún var ekki komin þangað klukkan eitt í nótt.«
»Hvað er að tarna! Hvar skyldi hún þá vera?«
»Það vitnast á sínum tíma – verið þjer óhræddur
um það. Það er ekki til neins að leyna kardínálann
neinu – hann kemst að öllu.«
»En haldið þjer þá, yðar hágöfgi, að kardínálinn
vilji segja mjer hvar hún er?«
»Ef til vill. En fyrst verðið þjer að segja alt,
sem yður er kunnugt um samband konu yðar við
frú Chevreuse.«
»Jeg veit ekkert um það, yðar hágöfgi. Jeg hef
aldrei sjeð þá konu.«
»Var kona yðar vön að fara beint heim til sín,
þegar þjer fylgduð henni frá Louvre?«
»Nei – aldrei svo að segja. Hún átti altaf erindi
til einhverra ljereftssala og þangað varð jeg að fylgja
henni.«
»Hafði hún viðskifti við marga ljereftssala?«
»Eina tvo, yðar hágöfgi.«
»Hvar eiga þeir heima?«
»Annar þeirra er í Vaugirard (Vósjírar)-götunni –
hinn í La Harpe-götunni.«
»Fóruð þjer nokkurntíma inn til þessara kaupmanna
með henni?«
»Nei, aldrei. Jeg beið alt af fyrir utan.«
»Og hvaða ástæðu hafði hún til að fara altaf ein
inn til þeirra?«
»Hún nefndi það aldrei. Hún sagði mjer bara að
bíða — og svo beið jeg.«
»Þjer eruð eftirlátur eiginmaður, kæri Bonacieux,«
sagði kardínálinn.
»Hann kallar mig kæra Bonacieux,« sagði klæðasalinn
við sjálfan sig. »Það er svei mjer bærilegt.«
»Þekkið þjer húsið sem þessir kaupmenn búa í?«
»Já.«
»Munið þjer númerin á þeim?«
»Já.«
»Hver eru þau?«
»Nr. 25 í Vaugirard-götunni og Nr. 75 í La Harpegötunni.«
»Það er gott,« sagði kardínálinn.
Að svo mæltu tók hann silfurbjöllu og hringdi
og kom þá liðsforinginn inn.
»Farið þjer til Rochefort,« hvíslaði kardínálinn,
»og biðjið hann að koma hingað strax, ef hann er
heima.«
»Greifinn er staddur hjerna og óskar að fá að
tala við yðar hágöfgi,« sagði liðsforinginn.
»Látið hann koma inn,« sagði Richelieu.
Liðsforinginn flýtti sjer út. Skipunum kardínálans
var ætíð hlýtt fljótt. Skömmu síðar opnuðust dyrnar
og kom maður inn.
»Þetta er hann!« sagði Bonacieux.
»Hvaða hann?« spurði kardínálinn.
»Sá sem rændi konunni minni.«
Kardínálinn hringdi og kom þá liðsforinginn aftur.
»Farið með þennan mann til varðmannanna og
segið þeim að gæta hans þangað til jeg geri boð
eftir honum aftur.«
»Nei, yðar hágöfgi — það er ekki hann!« sagði
nú Bonacieux lafhræddur, »Mjer missýndist – þetta
er annar maður og líkist hinum ekki neitt. Þetta er
skikkanlegur maður!«
»Farið burt með þennan fábjána,« sagði kardínálinn.
Liðsforinginn leiddi Bonacieux fram í biðherbergið
og fjekk hann varðmönnunum.
Maðurinn, sem var nýkominn inn, beið þangað
til Bonacieux var kominn út úr dyrunum en gekk
svo til kardínálans og sagði:
»Þau eru búin að hittast.«
»Hver?« spurði kardínálinn.
»Hún og hann.«
»Drotningin og hertoginn?«
»Já.«
»Og hvar þá?«
»Í Louvre.«
»Eruð þjer viss um það?«
»Já.«
»Hver sagði yður það?«
»Frú de Launoy (Lannoa), einn yðar tryggasti
fylgismaður, eins og þjer vitið.«
»Því sagði hún það ekki fyr?«
»Jeg veit ekki, hvort drotningin hefir grunað hana
eða það er af tilviljun, en Hennar Hátign hefir látið
frú de Surgis (Sujrsjí) sofa í herbergi hennar og vera
yfir henni allan daginn.«
»Jæja – við höfum orðið undir þarna, en við
reynum að ná okkur niðri aftur.«
»Jeg skal hjálpa yðar hágöfgi eftir bestu getu. —
Þjer megið reiða yður á það.«
»Hvernig var þessi samfundur þeirra?«
»Klukkan hálfeitt um nóttina var drotningin með
hirðmeyjum sínum — –«
»Hvar þá?«
»Í svefnherbergi sínu.«
»Nú-nú!«
»Þá kom einhver og færði henni vasaklút frá
konunni, sem gætir línklæða hennar.«
»Áfram! Áfram!«
»Drotningu varð mikið um þetta og brá litum.«
»Áfram!«
»Samt reis hún upp og bað hirðmeyjar sínar
bíða, því að hún ætlaði að skreppa burt, en kæmi
fljótlega aftur. Stje hún svo úr lokrekkjunni og gekk
úr herberginu.«
»Hvað var drotningin lengi burtu?«
»Tæpan klukkutíma.«
»Fór engin hirðkonan með henni?«
»Jú — Dona Estefanía.«
»Og kom hún svo inn aftur?«
»Já, en aðeins til að sækja lítið rósviðarskrín með
fangamarki sínu.«
»Hafði hún skrínið með sjer þegar hún kom inn
aftur?«
»Nei.«
»Vissi frú Lannoy, hvað var í þessu skríni?«
»Já.«
»Og drotningin hjelt ekki á skríninu þegar hún
kom inn aftur.«
»Nei.«
»Frú Lannoy heldur þá, að drotningin hafi gefið
Buckingham skrínið með demöntunum, sem konungur
gaf henni?«
»Já – hún er viss um það.«
»Hvernig stendur á því?«
»Jú – frú Lannoy gætir skartgripa drotningar
og fór þá að spyrja drotningu, hvað orðið væri af
því.«
»Hverju svaraði drotningin því?«
»Hún stokkroðnaði og sagði að kvöldið áður hefði
umgerðin á einum demantinum bilað og hefði hún
því orðið að senda skrínið til gullsmiðs til þess að fá
gert við þetta.«
»Núnú! Við verðum þá að snúa okkur til gullsmiðsins
til að komast eftir, hvort þetta er satt.«
»Jeg er búinn að því.«
»Og hvað sagði gullsmiðurinn?«
»Hann sagðist ekki vita nokkurn skapaðan hlut
um þetta.«
»Þetta er ágætt, Rochefort. Ekki er alt búið enn
og við stöndum kannske betur að vígi eftir en áður.«
»Jeg efast als ekki um að skarpskygni yðar hágöfgi – –«
»Gæti bætt úr klaufaskap frú de Lannoy. Er ekki
svo?«
»Það var einmitt það, sem jeg vildi sagt hafa,
yðar hágöfgi.«
»Vitið þjer hvar þau leyndust, frú de Chevreuse
og hertoginn af Buckingham?«
»Nei, það veit jeg ekki. Þjónar mínir hafa ekki
getað útvegað mjer neina áreiðanlega vissu um það.«
»En það veit jeg!«
»Vitið þjer það, yðar hágöfgi?«
»Já — að minsta kosti fer jeg víst nærri um það.
Annað þeirra var í Vaugirard-götunni nr. 25 og hitt í
La Harpe-götunni nr. 75.«
»Vill yðar hágöfgi að jeg láti taka þau föst?«
»Nú er það víst orðið um seinan. Þau eru líklega
farin sína leið, bæði tvö.«
»Má vera, en það væri þó betra að ganga úr
skugga um það.«
»Takið þjer tíu menn úr lífverði mínum og rannsakið
bæði húsin.«
»Það skal gert, yðar hágöfgi,« sagði Rochefort
og flýtti sjer burt.
Kardínálinn var hugsi nokkra stund. Svo hringdi
hann í þriðja sinni og kom liðsforinginn inn.
»Komið með fangann,« sagði kardínálinn.
Enn þá varð Bonacieux að koma fram fyrir hinn
mikla mann.
»Þjer hafið gabbað mig,« sagði kardínálinn
þjóstugur.
»Jeg,« sagði Bonacieux, skjálfandi af hræðslu.
»Því skyldi jeg hafa gabbað yðar hágöfgi?«
»Konan yðar var engin kaup að eiga við ljereftssalana
þegar hún var að finna þá.«
»Nei, í öllum guðanna bænum! Hvað var hún
þá að gera?«
»Hún var að finna frú de Chevreuse og hertogann
af Buckingham.«
»Einmitt það,« sagði Bonacieux og var að reyna
að rifja upp fyrir sjer, hvernig þetta alt saman hefði
verið lagað. »Þjer hafið rjett að mæla, yðar hágöfgi!
Jeg var oft að segja við konuna mína, að það væri
skrítið að ljereftssalar byggju í svona húsum og
hefðu ekki einu sinni dyraspjald yfir búðardyrunum, en
hún bara hló að mjer, þegar jeg var að tala um
þetta. Æ, yðar hágöfgi,« sagði Bonacieux enn fremur
og fjell á knje fyrir Richelieu. »Vissulega eruð þjer
kardínálinn – hinn mikli kardínáli, hinn frábæri maður,
sem allur heimurinn virðir og vegsamar!«
Þó að ekki væri nú sjerlega mikið í þessa hyllingu
varið af öðrum eins manni og Bonacieux, þótti
kardínálanum þó lofið gott. Brosti hann við og var
sem honum hefði dottið nokkuð nýtt í hug, rjetti svo
klæðasalanum hönd sína og sagði:
»Standið upp, kæri vin! Þjer eruð allra besti
maður.«
»Kardínálinn hefur tekið í höndina á mjer og sá
mikli maður hefur kallað mig vin sinn!« hrópaði
Bonacieux ofsaglaður.
»Já, kæri vin, það hef jeg gert,« sagði kardínálinn
ógnar föðurlega og mildilega og ljetu ekki aðrir
blekkjast af þeirri mildi hans en þeir, sem ekkert
þektu til hans. »Og svo var verið að gruna yður um
græsku! Það skal sannarlega bætt yður upp. Lítið
þjer á! Takið nú þennan peningapoka og fyrirgefið
mjer!«
»Jeg að fyrirgefa yðar hágöfgi!« sagði Bonacieux
og tók hikandi við peningapokanum — hefur líklega
verið hræddur um, að kardínálinn væri að gabba sig.
»Þjer, sem hafið vald til láta mig í svartholið og
hengja mig! Vissulega eruð þjer herrann og jeg þrællinn,
sem einskis er megnugur! Og svo ætti jeg að
fyrirgefa yðar hágöfgi — nei, slíkt getur þó ekki verið
meining yðar!«
»Svona, svona, kæri Bonacieux – þetta er fullmikið
íborið, en jeg þakka yður samt fyrir það. Þiggið
þjer nú þessa peninga og svo ætla jeg að kveðja
yður í þeirri von, að þjer sjeuð hvorki óánægður nje
leiður út af því, sem hjer hefur farið fram.«
»Jeg er frá mjer numinn og veit hvorki upp nje
niður, yðar hágöfgi!«
»Jæja – verið þjer þá sælir í þetta sinn, því að
jeg vona að við sjáumst aftur.«
»Svo oft sem yðar hágöfgi þóknast, Jeg er æ og
ávalt reiðubúinn að þjóna yðar hágöfgi!«
»Má vel vera, að það verði oft, því að mjer hefur
fallið mjög vel að tala við yður.«
Að svo mæltu brá kardínálinn við hendi til merkis
um að samtalinu væri lokið, en Bonacieux hneigði
sig djúpt og gekk aftur á bak út úr stofunni. Jafnskjótt
sem hann var kominn fram í biðstofuna, heyrði
kardínálinn að hann hrópaði hástöfum: »Lifi hans
hágöfgi! Lengi lifi hinn mikli kardínáli!« Richelieu
hlustaði brosandi á þessi fagnaðaróp og sagði í hálfum
hljóðum:
»Jæja – þarna hef jeg eignast fylgismann, sem
glaður mun ganga í dauðann fyrir mig.«
Því næst fór kardínálinn vandlega að athuga uppdráttinn
af La Rochelle, sem lá á borðinu fyrir framan
hann.
Meðan hann var niðursokkinn í þetta, var hurðinni
lokið upp og kom Rochefort inn.
»Nújájá,« sagði kardínálinn með ákafa og spratt
á fætur. Sýndi það best, hve áríðandi honum þótti
erindi það, sem hann hafði falið greifanum.
»Seisei jú!« sagði greifinn. »Það hefur verið kvenmaður,
26 til 28 ára, og karlmaður 35 til 40 ára í
þessum húsum, sem yðar hágöfgi til tók. En kvenmaðurinn
forðaði sjer í nótt og karlmaðurinn í morgun.«
»Það hafa verið þau,« sagði kardínálinn og leit
á klukkuna, »en nú er orðið of seint að elta þau, því
að frú Chevreuse er líklega komin til Tours (Túr) og
Buckingham til Boulogne (Búlonj). Nú verður ekki
hægt að hitta þau annarstaðar en í Lundúnum.«
»Hvað skal þá gera nú, yðar hágöfgi?«
»Fyrst og fremst að tala ekki nokkurt orð um
það, sem hjer hefir gerst. Drotningin má ekki ugga
neitt að sjer og hana má ekki gruna, að við vitum
neitt um þetta leyndarmál hennar. Það er best að hún
haldi að við sjeum að grafast eftir einhverju samsærinu
– og sendið þjer svo innsiglisvörðinn Seguier
(Segíe) til mín.«
»En hvað hafðist svo upp úr þessum manni,
sem var hjer í yfirheyrslu?«
»Hvaða manni?« spurði kardínálinn.
»Jeg á við þennan Bonacieux.«
»Jeg hafði talsvert upp úr honum — jeg læt hann
nefnilega njósna um konu sína.«
Rochefort greifi hneigði sig til merkis um, að
hann kannaðist við yfirburði herra síns og gekk burt.
Þegar kardínálinn var orðinn einn, fór hann að
skrifa brjef og innsiglaði það með sínu eigin signeti.
Að því búnu hringdi hann á liðsforingjann.
»Gerið boð eftir Vitray (Vítre),« sagði hann »og
biðjið hann að búast til ferðar.«
Skömmu síðar kom Vitray inn, ferðbúinn og með
spora á fótum.
»Vitray,« sagði kardínálinn. »Þjer verðið að fara
til London undir eins og tefja hvergi, heldur fara
náttfari og dagfari. Þessu brjefi, sem jeg nú fæ yður,
eigið þjer að koma til Mylady. Svo er hjer ávísun
upp á 200 gullpeninga, sem þjer getið tekið hjá fjehirði
mínum og álíka fje mun hann greiða yður, ef
þjer verðið kominn aftur innan 6 daga og hafið lokið
erindi yðar svo að við megi una.«
Maðurinn hneigði sig, tók við ávísuninni og
gekk burt.
Brjefið var svohljóðandi:
»Mylady! Þjer skuluð fara á fyrsta dansleikinn
sem hertoginn verður á. Að líkindum mun hann bera
tólf demantshnappa á kufli sínum, en þjer verðið einhvern
veginn að komast að honum og sjá yður færi
á að skera tvo hnappana burtu.
Þjer geymið svo hnappana á góðum stað og
sendið mjer skeyti jafnskjótt sem því er lokið.«
XV. Hermenn og borgarar.
D'Artagnan og Porthos gerðu herra de Tréville
aðvart þegar Athos kom hvergi fram daginn eftir
atburði þá, sem nú hefir verið sagt frá.
Hvað Aramis snerti, þá hafði hann beðið um
fimm daga orlof og var nú í Rouen (Rúang), að sagt
var í einhverjum erindum til fjölskyldu sinnar.
Herra de Tréville var hermönnum sínum eins og
góður faðir. Sá minsti og lítilmótlegasti þeirra átti
jafnvíst athvarf til hans og verið hefði hans eigin
bróðir, svo framarlega sem hann bar einkennisbúning
skyttuliðsins.
Hann fór undir eins til rannsóknardómara hermanna
og voru síðan gerð boð eftir varðstjóranum í
Croix-rouge (Kroarúsj). Varð þá brátt uppvíst, að Athos
væri fangelsaður í Bastillunni.
Athos hafði orðið fyrir sömu meðferðinni og
Bonacieux. Þeir voru báðir prófaðir saman eins og
áður er sagt. Athos var hræddur um að d'Artagnan
ynnist ekki tími til að gera alt það, sem honum var
ætlað að gera og dró því alt á langinn, þangað til
að hann sagði loksins, að nafn sitt væri Athos, en
ekki d'Artagnan.
Hann bætti því við seinna, að hann þekti hvorki
Bonacieux eða konu hans, að hann hefði aldrei talað
við þau aukatekið orð og að hann hefði farið í heimsókn
til d'Artagnans vinar síns klukkan tíu um kvöldið
– ennfremur að hann hefði verið hjá herra de
Tréville næstu klukkutímana þar á undan og borðað
miðdagsverð hjá honum. Hann kvaðst hafa tuttugu
votta að þessu og tilnefndi meðal þeirra ýmsa alþekta
aðalsmenn, þar á meðal La Trémouille hertoga.
Nú var annar rannsóknardómari fenginn og varð
honum jafn ráðafátt við Athos – við þennan einfalda
og rólega framburð hans. Hann ætlaði sjer helst að
vera alldrýldinn við fangann og svala þannig fáþykkju
þeirri, sem borgarar oft og tíðum bera til hermanna,
en hann fór að gæta að sjer þegar þeir Tréville og
Trémouille voru nefndir í sambandi við þetta mál.
Athos var líka sendur til kardínálans, en hann
var þá ekki viðlátinn og sat á tali við konung, en í
sömu andránni kom herra de Tréville inn til Hans
Hátignar, enda hafði hann alt af greiðan aðgang að
konungi sem höfuðsmaður skyttuliðanna. Hafði Tréville
þá grenslast eftir Athos árangurslaust og síðan
haft tal af rannsóknardómara hermanna og forstjóra
Bastillunnar.
Vjer könnumst við fæð þá, sem konungur lagði
á drotningu sína og tortrygni þá, sem hann bar í
hennar garð og var kardínálinn jafnan að ala á
þessu hvorutveggja, því að honum var alt af minna
gefið um kvenfólk en karlmenn þegar hann ætlaði sjer
að hafa einhver brögð í tafli, en verst var honum við
vinfengi þeirra drotningar og frú de Chevreuse. Stóð
honum meiri beygur af þessum tveimur konum en
ófriðinum við Spánverja, þrætunum við Englendinga
og peningakreppu Frakka. Það var hans sannfæring,
að frú de Chevreuse væri ekki að eins pottur og
panna í pólitískum launráðum drotningar, heldur væri
hún drotningu líka hjálpleg með ástamál hennar —
og það þótti kardínálanum meira um vert.
Konungur fyltist þegar ofsabræði er kardínálinn
sagði honum að frú de Chevreuse, sem útlæg var
ger til Tours og því búist við, að hún væri að staðaldri
í þeim bæ, hefði nú verið fimm samfleytta daga
í París og komist undan eftirgrenslun lögreglunnar
allan þann tíma. Þótt konungur vildi láta kalla sig
Lúðvík hinn rjettláta og Lúðvík hinn skírlífa, var hann
samt bæði dutlungasamur og ótrúr. Ókomnum tímum
mun veitast erfitt að átta sig á lyndiseinkennum
hans og mannkynssagan að eins geta stuðst þar við
staðreyndir, en síður við sálfræðilegar rökleiðslur.
En þegar kardínálinn bætti því við, að frú Chevreuse
hefði ekki eingöngu verið í París, heldur hefði
drotningin verið í einhverju leynimakki við hana og
ennfremur því, að skyttuliði einn hefði dirfst að ráðast
á lögregluna með ofbeldi, ónýta alla rannsókn
þessara mála og hindra þannig kardínálann í því að
greiða úr þessum flækjum og launráðum – þá gat
Lúðvík þrettándi ekki lengur á sjer setið. Hann stóð
upp náfölur og þegjandi — alveg gagntekinn af taumlausri
bræði, sem gat komið honum til að fremja fádæma
grimdarverk, og stje fram á gólfið eins og hann
ætlaði að æða beint til herbergja drotningarinnar.
Og enn hafði kardínálinn þó ekki minst einu
orði á hertogann af Buckingham.
Einmitt í þessari svipan kom herra de Tréville
inn til þeirra, rólegur, kurteis og prúðmannlegur í
framgöngu.
Höfuðsmaðurinn rjeði það strax af nærveru kardínálans
og reiðisvip konungs, hvað hjer hefði gerst
og fann sjer vaxa ásmegin til sennu þeirrar, er í
vændum var.
Lúðvík þrettándi hafði þegar tekið um hurðarsnerilinn,
en sneri við þegar de Tréville kom inn.
»Það ber vel í veiði, að þjer komið,« sagði konungur,
sem ekki gat stjórnað skapi sínu þegar reiðiköstin
gripu hann. »Það eru þokkalegar sögur, sem
ganga af skyttuliðum yðar.«
»Það eru heldur ekki óþokkalegar sögur,« sagði
de Tréville, »sem jeg get sagt yðar Hátign af rjettarins
þjónum.«
»Hverjar eru þær?« spurði konungur með uppgerðar
hæversku.
»Jeg skal allra þegnsamlegast leyfa mjer að tilkynna
yðar Hátign,« svaraði de Tréville í sama tón,
»að nokkrir lögregluþjónar, sem annars eru heiðarlegir
menn, þó að þeir virðist hafa horn í síðu allra hermanna,
hafa leyft sjer – samkvæmt skriflegri skipun,
sem mjer er meinað að sjá — að taka fastan og
ákæra einn af skyttuliðum mínum eða yðar Hátignar
rjettara sagt – trúan og heiðarlegan hermann, Athos
að nafni, sem yðar Hátign metur mikils.«
»Athos,« sagði konungur. »Jeg kannast við það
nafn.«
»Yðar Hátign mun minnast þess,« hjelt de Tréville
áfram, »að það var þessi skyttuliði, sem var svo
óheppinn að særa herra Cahussac í einvígi. Meðal
annara orða, yðar hágöfgi,« sagði höfuðsmaðurinn og
vjek sjer að kardínálanum. »Er herra Cahussac gróinn
sára sinna?«
»Jú — þakka yður fyrir,« svaraði kardínálinn
kuldalega.
»Athos fór að heimsækja einn vin sinn, en hann
var þá ekki heima,« sagði de Tréville ennfremur.
»Það var ungur maður frá Béarn, sem er nýkominn
í þjónustu yðar hátignar og er annars í lífvarðarliði
des Essarts. Athos tók sjer bók í hönd, settist niður
og ætlaði að bíða vinar síns, en þá kom heill herskari
lögregluþjóna, umkringdu húsið og mölvuðu upp
dyrnar.«
Kardínálinn kinkaði kolli til konungs.
»Þetta vitum vjer vel,« mælti konungur. »Það var
alt saman gert oss til varnar og tryggingar.«
»Ætli það hafi þá líka verið Yðar Hátign til varnar
og tryggingar,« sagði de Tréville, »að einn af
skyttuliðum mínum, sem ekkert hafði fyrir sjer gert,
var tekinn fastur, fengin tveim varðmönnum í hendur
eins og stórglæpamaður og dreginn gegnum æpandi
og ógnandi götulýðsþvögu — maður sem þrásinnis
hefur lagt líf sitt í hættu fyrir málefni Yðar Hátígnar
og er ávalt reiðubúinn að láta líf sitt fyrir yður.«
»Skyldi þetta nú vera rjett sagt frá?« spurði konungur
í nokkurri óvissu.
»Herra de Tréville láist að geta þess,« sagði
nú kardínálinn rólega, »að þessi saklausi skyttuliði
og heiðursmaður hafði sýnt sig í því einum klukkutíma
áður að bera vopn á fjóra lögregluþjóna, sem
sendir voru af mjer til að leyta upplýsinga í mikilsvarandi
máli.«
»Jeg hygg að yðar hágöfgi muni veitast erfitt að
færa sannanir fyrir því,« sagði de Tréville og var
hinn keikasti. »Því að einum klukkutíma áður borðaði
herra Athos – sem er sannur heiðursmaður, eins og
jeg þegar hef tekið fram við Yðar Hátign – miðdagsverð
heima hjá mjer og sat síðan í samkvæmissalnum
á tali við La Trémouille og Chalus(Sjaluj)
greifa, sem líka var þar staddur.«
Konungur leit á kardínálann.
»Það verður að taka rjettarskjölin trúanleg,«
sagði kardínálinn. Lögregluþjónarnir, sem ráðist var á,
hafa gefið skýrslu þá, sem jeg leyfi mjer að leggja
fram fyrir Yðar Hátign.«
»Skyldi framburður hermanna ekki vera jafngildur
eða gildari framburði borgara?« spurði de Tréville
drembilega.
»Svona, svona, de Tréville! Hafið þjer hægt um
yður!« svaraði konungur.
»Ef yðar hágöfgi fellið grun á einhver skyttuliða
minn,« sagði de Tréville, »þá heimta jeg sjálfur rannsókn,
treystandi rjettlætistilfinningu yðar.«
»Í húsi því, sem lögregluþjónarnir umkringdu, á
heima ungur maður frá Béarn, að mjer hefur verið
sagt, sem er vinur þessa skyttuliða, er hjer ræðir um.
Er ekki svo?« spurði kardínálinn.
»Yðar hágöfgi á sjálfsagt við d'Artagnan?«
»Jeg á við ungan mann, sem er skjólstæðingur
yðar, herra de Tréville.«
»Jú – það er hann.«
»Gæti nú ekki hugsast, að þessi, ungi maður
hefði gint skyttuliðann?«
»Gint Athos! — mann sem er helmingi eldri!«
sagði de Tréville. »Nei yðar hágöfgi. En annars var
d'Artagnan staddur heima hjá mjer þetta kvöld.«
Voru þá allar manneskjur hjá yður þetta kvöld?«
spurði kardínálinn undrandi.
»Trúir yðar hágöfgi mjer ekki til þess, sem jeg
segi?« spurði de Tréville. Hann var orðinn hárauður
í framan af gremju.
»Mikil ósköp — þó það væri nú!« svaraði kardínálinn.
»En segið mjer um hvaða leyti hann var hjá
yður. Hvað var klukkan?.«
»Það get jeg sagt yður nákvæmlega. Þegar hann
kom inn, tók jeg eftir því, að klukkan á arinhillunni
var hálf tíu, en jeg hjelt að það væri orðið talsvert
framorðnara.«
»Og hvenær fór hann frá yður?«
»Klukkan hálf ellefu – rjettum klukkutíma eftir
viðureignina við lögregluþjónana.«
»En Athos var tekin fastur í húsi í Fossoyeurgötunni,«
sagði kardínálinn. Hann efaðist ekki um
sannsögli de Trévilles og fann, að hann mundi fara
halloka fyrir honum.
»Maður hefur þó líklega leyfi til að heimsækja
vin sinn og jeg hefði haldið, að einn af mínum mönnum
ætti fullan rjett á að heimsækja mann í lífvarðarliði
des Essarts.«
»Ekki ef þeir koma saman í grunsamlegu húsi.«
»Já, húsið er grunsamlegt, de Tréville!« sagði
konungur. »En kannske þjer hafið ekki vitað það?«
»Nei — það vissi jeg öldungis ekki, Yðar Hátign.
Má vel vera, að eitthvað sje athugavert við húsið, en
það er hreint ekki við íbúðina, sem d'Artagnan leigir.
Því að jeg stend við það, sem jeg hef áður sagt,
að það er leitun á manni, sem er jafn hollur Yðar
Hátign og d'Artagnan og ber jafnmikla virðingu fyrir
kardínálanum.«
»Var það ekki þessi d'Artagnan, sem einn daginn
særði Jussac í þessu leiðinda einvígi við Karmelítaklaustrið?«
spurði konungur og leit á kardínálann,
sem nú var orðinn eldrauður af reiði.
»Og særði Bernajoux daginn þar á eftir. Jú, það
var hann, Yðar Hátign, þjer munið það rjett.«
»Jæja – hvað eigum við þá að afráða?« spurði
konungur.
»Það er meira undir Yðar Hátign komið en mjer,«
svaraði kardínálinn. »Jeg fyrir mitt leyti held því fram,
að maðurinn sje sekur.«
»Og jeg er alveg gagnstæðrar skoðunar,« sagði
de Tréville. »En þetta verður að berast undir dómara
Hans hátignar.«
»Alveg rjett!« sagði konungur. »Látum dómarana
dæma – það er þeirra verk hvort sem er.«
»Það er annars leiðinlegt að hugsa til þess,«
sagði de Tréville, »hver laun dygðin fær nú á dögum.
Þó menn lifi lýtalausu lífi og sjeu vandaðir til orðs
og æðis, þá geta þeir samt átt vansæmd og ofsóknir
yfir höfði sjer. Jeg er viss um að það vekur almenna
óánægju meðal hermannanna, að menn sæti harðrjetti
og illri meðferð fyrir einhver lögreglu-uppþot.«
Þetta var nú ef til vill ekki sem viturlegast mælt,
en herra de Tréville vissi vel, hvað hann sagði og
hvað af því mundi leiða. Hann ætlaði að láta skríða
til skarar og fá einhvern botn í þessu.
»Lögreglu-uppþot,« endurtók konungur. »Lögreglu-uppþot!«
Hvað vitið þjer um það? Gætið þjer
að skyttuliði yðar og látið mig vera í friði. Eftir því
sem yður farast orð, þá mætti ætla að Frakklandi
væri einhver stórhætta búinn af því að svo hefur viljað
til, að einn skyttuliði var tekinn fastur! Hefur
nokkur maður þekt annað eins uppistand út af jafnlítilfjörlegu
atviki? Jeg er til með að setja tíu þeirra í
varðhald, eða alt skyttuliðið, eins og það leggur sig
— og það skal ekki nokkur maður dirfast að mögla
út af slíku!«
»Ef Yðar Hátign ber ekki lengur fult traust til
skyttuliðanna, þá eru þeir auðvitað sekir,« sagði
de Tréville. »Jeg er þá líka reiðubúinn að selja Yðar
Hátign sverð mitt í hendur, því að jeg efast ekki um
að herra kardínálinn muni einnig ákæra mig, fyrst að
hann hefur borið sakir á menn mína. Það er því
bezt að mjer sje varpað í fengelsi ásamt Athos, sem
þegar er kominn þangað, og d'Artagnan, sem sjálfsagt
fer þangað.«
»Ætlið þjer aldrei að hætta þessum svigurmælum?«
spurði konungur.
»Yðar Hátign,« sagði de Tréville alvarlegur mjög.
»Skipið svo fyrir, að skyttuliðinn sje látinn laus,
eða mál hans rannsakað að öðrum kosti.«
»Það skal verða rannsakað,« sagði kardínálinn.
»Jæja – gott er það, en þá vil jeg líka biðja
yðar Hátign að leyfa mjer að vera málsvari hans.«
Konungur var orðinn hræddur um, að eitthvert
hneyksli yrði út úr þessu og sagði því: »Ef yðar hágöfgi
hefir ekki eitthvað sjerstakt við þetta að athuga,
þá — –«
En kardínálínn greip fram í fyrir honum. »Jafnskjótt
sem Yðar Hátign álítur mig hlutdrægan dómara,«
sagði hann, »þá dreg jeg mig auðvitað undireins
í hlje.«
»Heyrið þjer nú, de Tréville,« sagði konungur.
»Sverjið við alt, sem heilagt er, að Athos hafi verið
hjá yður þegar viðureignin við lögregluliðið gerðist
og að hann hafi hafi engan þátt átt í henni.«
»Það sver jeg við alt, sem heilagt er!«
»Jeg bið yðar Hátign að gæta þess vel,« sagði
kardínálinn, »að sannleikurinn í þessu máli verður
naumlega í ljós leiddur, ef skyttuliðinn verður látinn
laus.«
»Athos mun altaf verða á vettvangi og reiðubúinn
að mæta fyrir rjetti, hvenær sem krafist verður,«
sagði de Tréville. »Verið þjer óhræddur um það, herra
kardináli! Jeg skal ábyrgjast að hann strýkur ekki.«
»Nei, hann strýkur ekki,« sagði konungur. »Það
verður altaf hægt að ná í hann aftur, eins og de Tréville
segir.« Svo sagði hann lágt og leit á kardínálann:
»Við skulum gera þá óhrædda og örugga –
það er vissasta og kænlegasta ráðið.«
Richelieu brosti í kampinn að þessum vissustu
og kænlegustu ráðum Lúðvíks þrettánda.
»Yðar Hátign ber að skipa,« sagði hann. »Þjer
eigið náðunarrjettinn hvort sem er.«
»Náðunar þurfa þeir einir, sem sekir eru, en
þessi skyttuliði minn er saklaus,« sagði de Tréville.
»Hjer er ekki um neina náðun að ræða, heldur eingöngu
rjettdæmi.«
»Er hann í Bastillunni?« spurði konungur.
»Já yðar Hátign. Hann er lokaður þar inni eins
og argasti glæpamaður.«
»Ja — hvað er þetta!« sagði konungur. »Hvað er
nú til ráða?«
»Undirrita lausnarskipun — það verður skynsamlegast!«
sagði kardínálinn. »Jeg er á sama máli og
yðar Hátign um það, að fyrst að herra de Tréville
vill ábyrgjast skyttuliðann, þá sje öllu óhætt og það
sje alveg fullnæg trygging.«
De Tréville hneigði sig djúpt, en var þó milli
vonar og ótta. Hann hefði heldur kosið snarpa mótstöðu
af kardínálans hálfu en þetta snögglega undanhald.
Konungur undirritaði lausnarskipunina og stakk
de Tréville henni á sig.
Um leið og hann gekk út, brosti kardínálinn vingjarnlega
til hans og sagði við konung:
»Það er ágætt samkomulag milli skyttuliðanna
og höfuðsmanns þeirra, yðar Hátign. Slíkt er mikils
virði fyrir herþjónustuna og raunar fyrir okkur alla.«
»Kardínálinn er viðsjálsgripur,« hugsaði de Tréville
með sjer, »og mjer er best að vara mig á honum.
En nú verð jeg að flýta mjer, því hver veit nema
konunginum snúist hugur, því það er erfiðara að setja
mann aftur í Bastilluna, sem búið er að láta lausan,
heldur en að halda honum kyrrum þar, ef hann á
annað borð er kominn þangað inn.«
Herra de Tréville gekk sigri hrósandi inn í Bastilluna
og fjekk Athos látinn lausan, en ekki hafði
skyttuliðinn glatað sinni gömlu rósemi eitt augnablik,
meðan hann var þar.
Næsta skifti, sem höfuðsmaðurinn hitti d'Artagnan,
sagði hann við hann:
»Þjer voruð verulega heppinn í þetta sinn. Þetta
var nú hefndin fyrir það, að þjer særðuð Jussac, en
nú er Bernajoux eftir — þjer megið því ekki vera of
öruggur.«
Annars var það fyllilega rjett af de Tréville að
gruna kardínálann um græsku, því að de Tréville var
ekki fyr kominn út úr dyrunum en hans hágöfgi sagði
við konung:
»Nú þegar við erum orðnir tveir einir, þá leyfir
yðar Hátign mjer ef til vill að segja fáein orð í fullri
alvöru: Herra Buckingham hefir verið fimm daga í
París og fór hjeðan einmitt í morgun.«
XVI. Kanzlarinn.
Því verður ekki með orðum lýst, hver áhrif þessi
orð kardínálans höfðu á Lúðvík þrettánda. Hann varð
ýmist náfölur eða kafrjóður og kardínálinn sá undir
eins, að hann hafði í einu vetfangi náð aftur því
trúnaðarsæti hjá konungi, sem hann hafði orðið að
víkja um stundarsakir.
»Buckingham hjer í París!« æpti hann. »Hvað
vildi hann hingað?«
»Líkast til að gera samsæri við óvini yðar Hátignar,
Húgenottana og Spánverja.«
»Nei, ónei! Hann hefur verið að gera samsæri
við frú de Chevreuse, frú de Longueville (Longvil) og
Condé-ættina gegn mjer og sóma mínum!«
»Það er óhugsanlegt, yðar Hátign. Drotningin er
altof hyggin og ráðsett til þess, auk þess sem hún
ann yðar Hátign fremur en svo.«
»Konur eru breyskar, herra kardínáli,« sagði konungur.
Og hvað ást drotningar á mjer snertir, þá
hef jeg nú mínar hugmyndir um það efni.«
»Þrátt fyrir það vil jeg staðhæfa, að hertoginn af
Buckingham hafi komið hingað til Parísar eingöngu í
pólitískum erindagjörðum.«
»Og jeg er sannfærður um, herra kardínáli, að
hann hefur komið hingað af öðrum ástæðum. En vei
drotningunni, ef hún er nokkuð við það riðin!«
»Þó mjer sje það þvert um geð að hugsa slíkt,
þá get jeg þó ekki leitt það hjá mjer að segja yðar
Hátign að frú de Lannoy, sem jeg hef verið að spyrja
spjörunum úr samkvæmt fyrirskipunum yðar, sagði
mjer í morgun, að drotingin hefði vakað lengi fram
eftir í nótt sem leið og að sett hafi að henni mikinn
grát er hún sat við skrifborð sitt.«
»Þarna kemur það!« sagði konungur. »Hún hefir
náttúrlega verið að skrifa honum, en jeg verð að ná
í þau skrif, herra kardínáli.«
»En hvernig þá, yðar Hátign? Mjer finst að
hvorki jeg nje yðar Hátign geti tekist slíkt verk á
hendur.«
»Hvernig var farið með d'Ancre marskálksfrú?«
sagði konungur fokvondur. »Jú, það skal jeg segja
yður. Hirzlur hennar voru rannsakaðar og loks var
leitað á henni sjálfri.«
»Marskálksfrúin var ekki annað en nokkurskonar
flökkukind. En hin göfuga frú yðar Hátignar er Anna
frá Austurríki, Frakkadrotning, — með öðrum orðum
ein voldugasta drotning í heimi.«
»Þess meiri er yfirsjón hennar, herra kardínáli.
Þess hærra sem hún er sett, þess dýpra verður hún
að falla. Það er annars nokkuð síðan að jeg ásetti
mjer að taka fyrir ræturnar á öllum þessum pólitísku
vjelráðum og látlausu ástaræfintýrum. Er ekki einhver
La Porte einn af vildarmönnum hennar?«
»Jeg skal játa, að jeg held að hann sje einmitt
aðalforsprakkinn fyrir þessu öllu saman.«
»Þjer haldið þá, eins og jeg, að hún sje mjer
ótrú?« spurði konungur.
»Jeg held, og jeg ítreka það, að drotningin kann
að vera bendluð við eitthvert samsæri gegn konungsvaldinu,
en ekki gegn sóma konungs.«
»Og jeg fullyrði, að hún gerir samsæri gegn
hvorutveggja. Drotningin elskar mig ekki — hún
elskar annan mann — þennan viðbjóðslega Buckingham.
Hvers vegna ljetuð þjer ekki taka hann fastan
meðan hann var hjer í París?«
»Taka hertogann af Buckingham fastan! Forsætisráðherra
Karls konungs fyrsta! Hvað hugsið þjer,
yðar Hátign — hvílíkt hneyksli! Og ef grunur yðar
Hátignar reyndist rjettur – sem jeg þó efa enn sem
fyrri — hvílíkt ógurlegt, dæmalaust þjóðarhneyksli
yrði það ekki!«
»En fyrst að hann kemur fram sem landhlaupari
og legorðsmaður, þá verðum við — –«
Lúðvík þrettándi þagnaði skyndilega í miðri setningu
og varð skelkaður við það, sem hann ætlaði að
segja, en Richelieu lagði við hlustirnar og langaði til
að fá áframhaldið.
»Þá verðum við — –?«
»Ekki neitt!» sagði konungur. »En þjer hafið þó
víst haft gætur á honum þennan tíma, sem hann var
hjer í París?«
»Já, yðar Hátign.«
»Hvar átti hann heima?«
»Í La Harpe-götunni nr. 75.«
»Hvar er sú gata?«
»Í Luxembourg-hverfinu.«
»Og eruð þjer viss um að drotningin og hann
hafi ekki hizt?«
»Jeg held að drotningin bregði ekki út af skyldu
sinni, yðar Hátign.«
»En þau hafa samt skifzt á brjefum og honum
hefur hún verið að skrifa í dag. Jeg þarf að ná í
þessi brjef hennar, herra kardínáli.«
»En hvernig þá, yðar Hátign?«
»Bara einhvern veginn og hvað sem það kostar
— það er mjer alveg sama. En jeg vil fá þau.«
»Jeg verð að vekja athygli yðar Hátignar á því,
að — –«
»Ætlið þjer nú líka að ganga í flokk með óvinum
mínum, herra kardínáli, fyrst að þjer teljið svo
mikil tormerki á þessu? Kann ske þjer sjeuð líka í
samfjelagi við Spánverja og Englendinga, við frú
Chevreuse og drotninguna?«
»Herra,« svaraði kardínálinn og stundi við. »Jeg
hjelt að þjer munduð ekki gruna mig um slíkt.«
»Þjer hafið víst heyrt, hvað jeg er að segja: Jeg
vil fá brjefin.«
»Það er ekki hægt nema með einu móti.«
»Og hvað er það?«
»Að fela það kanzlaranum á hendur. Það heyrir
undir hans embætti hvort sem er.«
»Sjáið um, að hann verði sóttur tafarlaust.«
»Skipunum yðar Hátignar skal hlýtt, en — –«
»En hvað?«
»Drotningin neitar ef til vill að hlýða.«
»Neitar að hlýða skipunum mínum?«
»Já, ef hún veit ekki að það sjeu skipanir konungs.«
»Jeg skal segja henni það sjálfur, svo að ekki
sje um neitt að villast.«
»Yðar Hátign minnist þess, að jeg hef gert alt,
sem í mínu valdi stendur, til að afstýra heitrofum.«
»Jeg veit það, kæri kardínáli. Þjer vorkennið
drotningunni og umberið yfirsjónir hennar – og það
ef til vill meira en góðu hófi gegnir. En við getum
talað um það seinna.«
»Það getum við, hvenær sem yðar Hátign þóknast.
Jeg mundi telja mjer það æru og ánægju ef jeg
gæti stuðlað eitthvað til þess að koma á sátt og friði
og bæta samkomulagið milli drotningarinnar og yðar
Hátignar.«
»Já-seisei, herra kardínáli – það er ágætt. En
gerið nú boð eftir kanzlaranum – á meðan fer jeg
inn til drotningarinnar.«
Lúðvík þrettándi opnaði dyrnar og gekk eftir
ganginum, sem lá til herhergja Önnu drotningar.
Drotningin sat meðal hirðkvenna sinna: frú de
Guitant (Gító), frú de Monthazon, frú de Sablé og frú
Guéméné. Í einu horninu sat donna Estefanía, sem
fylgt hafði drotningu frá Madríd. Frú de Guéméné
las upphátt úr bók og hlýddu þær allar á upplesturinn
með eftirtekt nema drotning. Hún hafði beðið
um upplesturinn til þess að geta enn betur sökt sjer
niður í sínar eigin hugsanir.
Og þessar hugsanir hennar voru alldapurlegar,
enda þótt síðasti ástafundurinn brygði nokkrum ljóma
yfir þær. Anna drotning naut ekki lengur trausts eða
hylli eiginmanns síns. Hún varð fyrir ofsóknum af
hálfu kardínálans, sem aldrei gat gleymt henni því,
að hún hafði daufheyrst við ástahjali hans, enda þótt
hún hefði sjeð, hverjar afleiðingar það hafði fyrir
ekkjudrotninguna, Maríu af Medicis. Ef trúa má þeirra
tíma annálum, þá hafði ekkjudrotningin sömuleiðis
hafnað ástleitni kardínálans og ávann sjer svo hatur
hans meðan hún lifði. Anna drotning hafði sjeð sína
bestu og dyggustu þjóna hverfa á burt og orðið að
horfa upp á það, að nánustu vinir hennar dóu voveiflega
eða týndust á einn eða annan hátt. Það var eins
og ógæfan elti alla, sem hún komst í kynni við. Ef
hún eignaðist einhvern vin, þá var það segin saga,
að þeim hinum sama farnaðist illa. Frú de Chevreuse
og frú de Vernet voru gerðar hirðrækar og La Porte
duldi ekki drotninguna þess, að hann byggist við að
verða settur í varðhald þá og þegar.
Meðan drotning sat í þessum þungu hugsunum,
voru dyrnar opnaðar og kom konungur inn. Upplestrinum
var hætt þegar í stað og hirðkonurnar allar
ásamt drotningu risu úr sætum sínum.
Konungur hirti lítt að gæta almennrar kurteisi.
Hann gekk þegar til drotningar, nam staðar frammi
fyrir henni og mælti af þjósti miklum:
»Frú! Kanzlarinn mun koma til yðar innan skams
með áríðandi boð frá mjer.«
Drotning brá litum, enda var henni þráfaldlega
hótað skilnaði, útlegð og jafnvel dómsáfelli.
»En því er yðar Hátign þá hingað kominn? Hvað
hefur kanzlarinn að segja mjer, sem þjer getið ekki
sagt mjer sjálfur?«
Konungur snerist á hæli og svaraði henni engu
og í sömu andránni var tilkynt að kanzlarinn, herra
de Guitant, væri kominn, en þá var konungur þegar
horfinn út um aðrar dyr.
Kanzlarinn kom inn brosandi, en þó næsta vandræðalegur
á svip. Með því að hans mun oftar verða
getið í sögu þessari, skal honum lýst hjer að nokkru.
Það var einstaklega þægilegur maður. Í fyrstunni
var það kanúki nokkur við Notre-Dame-kirkjuna og
fyrverandi herbergisþjónn kardínálans, sem mælt hafði
fram með honum við Hans hágöfgi og talið hann
áreiðanlegan og trúverðugan í alla staði. Kardínálinn
reiddi sig líka á þessi meðmæli kanúkans, enda brugðust
þau honum ekki.
Það voru ýmsar sögur á gangi um kanzlarann
— þessi meðal annars:
Hann hafði verið gjálífur mjög á yngri árum, en
gengið síðan í klaustur til þess að gera iðrun og
yfirbót allra sinna synda – að minsta kosti um
stundarsakir.
En jafnskjótt sem hann var kominn inn í þann
helga bústað og dyrnar luktust á hæla honum, þá
blossuðu upp með kyngikrafti allar þær ástríður, sem
hann hugðist að umflýja og bæla niður. Sífelt ásóttu
freistingarnar hann og bar hann upp vandræði sín
fyrir príórnum eða klausturstjóranum og bað hann
ásjár, en príórinn rjeði honum að særa frá sjer illa
anda með því að grípa í klukkustrengina og hringja
af öllum mætti. Á þann hátt mundu hinir múnkarnir
verða þess áskynja, að einn bróðir þeirra kveldist af
ásóknum freistinganna og biðja fyrir honum.
Hann ljet sjer þessi ráð að kenningu verða og
særði nú frá sjer illa anda, en allir múnkarnir aðstoðuðu
hann með ákalli og fyrirbænum. En sá gamli
Satan er seinflæmdur úr holdinu, þegar hann á annað
borð hefur tekið sjer verustað þar. Eftir því sem bænunum
fjölgaði, eftir því æstust og mögnuðust freistingarnar,
svo klukkurnar hljómuðu nætur og daga án
afláts til merkis um, hve innilega þessi aumi syndari
þráði að losna úr klóm freistinganna.
Múnkarnir höfðu ekki stundlegan frið. Á daginn
þurftu þeir ekki annað en hlaupa upp og ofan stigann,
sem lá í kapelluna, en á nóttunni urðu þeir að
rífa sig upp úr rúmunum hvað eftir annað til þess
að knjefalla í kapellunni og biðja fyrir þessum syndara
– auk þess að ganga til kvöld- og morguntíða.
Ekki vita menn hvort heldur var, að djöfsi ljeti
undan eða að múnkarnir yrðu loksins þreyttir á þessum
hvíldarlausa erli. En það eitt er víst, að eftir þrjá
mánuði var þessi aumi syndari komin aftur út í veröldina
og hafði enga bót fengið meina sinna.
Eftir þessa stuttu klausturveru lagði hann út á
embættabrautina, settist í dómarasæti eftir frænda sinn
einn, gekk í flokk með kardínálanum – sem eitt út
af fyrir sig sýnir nógsamlega hyggindi hans — varð
því næst kanzlari og gerði alt að vilja hans hágöfgi,
bæði það að leggja hatur á ekkjudrotninguna og
koma fram hefndum við Önnu frá Austurríki. Hann
studdi alstaðar málstað kardínálans og hans fylgifiska,
enda náði fullri tiltrú og hylli hins mikla mans og nú
að síðustu var honum falið þetta einkennilega erindi,
sem hann átti á fund drotningar.
Jafnskjótt sem drotningin sá, hver kominn var,
settist hún aftur í sæti sitt og benti hirðkonum sínum
að gera slíkt hið sama.
»Hvað er yður á höndum?« spurði hún lítillátlega.
»Hvaða erindi eigið þjer hingað?«
»Að ransaka skjöl yðar í nafni konungs og með
allri þeirri nærgætni, sem staða Yðar Hátignar útheimtar.«
»Hvað eigið þjer við? — Að ransaka skjöl mín!
— Það er ódæmilegt erindi!«
»Jeg bið Yðar Hátign náðugrar fyrirgefningar, en
í þessu tilfelli er jeg ekki annað en verkfæri í höndum
konungs. Hefir Hans Hátign ekki komið hingað
og skýrt yður frá væntanlegri komu minni?«
»Gerið svo vel! Rannsakið eins og yður sýnist!
Það virðist svo sem jeg sje álitin eitthvert glæpakvendi.
Estefanía, fáið honum lyklana af öllum hirzlum
mínum.«
Kanzlarinn ransakaði hirzlurnar til málamynda, en
vissi vel, að hann þurfti ekki að búast við að finna
þetta brjef, sem hún hafði verið að skrifa. Hann leitaði
aftur og aftur, opnaði skúffur og skápa og lokaði
þeim aftur, en að síðustu varð hann, þó ilt væri,
að snúa sjer að því, sem eftir var — og það var að
leita á drotningu sjálfri. Hann gekk til Önnu drotningar
og sagði hálfstamandi og vandræðalega:
»Þá er nú eftir þyngst hvað er.«
»0g hvað er það nú?« spurði drotning, sem ekki
skildi þetta eða ljezt ekki skilja það.
»Hans Hátign veit, að þjer hafið skrifað brjef í
dag, sem ekki er búið að senda burt. Þetta brjef er
ekki í neinni hirzlunni, en einhverstaðar hlýtur það
að vera,«
»Ætlið þjer að dirfast að leggja hönd á drotninguna?«
sagði Anna drotning, reis á fætur og rjetti úr
sjer og horfði ógnandi á kanzlarann.
»Jeg er dyggur þjónn konungsins, Yðar Hátign,
og hlýði skipunum míns náðuga herra.«
»Nújæja. Það er ekki ofsögum af því sagt, að
kardínálinn hafi yfir duglegum njósnurum að ráða,«
hrópaði drotning. »Jú – jeg hef skrifað brjef í dag
sem ekki er búið að senda. Hjer er það!«
Hún stakk hendinni í barm sjer um leið og hún
sagði þetta.
»Fáið mjer þetta brjef, Yðar Hátign.«
»Jeg fæ það konunginum einum og engum öðrum.«
»Hefði konungur óskað, að þjer ljetuð brjefið af
hendi á þann hátt, þá hefði hann beðið um það sjálfur
þegar hann var hjer. En jeg endurtek það, að
hann hefur falið mjer að taka við því, og vilji Yðar
Hátign ekki fá mjer það, þá — –«
»Hvað þá?«
»Þá hefur mjer verið skipað að taka það sjálfur.«
»Hvað eigið þjer við?«
»Jeg á við það, að jeg hef ótakmarkað umboð
og að jeg, ef þar að rekur, neyðist til að leita að
brjefinu á sjálfri persónu Yðar Hátignar.«
»Þetta er andstyggilegt!« hrópaði drotningin.
»Gerið því svo vel, Yðar Hátign, að fá mjer
brjefið áður en það er orðið um seinan.«
»Vitið þjer ekki, að þetta er óheyrileg ósvífni?«
»Það er skipun konungs, Yðar Hátign — og
fyrirgefið mjer nú — –«
»Jeg sæti mig aldrei við slíkt – aldrei — aldrei
nokkurn tíma – heldur skal jeg láta líf mitt!« hrópaði
drotning með öllum þeim geðofsa, er hún átti að
sækja í ættir fram, bæði til Spánar og Austurríkis.
Kanzlarinn hneigði sig djúpt, en það var auðsjeð,
að hann ætlaði sjer ekki að víkja hænufet frá
því áformi að hlýða til fulls fyrirskipunum þeim, sem
hann hafði fengið. Hann færði sig nú nær Önnu
drotningu, svo að það var því líkast sem hann væri
staddur í einhverjum píslaklefa og væri sjálfur einn
af undirtyllum böðulsins.
Drotningin var forkunnarfríð eins og áður er
sagt, og nú grjet hún af reiði.
Erindi það, sem kanzlarinn hafði orðið að takast
á hendur, var afarhvimleitt, en konungur var svo afbrýðissamur
við Buckingham, að hann gætti einskis
annars.
Eflaust hefði kanzlarinn viljað gefa mikið til þess,
að hann hefði getað gripið í klukkustrenginn gamla
við þetta tækifæri, en nú var þess enginn kostur, og
rjetti hann þá höndina að þeim stað, þar sem drotningin
sjálf hefði sagt, að brjefið væri geymt.
Anna drotning varð náföl og hopaði undan.
Henni lá við falli og studdi sig því við borð með
vinstri hendi en með hægri hendinni tók hún brjefið
úr barminum og rjetti kanzlaranum það.
»Þarna er brjefið — gerið þjer svo vel!« hrópaði
hún. »Takið þjer við því og losið mig svo við
að horfa lengur á yðar viðbjóðslegu persónu.«
Kanzlarinn greip brjefið skjálfandi hendi, hneigði
sig og gekk burt. Hann var ekki fyr kominn út úr
dyrunum en drotningin hnje í faðm hirðkvenna sinna
hálf meðvitundarlaus.
Kanzlarinn fór með brjefið rakleiðis til konungs
og leit ekki einu sinni í það sjálfur. Konungur tók
við brjefinu, sá að það var utanáskriftarlaust, brá þá
litum og opnaði það hægt, en þegar hann sá, að
fyrstu orðin voru stíluð til Spánarkonungs, las hann
það í skyndi.
Brjefið var eingöngu árásartilraun á kardínálann.
Drotningin skrifaði Spánarkonungi og Austurríkiskeisara
og bað þá að láta svo sem þeir mundu segja
Frakklandi stríð á hendur vegna gremju þeirra við
Richelieu og stjórnmálastefnur hans og setja Frakklandi
þá friðarkosti, að kardínálinn yrði rekinn frá
völdum. Ekki var minst einu orði á ástir í brjefinu.
Konungur hýrnaði við þetta og spurði hvort
kardínálinn væri enn í Louvre-höllinni. Var honum
svarað því, að hans hágöfgi væri í vinnustofu Hans
Hátignar og biði þar eftir fyrirskipunum. Konungur
flýtti sjer þangað.
»Þjer höfðuð rjett að mæla, yðar hágöfgi og jeg
hafði á röngu að standa,« sagði hann. »Þessi launmál
voru öll viðkomandi pólitík og í brjefinu er hvergi
minst á ástir. Hjerna er brjefið. Aftur á móti snertir
það yður töluvert.«
Kardínálinn tók við brjefinu og las það gaumgæfilega
tvisvar sinnum.
»Nú – jæja!« sagði hann. »Þarna getur Yðar
Hátign sjeð svart á hvítu, hversu áleitnir fjandmenn
mínir eru. Þeir hóta ófriði, ef þjer vísið mjer ekki á
burt. Í sporum yðar Hátignar mundi jeg láta undan
síga og jeg mundi fyrir mitt leyti telja mig stórheppinn
að geta dregið mig í hlje.«
»Hvað eruð þjer að segja, herra kardínáli?«
»Jeg er að segja, að heilsufar mitt þoli ekki
þessar eilífu þrætur og að jeg rísi ekki undir öllum
þeim byrðum, sem mjer eru á herðar lagðar. Jeg segi,
að öll líkindi sjeu til þess, að jeg fái ekki afborið alla
þá áreynslu, sem umsátin um La Rochelle mun hafa
í för með sjer og að það væri heppilegra að yðar
Hátign ljeti einhvern annan en mig stýra þeirri umsát,
því að jeg er kirkjunnar þjónn, en verð sí og æ
að láta það setja á hakanum, sem jeg er hneigðastur
fyrir. Það væri betra að fela það mönnum eins og
herra de Condé eða herra de Bassompierre (Bassong-pjer)
eða einhverjum dugnaðarmanni, sem vanur er
hernaði og fróður um hermál. Það mundi koma landinu
að góðum notum og vegur yðar síst minka í
augum útlendinga.«
»Jeg skil yður vel, kæri kardínáli,« sagði konungur
»og þeir, sem átt er við í brjefi þessu, skulu
fá sín makleg málagjöld að drotningunni meðtaldri.«
»Hvað er þetta, yðar Hátign? Hamingjan forði
okkur frá því, að drotningin sæti nokkurri refsingu
fyrir mínar sakir! Hún hefur alla tíð skoðað mig sem
fjandmann sinn og veit þó yðar Hátign, að jeg hef
ávalt tekið málstað hennar — jafnvel gagnvart konunginum.
Það væri öðru máli að gegna, ef hún hefði
reynst ótrú og sett blett á sóma yðar Hátignar. Ef
svo hefði verið, þá skyldi jeg hafa orðið fyrstur
manna til að krefjast þess, að henni væri engin linkind
sýnd. En nú er það ekki svo, sem betur fer, og
fyrir því hefur yðar Hátign fengið nýja sönnun í
þessu brjefi.«
»Satt er það, herra kardínáli, og þjer hafið rjett
fyrir yður eins og vant er. En samt sem áður hefur
drotningin fyllilega unnið til bræði minnar.«
»Í þetta skifti er hún reið yðar Hátign og það
skyldi ekki undra mig, þó henni fyndist þjer hafa
misboðið sjer afskaplega, því að þjer hafið verið henni
ómildur mjög.«
»Það er jeg við alla fjandmenn mína og yðar,
herra kardínáli. Jeg læt mjer sama standa, í hverri
stöðu þeir eru og í hvað jeg legg sjálfan mig með
því að sýna þeim í tvo heimana.«
»Drotningin er óvinur minn, en ekki yðar Hátignar.
Þvert á móti er hún yðar elskandi, auðsveip
og ólastanleg eiginkona. Leyfið mjer því að biðja
yðar Hátign vægðar henni til handa.«
»Fyrst verður hún að lítillækka sig og verða fyrri
til að kannast við yfirsjón sína.«
»Gangið heldur á undan með góðu eftirdæmi,
herra. — Yðar Hátign hefur haft á röngu að standa
alt frá byrjun, þar sem þjer hafið tortrygt drotninguna.«
»Jeg ætti svo sem að verða fyrri til!« sagði konungur.
»Nei – það verður nú ekki af því!«
»Jeg sárbæni Yðar Hátign.«
»Með hvaða móti ætti það þá helzt að vera?«
»Með því að gera eitthvað, sem þjer vitið, að
henni mundi falla í geð.«
»Og hvað ætti það helzt að vera?«
»Þjer skuluð halda dansleik. Þjer vitið, hvað
drotningunni þykir gaman að dansa. Jeg skal ábyrgjast
að slík hugulsemi mun mýkja geð hennar og
blíðka hana.«
»Þjer vitið, herra kardínáli, að mjer geðjast ekki
að þess háttar veraldlegum skemtunum.«
»Þess kærkomnara verður það drotningunni þegar
hún veit, að þjer þurfið að láta það á móti yður
— og auk þess gefst henni þá tækifæri til að bera
demantshnappana, sem þjer gáfuð henni nýlega. Hún
hefur ekki borið þá enn opinberlega.«
»Við skulum sjá, herra kardínáli — við skulum
nú sjá,« sagði konungur. Honum þótti gott að geta
gefið drotningu sök á einhverju, þó að hann sjálfur
teldi þá sök fremur lítilvæga — og honum þótti líka
gott, að hún hafði ekki gert sig seka í því, sem hann
óttaðist mest.
»Látum ráðherrana um að beita hörku, Yðar Hátign,
sagði kardínálinn. »Umburðarlyndi er konungleg
dygð. Rækið þá dygð og yður mun reynast það
leiða til lukku og farsældar.«
Klukkan sló nú ellefu. Kardínálinn hneigði sig,
bað konung leyfis að mega nú fara og sárbað hann
jafnframt einu sinni enn að sættast við drotningu.
Anna drotning bjóst við einhverri orrahríðinni
þegar hún var búin að láta brjefið frá sjer og furðaði
því mjög, að daginn eftir var konungur altaf að reyna
að ganga eftir henni. Fyrst var henni skapi næst að
vísa honum á bug, því að kvensæmd hennar og
drotningartign hafði verið svo stórkostlega misboðið,
að hún átti erfitt með að útrýma því úr huga sínum,
en hirðkonur hennar lögðu fast að henni að láta svo
sem alt væri gleymt. Konungur gekk strax á það lagið
og fór að segja henni, að hann hefði í huga að
stofna til dansleiks sem allra fyrst.
Veslings drotningin var orðinn svo óvön öllum
skemtunum, að þetta eitt nægði til að eyða allri hennar
reiði og gremju, að minsta kosti að ytra útliti –
eins og kardínálinn hafði gizkað á. Hún spurði, hvenær
þessi dansleikur yrði haldinn, en konungur sagðist
ekki geta sagt það með vissu — hann yrði fyrst
að ráðfæra sig við kardínálann.
Konungur spurði kardínálann um þetta nokkrum
sinnum, en hann kom sjer alt af hjá að gefa nokkurt
ákveðið svar.
Svona liðu tíu dagar.
Átta dögum eftir samtal þeirra konungshjónanna
fjekk kardínálinn brjef frá Lundúnum. Í því voru aðeins
þessar línur:
»Jeg er búinn að ná þeim, en kemst ekki burt
úr London fyrir peningaleysi. Sendið mjer 500 gullpeninga
og þá skal jeg vera komin til Parísar fjórum
eða fimm dögum eftir móttöku peninganna.«
Sama daginn lagði konungur sömu spurninguna
fyrir kardínálann.
Richelieu hugsaði sig um og taldi á fingrum sjer.
»Hún segist koma fjórum eða fimm dögum eftir
móttöku peninganna. Þeir verða eina fjóra—fimm daga
að komast til hennar og jafnmarga daga verður hún
á leiðinni hingað. Það eru tíu dagar, skulum við segja.
En svo er að gera ráð fyrir óhagstæðu veðri, töfum
og alskonar dutlungum, sem kvenfólki dettur í hug.
Við segjum þá 12 daga.«
»Jæjanú, kæri kardínáli,« sagði konungur. »Eruð
þjer nú búinn að reikna þetta út?«
»Já, Yðar Hátign. – Í dag er 20. september og
bæjarstjórnin heldur dansleik 3. október. Það stendur
ágætlega á því og þarf þá ekki að líta svo út, sem
þjer sjeuð að halda neina hátíð aðeins vegna drotningarinnar.«
Og svo bætti kardínálinn við:
»Vel á minst, Yðar Hátign. Gleymið ekki að
segja drotningunni fyrir þann tíma, að yður langi til
að sjá, hvernig demantshnapparnir fara henni.«
XVII. Demantshnapparnir.
Þetta var nú í annað skifti, að kardínálinn færði
þessa demantshnappa í tal. Lúðvík þrettándi tók eftir
þessu og datt í hug, að hjer lægi einhver fiskur undir
steini.
Konungi hafði margsinnis gramist það, að kardínálinn
hafði yfir ágætu lögregluliði að ráða og varð
margs vísari með þess aðstoð, svo að hann vissi
betur en konungur sjálfur, hvað gerðist í höllinni og
meðal nánustu samvistamanna konungs. Hann vonaðist
til að geta komist eftir einhverju, sem kardínálinn
vissi ekki, ef hann talaði við Önnu drotningu og
verða þannig maður að meiri í augum kardínálans.
Hann gerði því drotningu heimsókn og byrjaði,
eins og hans var vani, að úthúða fylgiliði hennar og
hóta því öllu illu. Anna drotning drap höfði og svaraði
því engu í þeirri von, að það mundi þá sljákka
þess fyr í honum. En það var als ekki tilgangur
Lúðvíks þrettánda. Hann vildi einmitt fá drotningu til
að kýta við sig og hjelt, að þá kynni eitthvað að
koma upp úr kafinu, sem gæti skýrt ástæðuna fyrir
þessum sífeldu áminningum kardínálans um demantshnappana,
því eitthvað hlaut að leynast þar undir.
Hann óraði einhvern veginn fyrir því, að kardínálinn
ætlaði að gera sjer einhvern ónota-grikk á einn eða
annan hátt. Og honum tókst líka með nöldri sínu og
ertingum að fá nokkra vitneskju um þetta mál.
»En þjer eruð ekki enn farinn að segja alt, sem
yður býr í brjósti, Yðar Hátign,« sagði Anna drotning
loksins og var orðinn þreytt á þessu sífelda
jagstagli hans og aðdróttunum. »Hvað hef jeg nú gert
fyrir mjer — hvaða glæp hef jeg nú drýgt? Þjer verðið
þó að segja mjer eitthvað um það. Það er óhugsandi,
að öll þessi ósköp gangi á aðeins vegna þess,
að jeg skrifaði bróður mínum brjef.«
Konungur vissi ekki hverju hann ætti að svara
svona ákveðnum spurningum, en honum datt í hug,
að nú væri tækifærið til að minnast á demantshnappana.
»Frú mín góð,« sagði hann hátíðlega mjög. »Það
verður haldinn dansleikur í ráðhúsinu innan skams og
það er ósk mín, að þjer sýnið bæjarfulltrúum vorum
þann sóma að skrýðast drotningarskrúði og einkum
og sjer í lagi að þjer berið demantshnappana, sem
jeg gaf yður í afmælisgjóf. – Þetta er svar mitt við
spurningum yðar.
Og það var sannarlega hræðilegt svar. Anna
drotning hjelt, að konungur vissi alt saman og að
kardínálinn hefði fengið hann til að hreyfa þessu ekki
þessa seinast liðnu viku, enda hefði það verið líkt
lundarfari og lævísi kardínálans. Hún varð litverp
mjög, studdi nábleikri hendinni á borð, en svaraði
engu. Hún horfði aðeins á konung óttaslegnum
augum.
»Skiljið þjer mig, frú?« spurði konungur. Hann
sá vel fátið, sem kom á hana og hafði gaman af því,
þótt ekki vissi hann ástæðuna. »Skiljið þjer mig ekki?«
»Jú, Yðar Hátign. Jeg skil yður,« svaraði drotning.
»Þjer verðið þá á þessum dansleik?«
»Já.«
»Og berið demantana?«
»Já.«
Drotningin var jafnvel enn fölari en áður. Konungur
tók eftir því og gladdist af því með þessari
kuldagrimd, sem var einhver ljótasti gallinn á fari
hans.
»Það er þá útrætt um það,« sagði hann. »Og
svo var það nú ekki fleira, sem jeg þurfti að tala
við yður.«
»En hvenær verður þessi dansleikur?« spurði
Anna drotning.
Lúðvík þrettándi fann það einhvern veginn á sjer,
að honum væri bezt að svara ekki þessari spurningu.
»Hann verður innan skams, frú,« svaraði hann.
»Jeg man nú ekki daginn með vissu, en jeg get spurt
kardínálann að því.«
»Er það þá kardínálinn, sem á upptökin að þessum
dansleik?« spurði drotning.
»Já, frú! En því spyrjið þjer um það?« sagði
konungur undrandi.
»Og það er eftir hans áskorun, að þjer biðjið
mig að bera demantshnappana?«
»Já — það er að segja — –«
»Jú — hann hefur einmitt mælt svo fyrir. Er það
ekki, yðar Hátign?«
»Nújæja! Má það ekki á sama standa, hvort það
er hann eða jeg? Eða er nokkuð að athuga við þau
tilmæli?«
»Nei, yðar Hátign.«
»Þjer komið þá áreiðanlega?«
»Já.«
»Það er gott,« sagði konungur um leið og hann
gekk að dyrunum. »Það er ágætt! Jeg reiði mig þá á
það.«
Drotning hneigði sig og konungur var hinn
ánægðasti þegar hann fór frá henni.
»Það er úti um mig,« sagði drotning við sjálfa
sig. »Kardínálinn veit alt saman og það er hann, sem
stendur að baki konungs. — Konung grunar ekkert
enn sem komið er, en það verður fráleitt lengi. Já,
víst er úti um mig — hamingjan góða hjálpi mjer!«
Hún fjell á knjebeð, huldi andlit sitt höndum og
baðst fyrir.
Hún var sannarlega í voðalegum vanda stödd.
Buckingham var farinn aftur til London, frú de Chevreuse
var kominn til Tours og hana grunaði, að einhver
hirðkona sín sæti á svikráðum við sig, en ekki
vissi hún, hver þeirra það mundi vera. La Porte gat
ekkert komist burt úr Louvre-höllinni og hún hafði
þannig enga manneskju, sem hún mátti treysta.
Hún fann svo mjög til einstæðingsskapar síns
og ógæfu þeirrar, sem vofði yfir höfði henni, að hún
grjet sáran.
»Get jeg ekkert hjálpað Yðar Hátign?« heyrði
hún alt í einu að sagt var við sig með þýðri og alúðlegri
rödd.
Drotningin snjeri sjer við, því að það var áreiðanlegt,
að þessi orð voru töluð af vænni og brjóstgóðri
manneskju.
Í einum dyrunum, sem gengu inn í herbergi
drotningar, stóð frú Bonacieux. Þegar konungur kom
inn, hafði hún verið að raða niður klæði og líni
í næsta herbergi og gat ekki komist út. Heyrði hún
því alt samtal þeirra konungs og drotningar.
Drotningin gat ekki undireins komið fyrir sig
þessari konu, sem La Porte hafði ráðið henni til að
taka í þjónustu sína og hjelt því, að hún hefði staðið
á hleri.
»Verið óhrædd, Yðar Hátign,« sagði frú Bonacieux,
fórnaði höndum og tárfeldi. »Jeg tilheyri yður
með lífi og sál og þó að jeg sje óendanlega lágt sett
í samanburði við yður, þá held jeg samt, að jeg geti
bjargað yður út úr þessu.«
»Hvað er þetta?« sagði drotning. »Horfið þjer í
augu mjer. Það sitja hjer allir á svikráðum við mig
— og ætti jeg að treysta yður einni?«
»Já,« svaraði hin unga kona og knjefjell drotningu
»Yðar Hátign er óhætt að treysta mjer — jeg
er fús til að láta lífið fyrir yður.«
Það var auðheyrt, að hjer fylgdi hugur máli.
»Já, hjer er nóg um svikræði,« sagði frú Bonacieux,
»en jeg sver það við hina heilögu mey, að
enginn er yður hollari en jeg. Er ekki svo, að þjer
hafið gefið Buckingham demantana, sem konungur
var að tala um? Og voru þeir ekki í rósviðarskríninu,
sem hann hjelt á undir handleggnum. Er þetta skakt
hjá mjer, eða er það ekki satt?«
»Guð minn góður!« sagði drotningin titrandi og
skjálfandi.
»Nújæja,« hjelt frú Bonacieux áfram. »Það verður
þá að ná í þessa demanta.«
»Já, þar á ríður alt!« sagði drotning. »En hvernig
þá — hvernig er það hægt?«
»Þjer verðið að gera hertoganum orð.«
»Með hverjum — með hverjum? Hverjum má
jeg treysta?«
»Þjer megið treysta mjer, Yðar Hátign, Jeg skal
útvega yður áreiðanlegan mann.«
»Jeg verð þá að skrifa brjef.«
»Já, það er sjálfsagt — fáein orð með yðar eigin
hendi og loka brjefinu með yðar eigin signeti.«
»En þessi fáu orð geta steypt mjer í glötun –
þau geta bakað mjer hjónaskilnað og útlegð!«
»Já, ef þau komast í hendur einhverjum svikaranum.
En jeg skal ábyrgjast, að þau komist þangað
sem þau eiga að fara.«
»Jeg verð þá að leggja líf, æru og mannorð
mitt í yðar hendur!«
»Já — það verðið þjer að gera, Yðar Hátign, en
jeg skal sjá því öllu borgið.«
»En hvernig þá? Það verðið þjer þó að segja
mjer!«
»Maðurinn minn slapp úr varðhaldi fyrir tveimur
eða þremur dögum. Það er góður og heiðarlegur
maður, sem hvorki hatar neinn nje elskar neinn, en
gerir alt, sem jeg bið hann um. Ef jeg segi honum,
að hann eigi að fara eitthvað, sem jeg til tek, fer
hann það og er ekki að spyrja um ástæðuna — og hann
skal koma brjefi Yðar Hátignar í rjettar hendur án
þess að hafa nokkra hugmynd um að það sje frá
yður.«
Drotningin komst mjög við, greip um hönd
hinnar ungu konu og horfði fast og lengi í augu
henni. En hún sá ekki annað en einskæra trúmenskuna,
sem ljómaði úr hinum fögru augum hennar og
kysti hana blíðlega.
»Já gerið þetta!« sagði hún. »Þá frelsið þjer
bæði líf mitt og æru.«
»Þjer skuluð ekki gera of mikið úr þessum greiða,
sem jeg er svo hamingjusöm að geta gert Yðar Hátign,
því að þjer líðið aðeins fyrir vjelar vondra manna.«
»Það er satt, barnið mitt,« mælti drotning.
»Fáið mjer svo brjefið, Yðar Hátign. Nú verður
að hafa hraðann á.«
Drotningin settist við skrifborð sitt og skrifaði
nokkrar línur, lokaði síðan brjefinu með sínu eigin
innsigli og fjekk frú Bonacieux það.
»En við gleymum annars einu, sem mikið ríður
á,« sagði drotningin.
»Hvað er það?«
»Það eru peningarnir.«
»Já, það er satt,« sagði frú Bonacieux og roðnaði.
Jeg get kannast við það gagnvart Yðar Hátign,
að maðurinn minn — –«
»Hefur enga peninga. Var það ekki það, sem
þjer ætluðuð að segja?«
»Jú — hann hefur nóga peninga, en hann er
afar nízkur. Það er nú hans galli. En þjer skuluð
ekki vera að setja það fyrir yður — það verða einhver
ráð með það, Yðar Hátign.«
»Sannleikurinn er sá, að jeg hef ekki neina peninga
heldur,« sagði drotning – og munu þeir, sem
lesið hata minningarrit frú Motteville ekki furða sig á
þessu svari hennar. — »En bíðið þjer ofurlítið.«
Anna drotning opnaði gripaskrín sitt.
»Lítið þjer á!« sagði hún. »Hjerna er hringur,
sem mjer hefur verið sagt, að væri mjög dýmætur.
Spánarkonungur bróðir minn gaf mjer hann og mjer
er frjálst að gera við hann, hvað sem mjer sýnist.
Takið hann og komið honum í peninga og sendið
svo mann yðar af stað.«
»Hann skal vera kominn af stað eftir klukkutíma.«
»Þjer sjáið utanáskriftina,« sagði drotning svo
lágt, að varla mátti heyra: Til herra lávarðar, hertogans
af Buckingham, London.«
»Brjefið skal komast í hans eigin hendur.«
»Þjer eruð góð og indæl manneskja,« sagði Anna
drotning ósjálfrátt.
Frú Bonacieux kysti hönd drotningar, stakk brjefinu
í barm sinn og gekk burt ljett og lipur á fæti.